Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania

15 lipca 2016 r. weszły w życie przepisy dotyczące tzw. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania („Klauzula”). Ma ona uniemożliwić przedsiębiorcom dokonywanie niemających uzasadnienia gospodarczego czynności, za pomocą których uzyskiwaliby korzyści podatkowe.

Na podstawie Klauzuli, Minister Finansów będzie sprawdzać czynności, na skutek których podatnik osiągnął korzyści podatkowe, których wartość przekracza 100 tysięcy zł. Klauzula będzie miała zastosowanie również wobec czynności dokonanych jeszcze w porządku prawnym przed wejściem Klauzuli w życie, jeżeli korzyści z nich wynikające są nadal uzyskiwane przez podatnika.

Klauzula jako remedium na niedoskonałości systemu podatkowego

Klauzula ma stanowić swoistego rodzaju zabezpieczenie przed negatywnymi dla budżetu państwa skutkami coraz powszechniejszej wśród podatników optymalizacji podatkowej, zniechęcając podatników do jakichkolwiek prób wykorzystywania luk prawnych w systemie podatkowym.

Wprowadzenie Klauzuli do polskiego porządku prawnego budzi duży niepokój wśród podatników, bowiem, na jej podstawie, w niektórych sytuacjach, Minister Finansów (jako organ pierwszej instancji w sprawach, w których może być zastosowana Klauzula) będzie mógł doprowadzić do „neutralizacji” podatkowych oszczędności, osiągniętych na skutek np. przeprowadzonej przez podatnika restrukturyzacji, które to działanie Minister Finansów będzie mógł uznać za sztuczne, i dokonać wymiaru podatku na podstawie „takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej”.

Zgodnie z zapisami Klauzuli, za „odpowiednią czynność” uznaje się czynność, „której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej.”

Warto wspomnieć, że Klauzula stanowi już kolejną próbę uszczelnienia systemu podatkowego, bowiem już w 2003 r. funkcjonowała na gruncie polskiego prawa podatkowego klauzula o podobnej treści. Przepisy te zostały jednak dość szybko uchylone na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z dnia 11 maja 2004 r., sygn. K 4/03), który uznał te przepisy za niezgodne z Konstytucją.

Zastosowanie Klauzuli

Klauzula ma mieć zastosowanie tylko wtedy, gdy korzyść uzyskana przez podatnika w wyniku kwestionowanych przez Ministra Finansów czynności, przekracza kwotę 100 tysięcy zł. (w przypadku podatków rozliczanych okresowo, kwotę należy odnieść do okresu rozliczeniowego).

Wejście w życie Klauzuli stwarza nową rzeczywistość dla podatników, którzy powinni bardziej niż kiedykolwiek uważnie analizować swoje działania. Ryzyka wynikające z Klauzuli dotyczą również działań podjętych w przeszłości, jeżeli ich skutki podatkowe mają nadal wpływ na rozliczenia podatkowe podatnika (np. rozliczanie odpisów amortyzacyjnych od podstawy amortyzacji nieruchomości urealnionej wiele lat temu wskutek tzw. step-up).

Na wniosek podatnika, Minister Finansów będzie wydawać tzw. opinie zabezpieczające, które wyłączają możliwość wydania decyzji podatkowej, uznającej działania podatnika za unikanie opodatkowania. Opinia może dotyczyć czynności planowanej, rozpoczętej lub już dokonanej. 

Wątpliwości interpretacyjne nowej regulacji

Cała Klauzula jest bardzo niejasna i budzi bardzo wiele wątpliwości interpretacyjnych, szczególnie z tego względu, że nie wyznacza jasno granicy, które czynności będą uznawane za unikanie opodatkowania, a które za dopuszczalne podatkowo z innych względów (np. biznesowych). Ponadto, zgodność treści Klauzuli z Konstytucją jest co najmniej wątpliwa.

Nie mniej jednak, dopóki Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie o niekonstytucyjności Klauzuli, a na wydanie takiego orzeczenia podatnicy mogą poczekać nawet wiele lat, podatnicy muszą się liczyć z tym, że Minister Finansów będzie analizować ich działania pod kątem możliwości zastosowania Klauzuli, a następnie weryfikować ich rozliczenia podatkowe. Jednakże, z całą pewnością, w przypadku zaistnienia sporu między podatnikiem, a Ministrem Finansów, warto szukać sprawiedliwości w sądzie administracyjnym. Godnym rozważenia rozwiązaniem jest wystąpienie o opinię zabezpieczającą.

Jeżeli mają Państwo pytania w niniejszym zakresie, uprzejmie prosimy o kontakt.