Na przestrzeni ostatnich miesięcy wielokrotnie publikowaliśmy artykuły dotyczące praktyki stosowania przepisów podatkowych przez organy podatkowe w Polsce w odniesieniu do polskich marynarzy pracujących dla zagranicznych armatorów. W tych publikacjach skupiliśmy się przede wszystkim na problemach interpretacyjnych związanych z zastosowaniem Konwencji MLI w odniesieniu do polskich marynarzy pracujących m.in. u brytyjskich armatorów w 2019 roku.

Pomimo, iż minęło już ponad 6 miesięcy od początku obowiązywania Konwencji MLI w Polsce w dalszym ciągu organy podatkowe w Polsce nie wypracowały jednolitego stanowiska. 36 Urzędów Skarbowych błędnie uznaje, iż przepisy wynikające z Konwencji MLI zaczęły obowiązywać od 01.01.2020 roku w odniesieniu do polskich marynarzy zatrudnionych w 2019 roku w ww. modelu. Z kolei 42 US w Polsce twierdzi, iż przepisy te obowiązują od 01.01.2019 roku. Na marginesie warto wskazać, iż kilkanaście US w ogóle nie rozpatrując sprawy merytorycznie uznając, iż przepisy te obowiązują od 01.01.2020 roku.

Niestety dla marynarzy nie jest to jedyna sfera, w której polskie organy podatkowe nie są w stanie wypracować jednorodnej praktyki stosowania prawa podatkowego w Polsce, a nawet jeśli takową wypracują to na przestrzeni kilku lat próbują ją zmieniać.

W tym roku w niektórych Urzędach Skarbowych pojawiły się próby podważenia prawa do ulgi abolicyjnej w odniesieniu do Norwegii i Singapuru, gdzie sprawa została wyjaśniona ogólną interpretacją Ministerstwa Finansów z października 2016 roku oraz przez Naczelny Sąd Administracyjny (m.in. wyrok NSA z 26 czerwca 2019 dotyczący zastosowania ulgi abolicyjnej w odniesieniu do marynarzy w stanach umownych tj. Norwegia i Singapur.

W związku z powyższym pojawia się coraz więcej wezwań ze strony Urzędów Skarbowych, które zmierzają do „weryfikacji” poprawność rozliczeń marynarzy z lat poprzednich (lata 2013-2017). Urzędy Skarbowe wzywają również marynarzy w związku z wcześniej poczynionymi inwestycjami oraz weryfikują poprawność rozliczenia ulgi mieszkaniowej.

Ulga abolicyjna w przypadku stanów umownych (m.in. Norwegia, Singapur, Arabia Saudyjska)

Pomimo, iż na kanwie licznych spraw prowadzonych przez Kancelarię oraz w efekcie wydania ww. ogólnej interpretacji MF, od początku 2017 roku ulga abolicyjna nie budziła większych wątpliwości po stronie organów podatkowych, to obecne praktyki urzędów skarbowych ewidentnie wskazują, iż niektóre Urzędy Skarbowe próbują to bezzasadnie prawo podważać. Prawo do ulgi abolicyjne bezdyskusyjnie przysługuje marynarzom zatrudnionym u armatorów z państw, które nie są „rajami podatkowymi” i zostały objęte metodą proporcjonalnego zaliczenia, i którzy w związku ze swoją pracą na statkach nie zapłacili podatku zagranicą.

Niestety w 2019 roku US w Wejherowie zaczął wszczynać postępowania podatkowe w związku z zastosowaniem ulgi abolicyjnej przez marynarzy w przypadku Norwegii i Singapuru, pomimo, iż ten sam US w latach 2017-2019 roku bez problemu ograniczał i dalej ogranicza pobór zaliczek w praktycznie tożsamych stanach faktycznych (sic!).

Z kolei US w Słupsku oraz US Lębork wprost twierdzi, bez prawnego uzasadnienia, iż w przypadku marynarzy zatrudnionych u armatorów norweskich pod inną banderą niż NOR ulga abolicyjna nie przysługuje marynarzowi, jeżeli nie zapłacił podatku zagranicą. Takie stanowisko stoi w całkowitej opozycji do dotychczasowej praktyki ww. organów podatkowych, innych US w Polsce, stanowisk MF wyrażonych w indywidulanych interpretacjach oraz wspomnianej wcześniej ogólnej interpretacji MF.

W sprawie ulgi abolicyjnej w stanach umownych wezwania do marynarzy skierowały również m.in. US Warszawa-Bielany, US Starachowice, US Człuchów.

W tym zakresie zaktywizowały się również trójmiejskie Urzędy Skarbowe tj. I US w Gdańsku, III US w Gdańsku, I US w Gdyni i wzywają marynarzy w trybie czynności sprawdzających do uzasadnienia podstaw zastosowania ulgi abolicyjnej w latach 2013-2017 w przypadku Norwegii. Niedawno wpłynęła decyzja I US w Gdańsku, z której wynika brak możliwości zastosowania konwencji pomiędzy Polską, a Norwegią z uwagi na fakt, iż statek na którym wykonywał prace marynarz podnosił banderę cypryjską (!). To pierwsze tak jednoznacznie i zarazem kuriozalne stanowisko wyrażone przez organ podatkowy, które godzi w podstawowe zasady związane z ustaleniem sytuacji podatkowej marynarzy. Wszystkie przepisy prawne, praktyka ich stosowania (decyzje, interpretacje, wyroki) odnoszą się do usytuowania miejsca faktycznego zarządu przedsiębiorstwa eksploatującego statek, a nie do bandery statku. Wynika to również z komentarza do modelowej konwencji OECD.

Powyższe działania organów podatkowych mogą wynikać z tego, iż Izba Skarbowa w Gdańsku w dalszym ciągu bezzasadnie uznaje kwestie zastosowania ulgi abolicyjnej w odniesieniu do marynarzy pracujących w ww. modelach za nie do końca wyjaśnioną. Pomimo licznych spraw wygranych przez Kancelarię w NSA z Izbą Skarbową w Gdańsku w ww. zakresie, w których NSA wprost przyznało prawidłowość zastosowania ulgi abolicyjnej przez marynarzy zatrudnionych przez norweskich lub singapurskich armatorów ww. Izba dalej próbuje obstawać przy swoim stanowisku.

Należy podkreślić, iż na obecnym etapie, żaden z ww. organów podatkowych nie podważył skutecznie prawa do zastosowania ulgi abolicyjnej przez marynarza, który był zatrudniony u armatora z faktycznym zarządem w Norwegii lub Singapurze.

Ulga abolicyjna w przypadku stanów bezumownych (m.in. Brazylia, Nigeria, Angola)

Niestety już w roku 2018 uległa zmianie linia interpretacyjna dotycząca zastosowania ulgi abolicyjnej w odniesieniu do stanów tzw. bezumownych np. Brazylia lub Nigeria, z której wynika, iż marynarz może uzyskać ulgą abolicyjną w przypadku pracy na rzecz armatora z ww. państw tylko w przypadku zapłaty podatku zagranicą. Linia ta wynika z ostatnich wyroków NSA, które zmieniły stanowiska wyrażone w licznych orzeczeniach WSA oraz stanowisko przedstawione w ogólnej interpretacji Ministerstwa Finansów w dniu 31.10.2016 roku (numer interpretacji: DD10.8201. 1.2016.GOJ) w odniesieniu do stanów bezumownych i ulgi abolicyjnej. Warto zauważyć, iż na przestrzeni ostatnich kilku lat była to któraś z rzędu zmiana linii interpretacyjnej w tym względzie.

Podatki marynarskie: Ulga abolicyjna dla marynarzy w orzecznictwie

Warto podkreślić, iż w dalszym ciągu w Polsce nie funkcjonuje żaden przepis warunkujący zastosowanie ulgi abolicyjnej w Polsce od zapłaty podatku zagranicą, a wszelkie ewentualne wątpliwości interpretacyjne powinny być rozpatrywane na korzyść podatnika.

Niestety polscy marynarze pracujący u armatorów, którzy mają faktyczne zarządy w państwach, które nie mają z Polską zawartych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i nie są wpisane na listę „rajów podatkowych” (m.in. Brazylia, Angola, Nigeria) muszą liczyć się z tym, że jeżeli nie opłacą lub nie opłacili podatku zagranicą, będą borykali się z poważnymi problemami w uzyskaniu ulgi abolicyjnej w Polsce.

Na początku roku 2019 Kancelaria uzyskała korzystny wyrok NSA w sprawie ulgi abolicyjnej i Brazylii, niestety jednak uzasadnienie pisemne tego wyroku okazało się dużo mniej „przydatne” niż uzasadnienie ustne, w budowaniu przeciwwagi argumentacyjnej w odniesieniu do niekorzystnych wyroków NSA w tym zakresie.

W międzyczasie organy podatkowe w całej Polsce podjęły działania zmierzające do odnalezienia marynarzy objętych stanami bezumownymi i wezwały ich do stosownych korekt rozliczeń lub wszczęły postępowania podatkowe finalnie wydając w niektórych przypadkach decyzje wymiarowe (m.in. Urzędy Skarbowe w Gdyni, Urzędy Skarbowe w Gdańsku, Urzędy Skarbowe w Szczecinie, US Wołomin, US Gryfino, US Rybnik).

W ramach pewnego kuriozum warto wskazać, iż na początku 2019 roku wpłynęły do Kancelarii dwie korzystne decyzje ograniczające pobór zaliczek w przypadku brazylijskiego armatora i braku zapłaty podatku zagranicą przez marynarzy. Oba US w ww. decyzjach uznały prawo marynarza do ulgi abolicyjnej w takim przypadku. Jedną decyzję wydał I US w Gdyni, który obecnie wzywa marynarzy w tożsamych stanach faktycznych do rozliczenia dochodów bez ulgi abolicyjnej. Drugą decyzję wydał US w Starachowicach.

Z uwagi na powyższe niepokojące praktyki organów podatkowych i zmieniające się linie interpretacyjne, które finalnie prowadzą do opodatkowania marynarzy zatrudnionych w ww. modelach bez podstawy prawnej, Kancelaria jest obecnie w fazie przygotowywania skargi do Komisji Europejskiej w tej sprawie.

Transport morski to jednak nie transport?

W wielu przypadkach Urzędy Skarbowe próbują bezzasadnie podważać fakt, iż polski marynarz pracuje na jednostce eksploatowanej w transporcie morskim. Urzędy Skarbowe opierają swoje stanowiska o XIX - wieczne rozumienie transportu morskiego oraz o wykładnię językową, która w tym przypadku w żadnym zakresie nie może być traktowana jako definicja legalna. Niepokoi tylko fakt, iż sądy administracyjne nie dostrzegają tego czym jest nowoczesny transport morski i w wielu sprawach przychylają się do bardzo zawężającego i krzywdzącego dla marynarzy rozumienia ww. kwestii przez organy podatkowe.

Co ciekawe niektóre organy podatkowe nie uznają nawet dokumentów uzyskiwanych od armatorów przez marynarzy, które jasno potwierdzają transport morski (zaświadczenia o zatrudnieniu, cargo manifest).
W niektórych przypadkach organy podatkowe całkowicie pomijają definicje takich określeń jak statek czy też transport, które są zawarte w konwencjach międzynarodowych twierdząc, że nie można „przenosić” definicji legalnych pomiędzy gałęziami prawa, tylko po to, aby w kolejnym zdaniu powołać się na Słownik Języka Polskiego PWN (sic!). Drugą metodą jest odwoływanie się do tego co wynika z ustaleń poczynionych przez organ za pomocą Google Translator’a.

Kwestia transportu morskiego będzie przedmiotem odrębnej publikacji, niemniej jednak już na tym etapie warto zauważyć, iż zgodnie z definicją legalną zawartą w wielu konwencjach określenie transport międzynarodowy oznacza wszelki transport statkiem morskim lub statkiem powietrznym, z wyjątkiem przypadku, gdy statek morski lub statek powietrzny jest eksploatowany wyłącznie między miejscami położonymi w Umawiającym się Państwie. Z definicji tej wynika, wprost, iż transport międzynarodowy obejmuje wszelkie przejawy eksploatacji statku, poza sytuacją, gdy statek jest eksploatowany wyłącznie na terytorium Państwa-Strony Konwencji. Jak zostało natomiast wspomniane, przedmiotowy statek, jest przeznaczony do eksploatacji bez jakichkolwiek ograniczeń terytorialnych. Oznacza to, że statek ten może być w rozumieniu ww. definicji eksploatowany także w transporcie międzynarodowym.

W tej sprawie wypowiedziała się również Komisja Europejska w Decyzji z dnia 13 stycznia 2009 r. w sprawie pomocy państwa C 22/07 (ex N 43/07) w odniesieniu do rozszerzenia systemu zwalniającego duńskie przedsiębiorstwa transportu morskiego z podatku dochodowego i ze składek na ubezpieczenie społeczne marynarzy na działalność związaną z pogłębianiem i układaniem kabli. Jak uznała Komisja, marynarze wykonujący pracę na tego rodzaju statkach mogą zostać objęci tzw. systemem DIS, jako że statki te są eksploatowane w podobnym zakresie, co statki wykonujące typowy transport morski.

Wezwania dotyczące zakupu nieruchomości

W 2019 roku Urzędy Skarbowe w całej Polsce zaczęły wzywać marynarzy do wyjaśnienia źródeł finansowania zakupu nieruchomości. Wezwania te dotyczą bardzo różnych czasookresów, ale wszystkie zmierzają do tego, aby sprawdzić, czy marynarze posiadają środki pieniężne z legalnych źródeł, a jeśli tak to czy zostały one odpowiednio rozliczone w Polsce.
Warto podkreślić, iż wskazanie organom podatkowym, że dana inwestycja została pokryta z pożyczki lub kredytu jest niewystarczające, szczególnie w sytuacji, gdy marynarz w latach wcześniejszych się nie rozliczał.

Wezwania dotyczące rozliczenia ulgi mieszkaniowej

Na przestrzeni ostatnich miesięcy wielu marynarzy otrzymało również wezwania do przedłożenia dokumentów uzasadniających prawo do skorzystania z ulgi mieszkaniowej poprzez wykazanie, że faktycznie spożytkowali na cele mieszkaniowe zysk ze sprzedaży mieszkania w okresie 2 lat od ww. sprzedaży.

Podsumowanie

Rekomendujemy, aby przed skontaktowaniem się z Urzędem Skarbowym w związku z jakimkolwiek wezwaniem zweryfikować swoja sytuację prawno-podatkową.4Marynarze muszą pamiętać o tym, iż wszelkie argumenty i dokumenty, które należy wnieść w toku ww. postępowań wszczynanych przez organy podatkowe należy przedstawić na jak najwcześniejszym etapie postępowania przed Urzędem Skarbowym, a nie dopiero w ewentualnym odwołaniu, dlatego też odradzamy samodzielny kontakt z organami podatkowymi. Samodzielny kontakt marynarza z organem podatkowym może bardzo poważnie skomplikować późniejsze budowanie linii obrony marynarza w przypadku negatywnych wyników czynności sprawdzających, które mogą prowadzić finalnie do faktycznego opodatkowania marynarza. Każdy marynarz wezwany przez Urząd Skarbowy chcąc zabezpieczyć swój interes prawno-podatkowy powinien skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika w kontakcie z US.

Warto również zauważyć, iż Urzędy Skarbowe coraz chętniej sięgają do przepisów kodeksu karnego skarbowego, aby karać grzywnami lub mandatami marynarzy, którzy nie złożyli zeznań podatkowych lub nieprawidłowo, w ocenie organu, się rozliczyli lub poświadczyli przed organem nieprawdę.

Przypominamy, iż 7-dniowy termin zakreślony w wezwaniu do złożenia wyjaśnień lub korekty zeznania jest terminem instrukcyjnym, który można wydłużyć np. powołując się na przebywanie zagranicą lub potrzebę zebrania dokumentacji.

Jeszcze raz należy podkreślić, iż marynarze powinni z bardzo dużym dystansem podchodzić do „porad” udzielanych przez pracowników organów podatkowych w bezpośrednim kontakcie z marynarzem, gdyż porady te nie są w żadnej mierze wiążące prawnie i podatnik nie może się na nie powoływać w dalszych etapach postępowania w razie problemów. Co więcej, informacje te często wprowadzają w błąd z uwagi na duży stopień ich ogólności.

Biorąc pod uwagę praktyki organów podatkowych w Polsce w 2019 roku istnieje uzasadnione ryzyko, iż organy podatkowe zmierzają do wszczęcia postępowań podatkowych w efekcie, który dojdzie do bezzasadnej próby nałożenia podatku na marynarzy, którzy prawidłowo skorzystali z ulgi abolicyjnej. Zespół Kancelarii obsługuje marynarzy na terenie całej Polski w zakresie reprezentacji marynarzy przed organami podatkowymi, w zakresie rozliczeń podatkowych oraz w wielu innych sprawach. W razie pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu.