Innowacyjne rozwiązania i prawie 25 ton wyłowionych sieci - projekt Marelitt Baltic w walce z sieciami widmo

Projekt Marelitt Baltic, który rozpoczął się w 2016 roku, wkracza w decydująca fazę, dlatego też prace prowadzone przez Fundację WWF Polska oraz partnerów projektu ze Szwecji, Niemiec oraz Estonii są coraz bardziej intensywne.

Rok 2018 stał pod znakiem wielu wyzwań, w tym wypracowania kompleksowego i finansowo efektywnego rozwiązania problemu zagubionych narzędzi połowowych, tzw. sieci widm, których w Polskiej Wyłącznej Strefie Ekonomicznej może zalegać jeszcze ok. 800 ton. Testy sonarowe oraz testy znakowania sieci rybackich, kontynuowanie prac na morzu z rybakami, współpraca z nurkami przy oczyszczaniu wraków oraz opracowanie animacji wyjaśniającej problem zagubionych sieci widmo spotkania edukacyjne, to działania, które zostały podjęte w minionym roku.

Międzynarodowa wymiana doświadczeń

W pierwszym tygodniu kwietnia 2018 roku, w Stralsundzie odbyła się międzynarodowa konferencja projektu Marelitt Baltic dotycząca sonarów (jako metody wyszukiwania i identyfikacji sieci widm) oraz recyklingu tego typu odpadów. Interesariusze projektu wzięli udział w rejsie testowym w okolicach Sassnitz. Sonary, będące urządzeniami bazującymi na falach dźwiękowych w procesie nawigacji, komunikacji czy detekcji różnego rodzaju obiektów, również tych zanurzonych w wodzie, znalazły swoje zastosowanie także dla zagubionych narzędzi połowowych. Seria testów przeprowadzonych w ramach projektu potwierdziła, że jest to metoda mająca potencjał również w warunkach Morza Bałtyckiego.

Kolejne dni konferencji w Stralsundzie poświęcone były kwestiom związanym z recyklingiem sieci widm. Ze względu m.in. na zanieczyszczenia organiczne i nieorganiczne, które towarzyszą sieciom zalegającym w morzu, temat ten wciąż pozostaje dużym wyzwaniem. Naukowcy, eksperci, przedstawiciele firm recyklingowych oraz partnerzy projektu dyskutowali na temat procesu wstępnej obróbki wyłowionych sieci oraz innowacyjnych rozwiązań, jak np. przetwarzanie komponentów sieci w biopaliwa, dzieląc się doświadczeniami z innych tego typu projektów, również spoza regionu Morza Bałtyckiego. Szczegółowy raport dotyczący recyklingu sieci widm znajduje się pod tym linkiem.

W trakcie czerwcowego spotkania partnerów projektu w Sztokholmie zaprezentowana została ocena przystosowania pięćdziesięciu bałtyckich portów m.in. do odpowiedniego odbioru i składowania odpadów morskich, w tym zużytych sieci rybackich, właściwego oznakowania kontenerów czy warunków współpracy na linii port - miasto. Badania wykazały, że prawie połowa bałtyckich portów nie jest odpowiednio przystosowana do właściwego odbioru odpadów. Brakuje również informacji dla rybaków na temat tego gdzie lub kiedy można pozostawić zużyte narzędzia połowowe do sortowania i recyklingu. Dla osiągnięcia satysfakcjonującego poziomu konieczne jest wprowadzenie wielu zmian. Rekomendacje dotyczące praktycznych rozwiązań mających na celu poprawę przystosowania bałtyckich portów do odbioru sieci widm zostały przedstawione w szczegółowym raporcie.

Działania na powierzchni wody i w morskich głębinach

Sieci rybackie zalegające w Morzu Bałtyckim są niezwykle poważnym problemem środowiskowym. Zawieszone w toni wodnej stanowią śmiertelną pułapkę dla zwierząt morskich. Ryby, ptaki, a także foki i morświny złapane w sieci widmo giną w cierpieniach, po czym - uwięzione - ulegają rozkładowi. Szacuje się, że skuteczność łowności zagubionych narzędzi połowowych w pierwszych miesiącach od ich zagubienia to nawet 20%.

Sieci widmo to również zagrożenie dla ludzi. Zawieszone na wrakach są niebezpieczne dla nurków. Dryfując przy powierzchni wody, wplątują się w silniki jednostek pływających, powodując usterki. Są one również źródłem plastiku - ulegają rozkładowi do mikrocząsteczek, które mogą dostawać się do łańcucha pokarmowego, a finalnie trafiać na nasze stoły.  

Jednym z głównych celów projektu Marelitt Baltic było opracowanie i przetestowanie metodologii, która pozwalałaby zidentyfikować obszary o największym prawdopodobieństwie wystąpienia zagubionych narzędzi połowowych w Bałtyku. W wyniku tego procesu, poszczególnym obszarom Morza Bałtyckiego zostały przydzielone kategorie, na podstawie których powstał szczegółowy plan akcji w morzu.

W sezonie letnio-jesiennym, we współpracy z rybakami i nurkami, przeprowadzono szereg operacji wyszukiwania i wyławiania sieci widm zalegających w Bałtyku. Dzięki akcjom na kutrach rybackich, przy użyciu specjalnie zaprojektowanego urządzenia "szukarka" oraz wspólnie z profesjonalnymi ekipami nurkowymi pracującymi na wrakach, w polskiej strefie Bałtyku udało się odnaleźć i wyłowić prawie 7,5 ton sieci widm. Równolegle, analogiczne działania z uwzględnieniem różnic regionalnych, były prowadzone na wodach niemieckich, szwedzkich oraz estońskich. Łącznie, w trakcie trwania projektu, wspólnie z partnerami z Estonii, Niemiec i Szwecji, wyłowionych zostało prawie 25 ton sieci widmo!

- Dzięki zaangażowaniu osób reprezentujących różne obszary działalności, takie jak grupy rybackie, stowarzyszenia nurkowe czy środowiska naukowe, udało się stworzyć zespół wspólnie pracujący na rzecz rozwiązania problemu, jakim są sieci widmo. Kompleksowa analiza tematu zagubionych narzędzi połowowych pozwoliła nam na stworzenie wielopłaszczyznowego pakietu rekomendacji, zarówno praktycznych jak i politycznych, który opublikowany zostanie wiosną bieżącego roku - podsumowuje Sylwia Migdał, specjalistka WWF Polska ds. ochrony ekosystemów morskich.

W ramach projektu Marelitt Baltic, została opracowana animacja (poniżej) wyjaśniająca proces gubienia się sieci rybackich oraz problematykę i skutki, które się z tym wiążą.