Polska na Morzu: Sztuka wleczenia smoka

Bez nich nie byłoby portów, kanałów i wielu innych budowli hydrotechnicznych. Pogłębiarki to ciekawa i różnorodna grupa statków. Oprócz zastosowań tradycyjnych, branża ta wchodzi obecnie w nowe obszary działalności, jak morska energetyka wiatrowa, wzbogacając flotę o jednostki specjalistyczne innych typów - podsypkowce, kablowce i statki do instalacji morskich turbin wiatrowych.  

W branży pogłębiarskiej liczy się doświadczenie i know-how. Zostały one skumulowane w relatywnie niewielu podmiotach działających na rynku. Mamy więc do czynienia z dużą jego konsolidacją i - do pewnego stopnia - hermetycznością. Bariera wejścia na ten rynek, ze względu na kapitałochłonność specjalistycznego wyposażenia i jest wysoka.

Gdzie przydają się pogłębiarki?

Na rozwój pogłębiarstwa wpływa kilka zasadniczych czynników i obszarów działalności człowieka. Są to światowy handel (i związana z nim żegluga), demografia i rozwój miast, ochrona brzegów morskich, energetyka i pozyskiwanie surowców energetycznych oraz turystyka.

Ponad 600 mln ludzi, czyli ok. 10 procent populacji Ziemi, żyje w obszarach nadmorskich, poniżej 10 m n.p.m. Szacuje się, że do roku 2100, około 500 mln ludzi będzie mieszkało w bezpośredniej bliskości brzegów morskich na terenach położonych poniżej 5 m n.p.m. Około 15 proc. miast, z których większość położonych jest w obszarach nadmorskich, już teraz zagrożonych jest dwoma lub więcej różnymi rodzajami katastrof naturalnych.

W tym kontekście nie można lekceważyć zagrożenia podnoszenia się poziomu oceanów - przeciwzalewowa lub przeciwpowodziwa ochrona brzegów w regionach nadmorskich będzie potrzebna bardziej niż kiedykolwiek dotąd, a ważną rolę do spełnienia będą tu miały pogłębiarki.

Ponad połowa ruchu turystycznego ukierunkowana jest na wakacyjny odpoczynek i rekreację. Tu szczególne miejsce zajmuje spędzanie wolnego czasu nad wodą. Brzegi morskie i plaże ulegają erozji. By odbudować obszary chętnie odwiedzane przez turystów często korzysta się z pomocy branży pogłębiarskiej przy odbudowie plaż. Ich powierzchnię powiększa się niejako przy okazji projektów związanych z rozwojem portów (jak ostatnio nad Zatoką Gdańską, w związku z pogłębianiem i poszerzaniem toru wodnego do gdańskiego Portu Północnego), lub działania polegające na zasilaniu plaż piaskiem wydobytym z dna morskiego podejmuje się, jako realizacja celu samego w sobie.

Rodzaje projektów, w których uczestniczą przedsiębiorstwa pogłębiarskie i obiektów, które budują lub utrzymują, przy jakich zatrudniane są pogłębiarki przedstawia Tabela 1. Należy dodać, że część pogłębiarek jest wykorzystywana nie do pogłębiania, jako celu samego w sobie, tylko do "odkrywkowego górnictwa morskiego", czyli do pozyskiwania surowców z dna morza, np. kruszyw czy piasku (czyli materiałów budowlanych).

Pogłębiarki bywają też wykorzystywane do realizacji polityki państw, jak w przypadku tworzenia przez Chiny, na otwartym morzu, sztucznych wysp, poszerzających terytorium państwa.

Rodzaje pogłębiarek

Pogłębiarki (znane też pod nazwami: bagrownice, dragi) to jednostki pływające wykorzystywane do pogłębiania akwenów morskich i śródlądowych, przygotowania dna do prac budowlanych lub wydobywania surowców. Dobór pogłębiarki określonego typu do planowanej pracy zależy od wielu czynników - głównie rodzaju gruntu (piasek, żwir, skały lub glina) i głębokości pogłębiania, ale także od skali projektu, uwarunkowań środowiskowych, odległości miejsca podnoszenia urobku do stanowisk odkładczych, etc.

Wyposażenie pogłębiarskie może być klasyfikowane według wielu różnych kryteriów. Jeżeli za kryterium podziału przyjmiemy sposób odspajania gruntu i jego podnoszenie, to rozróżnić można trzy zasadnicze rodzaje pogłębiarek:

• pogłębiarki o hydraulicznym odspajaniu i podnoszeniu gruntu,
• pogłębiarki o mechanicznym odspajaniu i podnoszeniu gruntu,
• pogłębiarki o mechanicznym odspajaniu i hydraulicznym podnoszeniu.

Przez odspajanie rozumie się zmniejszenie spójności urabianego ośrodka skalnego, podczas gdy urabianie to oddzielenie porcji materiału od calizny. W niektórych przypadkach procesy te mogą zachodzić jednocześnie, np. przy urabianiu koparkami, gdzie czerpak (zgarniak, łyżka, chwytak) odspaja i urabia materiał.

Do odspajania można stosować siłę mechaniczną (skrawanie, ścinanie, zginanie), energię hydrauliczną, kruszenie skał (mechaniczne), drgania, a także materiały wybuchowe. Podobne procesy stosowane są do urabiania (mechaniczne, hydrauliczne, grawitacyjne, siły odśrodkowe).

Na ogół odspajanie i urabianie nie stanowi dużego problemu, przynajmniej z technicznego punktu widzenia. Często trudniejszym zadaniem jest przetransportowanie (podnoszenie) urobionego materiału na powierzchnię.

Transport może być realizowany zasadniczo na dwa sposoby: mechanicznie lub hydraulicznie.

Klasyfikując pogłębiarki ze względu na rodzaj technologii czerpania, ogólnie wyróżniamy:

• pogłębiarki ssące nasiębierne,
• pogłębiarki ssąco-refulujące,
• pogłębiarki ssąco-skrawające,
• pogłębiarki jednoczerpakowe (chwytakowe, łyżkowe),
• pogłębiarki wieloczerpakowe (kubłowe),
• pogłębiarki podwodne.

Więcej zarówno o samych pogłębiarkach (w tym o największych na świecie, zatrudnionych na podejściu do portu Gdańsk), jak i o rynku, na którym pracują - więcej w miesięczniku "Polska na Morzu" - polskanamorzu.pl; rtykuł pochodzi z nr 7/2019.

Zamów prenumeratę papierową Polski na Morzu na:

www.polskanamorzu.pl/prenumerata 

(darmowa dostawa)