Podatki marynarskie: Koronawirus a terminy podatkowe i toczące się postępowania

Wielu marynarzy zgłasza obawy, że w związku z ogłoszeniem stanu epidemicznego w Polsce i z paraliżem normalnego funkcjonowania sądów, urzędów oraz wiekszości przedsiębiorstw, ich interes podatkowy może nie zostać odpowiednio zabezpieczony. W poniższej publikacji nakreślimy obecną sytuację prawną dotyczącą tych bardzo ważkich kwestii.

Bezspornym jest, że epidemia koronawirusa potwierdzona rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. (Dz. U. poz 433) ma charakter siły wyższej. Brak jest normatywnej definicji siły wyższej, jednakże kwalifikuje się do niej zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia oraz niemożliwe jest zapobieżenie jego skutkom. W rozumieniu kodeksu cywilnego jak i kodeksu postępowania cywilnego epidemię koronawirusa kwalifikujemy jako siłę wyższą, która uzasadnia zawieszenie toczącego się postępowania oraz zawieszenie biegu terminów przedawnienia. Sytuacja komplikuje się jednak w przypadku postępowań administracyjnych lub podatkowych.

Co prawda, obecnie planuje się wydłużenie terminów na składanie zeznań podatkowych, ale z całą mocą trzeba podkreślić, iż nie załatwia to kluczowych braków w regulacjach prawnych i problemów, z którymi będą się borykać w najbliższych tygodniach podatnicy i ich pełnomocnicy.

Procedura cywilna lub sądowo-administracyjna, a koronawirus

W sytuacji tak szczególnej jak pandemia koronawirusa, obywatel uprawniony jest do skorzystania z instrumentów przewidzianych w art. 173 KPC (zawieszenie postępowania z mocy prawa wskutek zaprzestania działalności przez sąd) oraz w art. 121 pkt 4 KPC (zawieszenie terminów przedawnienia roszczeń, gdy uprawniony z powodu siły wyższej nie może dochodzić swoich praw).

Oznacza to, że by zawieszeniu uległy terminy procesowe konieczne jest zaprzestanie działalności przez sądy, a w przypadku terminów materialnoprawnych konieczna jest niemożność dochodzenia przed odpowiednimi organami swoich praw. W opinii doktryny ww. przesłanki warunkują skutecznie złożony wniosek o przywrócenie terminu do dokonania określonej czynności prawnej przed sądem lub organem, jednakże należy pamiętać, iż dotyczy to wyłącznie terminów procesowych.

Analogiczna sytuacja występuje w przepisach o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 123-124 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), czyli na etapie skierowania sprawy np. podatkowej na drogę postępowania sądowo-administracyjnego, gdyż zgodnie z ww. przytoczonymi przepisami : „Postępowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa w razie zaprzestania czynności przez sąd wskutek siły wyższej”. Co więcej to samo dotyczy sytuacji: „ jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sąd”.

Z uwagi na powyższe sprawy, w których Zespół Kancelarii reprezentuje marynarzy przed sądami administracyjnymi m.in. w sprawach podatkowych zostaną zapewne zawieszone z urzędu do czasu ustania stanu siły wyższej.

Postępowanie administracyjne (podatkowe), a koronawirus

Niestety sytuacja komplikuje się w sprawach podatkowych, gdyż brak jest jakichkolwiek uregulowań prawnych dotyczących zawieszenia postępowania administracyjnego, w tym postępowania podatkowego (jak i karnego) w przypadku zaistnienia siły wyższej, co jedynie wskazuje na ogromne zaniedbania ustawodawcy w tym zakresie.

Zarówno kodeks postępowania administracyjnego (art. 97 kpa) jak i ordynacja podatkowa (art. 201 ordynacji podatkowej) wskazują na enumeratywne przesłanki warunkujące możliwość zawieszenia postępowania.

Do żadnej z nich niestety nie należy przesłanka siły wyższej, która tak jak koronawirus spowodowałaby paraliż organów administracyjnych, w tym podatkowych i zapewne poczty oraz paraliż życia znacznej części społeczeństwa.

Terminy materialne

W przypadku uchybienia terminom materialnym np. termin zapłaty podatku, termin wniesienia wniosku o ograniczenie poboru zaliczek PIT lub termin zapłaty zaliczek na PIT, termin złożenia PIT kwestią sporną może być brak negatywnych konsekwencji po stronie podatnika.

Terminem materialnym są czynności związane z załatwianiem spraw przed organy administracji publicznej.

Pełnomocnicy w przypadku terminów materialnych w celu zabezpieczenia szeroko pojętego interesu swoich Klientów decydują się w wielu przypadkach na tzw. nieformalne wniesienie środka odwoławczego lub innego pisma. Złożenie dokumentów za pośrednictwem np. faksu albo środka komunikacji elektronicznej nie będzie nosiło znamion bezskuteczności, a jedynie będzie traktowane jako wadliwe i dotknięte brakami formalnymi, które można będzie uzupełnić w zakreślonych ustawowo terminach. Pamiętajmy, jednak, iż jest to rozwiązanie połowiczne.

Jakie są obecnie podejmowane działania żeby temu zaradzić?

W tym miejscu należy wskazać, że zawieszenie postępowania administracyjnego może nastąpić jedynie na podstawie przepisów prawa zawartych w innych ustawach, np. dotyczących albo wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego, albo innej ustawy warunkującej pracę organów państwa w trakcie wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego / ewentualnie stanu wyjątkowego.

Z uwagi na brak jakichkolwiek uregulowań prawnych dotyczących sytuacji prawnej stron m.in. w postępowaniach karnych, karno-skarbowych, administracyjnych, podatkowych i dyscyplinarnych oraz kwestii dotyczących terminów (materialnych, procesowych i terminów przedawnienia) przedstawiciele zarówno adwokatury jak i sądownictwa skierowali pilny projekt zmian przepisów prawa do Sejmu i Senatu.

Zgodnie z projektem terminy przedawnienia ulegałyby zawieszeniu na skutek wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego na terytorium całego państwa, do czasu jego odwołania, co skutkowałoby zabezpieczeniem interesu każdego obywatela w sferze tzw. dochodzenia swoich praw przed organami. Co więcej, zgodnie z proponowanymi zmianami fakt ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego np. tak jak obecnie spowodowanego przez koronawirusa z mocy prawa skutkowałoby zawieszeniem trwającego postępowania. Wnioskujący odwołują się do regulacji wprowadzonych w postepowaniu cywilnym i rekomendują aby w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego żadne terminy nie biegły, dopiero po zakończeniu stanu zagrożenia epidemicznego miałyby zacząć biec na nowo. Miałoby to zastosowanie również do doręczeń, które miałyby być dokonane ponownie po ustaniu zagrożenia.

W opinii Kancelarii jest to jedyne słuszne rozwiązanie, które w pełni zabezpieczyłoby interes prawny polskich obywateli. Premier RP w ostatnich wypowiedziach informował także o możliwości przesunięcia terminów materialnych czyli np. terminów do złożenia zeznania podatkowego za rok ubiegły, jednakże w tym celu bezwzględnie musi zostać wydany akt prawny.

Obecnie środowisko prawnicze oczekuje na wydanie przepisów zabezpieczających sytuację prawną swoich Klientów na wypadek powstania chaosu w sądach i innych organach biorących aktywny udział w przebiegu postępowania np. kwestia niedziałającej poczty w przypadku doręczeń. 

Co zrobić na obecnym etapie gdy brakuje odpowiednich przepisów?

Póki nie zostaną wydane stosowne akty prawne regulujące powyższe braki, pełnomocnicy zabezpieczając interes prawny swoich Klientów, zobowiązani są do podjęcia szeregu czynności związanych z dochowaniem terminów oraz doręczeniem pism do urzędu skarbowego.

Na obecnym Zespół Kancelarii chcąc zabezpieczyć interes marynarzy boryka się lub zaraz będzie się borykać z następującymi przeciwnościami, które wynikają z obecnych zaniedbań legislacyjnych:

1) W sytuacji zamknięcia biura podawczego sądu/organu/urzędu skarbowego pisma winny zostać wysłane albo za pomocą operatora pocztowego (Poczta Polska) albo w dozwolonych czynnościach platformy E-PUAP;
2) Na wypadek zaprzestania pracy przez pracowników poczty, w tym listonoszy skuteczne doręczenie pism do sądu/organu i z sądu/ z organu stanie się niemożliwe:
3) W przypadku elektronicznego wysłania pisma jego doręczenie będzie nieskuteczne w momencie w którym np. w Urzędzie brak będzie pracownika, który to pismo odbierze.

Ewentualnie pełnomocnicy mogą próbować doręczać pisma za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej np. fax czy e-mail, jednakże każde pismo w ten sposób wniesione do sądu lub organu administracyjnego będzie wadliwe i dotknięte brakami formalnymi np. w postaci braku podpisu.

W tym miejscu należy podkreślić, że Zespół Kancelarii podejmuje wszelkie możliwe kroki, aby zabezpieczyć interes prawno-podatkowy marynarzy będących Klientami Kancelarii.

Problemy proceduralne w dobie koronawirusa

Pamiętajmy, że na skutek zaleceń WHO i Ministerstwa Zdrowia obywatele mają pozostać w domach, aby uniemożliwić rozprzestrzenianie się wirusa co można porównać do stanu wyższej konieczności gdzie pełnomocnik jest zmuszony ważyć dobra podlegające ochronie czyli interes Klienta i ewentualnie stan swojego zdrowia (niekiedy czasem życia). W dobie demokratycznego państwa prawnego, przy założeniu racjonalizmu ustawodawcy, takie sytuacje powinny być uregulowane przez państwo w jasny i klarowny sposób. W przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego/stanu klęski żywiołowej czy stanu zagrożenia epidemicznego wszystkie terminy powinny bezdyskusyjnie ulegać zawieszeniu i biec na nowo po ustaniu zagrożenia. Zawieszeniu powinny ulegać również wszelkie postępowania administracyjne i podatkowe, a tak na obecnym etapie w polskim systemie nie jest. To samo powinno dotyczyć doręczeń pism/wyroków i decyzji organów wywołujących tak poważne skutki prawne w sferze życia obywateli/podatników.

Wnioski

Obecnie pilnie oczekujemy uregulowania przez ustawodawcę tych kluczowych dla obywateli kwestii. Sytuacji z pewnością nie poprawia dynamiczna i niepewna sytuacja związana z eskalacją pandemii koronawirusa.

Na dzień dzisiejszy zapewniamy, że Zespół Kancelarii podejmuje wszelkie możliwe kroki prawne i faktyczne zmierzające do zabezpieczenia interesów prawno-podatkowych marynarzy będących Klientami Kancelarii przy jednoczesnym uwzględnieniu zagrożeń wynikających z pandemii koronawirusa.