Agencje pośrednictwa pracy dla marynarzy - projekt nowych regulacji

W dniu 07.07.2015 r. do Sejmu RP wpłynął projekt ustawy o pracy na morzu. Przepisy projektowanej ustawy implementują do polskiego prawa Konwencję o pracy na morzu (MLC), która weszła w życie w dniu 20 sierpnia 2013 r. Konwencja MLC wprowadza minimalne, międzynarodowo ujednolicone standardy pracy i życia marynarzy na statkach morskich, zapewniające ochronę warunków pracy oraz przestrzeganie praw człowieka i obywatela.

W projekcie ustawy uregulowano zagadnienia dotyczące: praw i obowiązków stron umowy o pracę na statkach morskich o polskiej przynależności; pośrednictwa pracy na statkach polskich lub obcych; ochrony zdrowia, ochrony socjalnej i bezpieczeństwa pracy.
W dniu 21 lipca w Sejmie odbyło się I czytanie projektu a obecnie projekt ustawy został skierowany do Komisji Infrastruktury.

Usługa pośrednictwa pracy, zgodnie z założeniami projektu, będzie obejmować pomoc osobom poszukującym pracy na statkach, jak również pomoc armatorom w poszukiwaniu odpowiednich kandydatów do pracy na statku (art. 16 ust 1). Korzystanie z pośrednictwa pracy będzie dobrowolne zarówno dla osób zainteresowanych podjęciem pracy na statku, jak i dla armatorów. Usługi pośrednictwa pracy będą prowadzić agencje zatrudnienia (o których mowa w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 149 i 357)oraz powiatowe urzędy pracy. Projekt ustawy zakłada, że usługi pośrednictwa pracy będą miały zastosowanie również do marynarzy kierowanych do pracy na statki o obcej przynależności.

Do podstawowych zasad wprowadzonych ww. projektem należą:

- Za czynności związane z pośrednictwem pracy nie wolno pobierać bezpośrednio lub pośrednio opłat od osób poszukujących pracy na statkach (art. 16 ust 2);

- Agencja zatrudnienia świadczy usługi pośrednictwa pracy po uzyskaniu od dyrektora urzędu morskiego właściwego dla jej siedziby dokumentu uprawniającego do kierowania marynarzy do pracy na statkach (art. 18 ust 2), który zostaje wydany na podstawie pozytywnych wyników audytu wstępnego przeprowadzonego przez wyznaczonych audytorów, posiadających wiedzę z zakresu zagadnień objętych Konwencją o pracy na morzu, przyjętą przez Konferencję Ogólną Międzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie dnia 23 lutego 2006 r., zwaną dalej „Konwencją MLC”, oraz kwalifikacje i doświadczenie w zakresie prowadzenia audytów (art. 18 ust 3).

- Agencja zatrudnienia udziela pomocy w podjęciu pracy na statku osobie zainteresowanej podjęciem pracy, która spełnia wymagania, o których mowa w art. 3 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 3 (art. 19 ust 1) i przedstawia jej ofertę pracy na statku sporządzoną zgodnie z art. 20 ust 1).

- W przypadku pośrednictwa pracy dla osób poszukujących pracy na statku o obcej przynależności agencja zatrudnienia zawiera umowę zarówno z armatorem jak i z marynarzem w myśl postanowień art. 22 projektu;

- Agencja zatrudnienia jest obowiązana posiadać ubezpieczenie lub inne zabezpieczenie finansowe odpowiedzialności za szkody poniesione przez marynarzy z tytułu nieskuteczności pośrednictwa pracy lub niewypełnienia przez armatora zobowiązań wynikających z marynarskiej umowy o pracę (art. 23 ust 1).

- Obowiązki wynikające z prowadzenia agencji zatrudnienia w tym prowadzenie dokumentacji oraz informowanie właściwych organów o wykrytych nieprawidłowościach.

Uzyskanie odpowiednich dokumentów od Dyrektora Urzędu Morskiego oraz audyt

Zgodnie z art. 18 projektu ustawy pośrednictwo pracy prowadzone przez agencje zatrudnienia jest dobrowolne. Aby agencja mogła świadczyć usługi pośrednictwa pracy, musi uzyskać od dyrektora urzędu morskiego (właściwego dla jej siedziby) dokument uprawniający do kierowania marynarzy do pracy na statkach morskich. W celu uzyskania dokumentów agencja zatrudnienia musi poddać się audytowi wstępnemu w celu sprawdzenia, czy agencja zatrudnienia spełnia warunki do kierowania marynarzy do pracy na statkach zgodnie z wymogami Konwencji MLC. Natomiast po uzyskaniu stosownych dokumentów agencja będzie obowiązana poddać się audytom odnowieniowym (w związku z upływem ważności dokumentu) oraz dodatkowym (w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że działanie agencji zatrudnienia nie jest zgodne z ustawą lub wymaganiami określonymi w Konwencji MLC). Za przeprowadzenie audytu wstępnego i odnowieniowego oraz wydanie dokumentu pobiera się stosowne opłaty, których wysokość uzależniona jest od liczby zatrudnionych pracowników agencji (200 zł – dla agencji zatrudniającej do 2 pracowników, 500 zł – dla agencji zatrudniającej od 2 do 5 pracowników oraz 1000 zł – dla agencji zatrudniającej powyżej 5 pracowników). Natomiast opłata za wydanie dokumentu uprawniającego agencję zatrudnienia do kierowania marynarzy do pracy na statkach wynosi 200 zł. Co więcej, audytorom za przeprowadzenie audytu przysługuje wynagrodzenie w wysokości: 400 zł – dla audytora wiodącego oraz 300 zł – dla audytora. Obowiązkiem właściwego dyrektora urzędu morskiego jest umieszczenie na stronie internetowej urzędu aktualnej listy agencji zatrudnienia, którym wydał dokument uprawniający do kierowania marynarzy do pracy na statkach. Uzasadnienie projektu ustawy wskazuje, że w zakresie audytów agencji zatrudnienia oraz wydawania dokumentów uprawniających do kierowania marynarzy do pracy na statkach morskich, projekt ustawy wykracza poza założenia projektu ustawy o pracy na statkach morskich, przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 22 lipca 2014 r. Wynika to z uzgodnień przeprowadzonych ze Związkiem Agentów i Przedstawicieli Żeglugowych „APMAR” oraz armatorami, którzy wskazali na możliwość wystąpienia problemów z uznaniem polskich agencji zatrudnienia przez zagranicznych armatorów, jeżeli nie będą one posiadać stosownego dokumentu potwierdzającego zgodność z Konwencją MLC i wystawionego przez administrację morską.

Spełnienie wymagań przez marynarzy oraz oferta pracy na statku

Agencja zatrudnienia udziela pomocy w podjęciu pracy na statku osobie zainteresowanej podjęciem pracy, która spełnia następujące wymagania:

- Osoba musi mieć ukończone lat 18 (art. 3 ust 1);
- Posiada dokumenty potwierdzające jego kwalifikacje zawodowe (art. 3 ust 1 pkt 1);
- Posiada ważną książeczkę żeglarską (art. 3 ust 2 pkt 3)

Agencja zatrudnienia przyjmuje od armatora ofertę pracy na statku, jeżeli w ofercie nie zostały zawarte wymagania, o których mowa w art. 36 ust. 5e ustawy o promocji zatrudnienia ( tj. wymagania, które naruszają zasadę równego traktowania w zatrudnieniu w rozumieniu przepisów prawa pracy i mogą dyskryminować kandydatów do pracy, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie lub orientację seksualną), sprawdza, czy wśród osób zainteresowanych podjęciem pracy są kandydaci spełniający wymagania armatora określone w tej ofercie oraz informuje armatora, czy może skierować do niego odpowiednich kandydatów do pracy, a w przypadku ich braku może poinformować o innych agencjach zatrudnienia prowadzących pośrednictwo pracy.

Zgodnie z art. 20 projektu oferta pracy na statku obejmuje w szczególności: 

- nazwę i adres armatora;
- imię i nazwisko, numer telefonu oraz adres poczty elektronicznej osoby upoważnionej do kontaktów;
- nazwę statku oraz stanowiska do obsadzenia na statku;
- wysokość i warunki wynagradzania;
- oczekiwania wobec kandydatów do pracy;
- termin rozpoczęcia pracy oraz okres, na jaki zostanie zawarta marynarska umowa o pracę;
- warunki ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków, choroby lub śmierci.

Do oferty Armator obowiązany jest dołączyć: 

- kopię ważnego Morskiego Certyfikatu Pracy albo Tymczasowego Morskiego Certyfikatu Pracy oraz ważnej Deklaracji Zgodności wydanych dla tego statku albo pisemne oświadczenie, że przestrzega postanowień Konwencji MLC dotyczących warunków pracy i życia marynarzy na statku;
- projekt marynarskiej umowy o pracę;
- pisemne oświadczenie zawierające zobowiązanie armatora do:
a) przestrzegania przepisów wynikających z układu zbiorowego pracy, którym jest objęty marynarz, jeżeli taki układ na statku obowiązuje,
b) poniesienia kosztów repatriacji i innych zobowiązań finansowych wobec osoby zainteresowanej podjęciem pracy na statku,
c) zawarcia umowy z agencją zatrudnienia – w przypadku gdy oferta pracy dotyczy pracy na statku o obcej przynależności.

W przypadku pośrednictwa pracy dla osób poszukujących pracy na statku o obcej przynależności oferta pracy na statku oraz ww. dokumenty, mogą być przedkładane w języku angielskim.

Co istotne, w przypadku niespełnienia ww. warunków, agencja zatrudnienia odstępuje od realizacji oferty pracy na statku, informując o tym armatora. Takie rozwiązanie pozwoli należycie zabezpieczyć kandydatów przed ewentualnymi problemami w zakresie ustalenia rzeczywistego kształtu stosunków prawnych łączących ich z armatorem.

Zgodnie z art. 21 agencja zatrudnienia udostępnia osobie zainteresowanej i podjęciem pracy na statku oraz spełniającej wszystkie wymagania wskazane w ofercie projekt marynarskiej umowy o pracę.

Art. 22 projektu dotyczy pośrednictwa dla osób poszukujących pracy na statku o obcej przynależności oraz wymogów, jakie w tym zakresie powinna spełniać agencja zatrudnienia, np. przygotowując umowę o pracę z osobą zainteresowaną podjęciem pracy na statku. Przede wszystkim, agencja zatrudnienia obowiązana jest zawrzeć umowę z armatorem i marynarzem zgodnie z dyspozycja zawarta w art. 85 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Agencja zatrudnienia przed zawarciem umowy z marynarzem zwraca się do armatora o informację o objęciu marynarza ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym oraz zdrowotnym, a w przypadku uzyskania informacji o nieobjęciu marynarza tymi ubezpieczeniami, zamieszcza informację o ubezpieczeniach dobrowolnych. Co więcej, umowa zawarta z marynarzem musi zawierać również nazwę i przynależność statku, na którym praca będzie wykonywana; oraz zobowiązanie agencji zatrudnienia do zwrotu osobie zainteresowanej podjęciem pracy na statku poniesionych przez nią kosztów pieniężnych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy z winy tej agencji. 

W ślad za postanowieniami Konwencji MLC, projekt wyraźnie wskazuje, że agencje zatrudnienia zobowiązane są do pokrycia kosztów związanych ze skierowaniem do pracy za granicą, w tym kosztów poniesionych na dojazd i powrót osoby skierowanej, wydanie wizy, badania lekarskie oraz tłumaczenie dokumentów. Kosztami ponoszonymi w tym zakresie agencja zatrudnienia nie może obciążać osoby zainteresowanej podjęciem pracy na statku.

Ubezpieczenie

Zgodnie z brzmieniem art. 23 projektu Agencja zatrudnienia jest obowiązana posiadać ubezpieczenie lub inne zabezpieczenie finansowe odpowiedzialności za szkody poniesione przez marynarzy z tytułu nieskuteczności pośrednictwa pracy lub niewypełnienia przez armatora zobowiązań wynikających z marynarskiej umowy o pracę. Agencja zatrudnienia odpowiada za ww. szkody wobec każdej osoby, z którą zawarła umowę, pośrednictwa, do wysokości odszkodowania, o którym mowa w art. 33 ust. 1 (tj. odszkodowania wypłacanego w przypadku rozwiązania marynarskiej umowy o pracę na skutek zatonięcia, zaginięcia lub utraty statku w inny sposób, w wysokości wynagrodzenia za pracę przysługującego do końca obowiązywania marynarskiej umowy o pracę, nie wyższej niż trzymiesięczne wynagrodzenie za pracę określone w marynarskiej umowie o pracę).

Oznacza to, że agencje zatrudnienia obowiązane są posiadać ubezpieczenie lub inne zabezpieczenie finansowe odpowiedzialności za szkody poniesione przez marynarzy z tytułu nieskuteczności pośrednictwa pracy lub niewypełnienia przez armatora zobowiązań wynikających z marynarskiej umowy o pracę. Agencja za te szkody wypłaca osobie poszkodowanej odszkodowanie równe odszkodowaniu, jakie otrzymuje marynarz w przypadku rozwiązania marynarskiej umowy o pracę na skutek zatonięcia, zaginięcia lub utraty statku w inny sposób (np. pożaru statku), tj. do wysokości wynagrodzenia za pracę przysługującego do końca obowiązywania marynarskiej umowy o pracę, nie wyższej niż trzymiesięczne wynagrodzenie za pracę określone w marynarskiej umowie o pracę.

Ww. przepis nie wprowadza trybu oraz zasad wypłaty odszkodowania przez agencję zatrudnienia, co na przyszłość może rodzić problemy interpretacyjne.
Co do zasady, agencja w pierwszej kolejności winna odpowiadać za tzw. błędy własne agencji tj. szkody na jakie naraziła marynarza z tytułu nieskuteczności pośrednictwa pracy. Natomiast, odpowiedzialność za szkody spowodowane niewypełnieniem przez armatora zobowiązań wynikających z umowy o prace winna nosić miano odpowiedzialności subsydiarnej. W praktyce, w przypadku powstania szkody z winy armatora marynarz winien najpierw skierować swoje roszczenie bezpośrednio do armatora i jego ubezpieczycieli (P&I Club) a dopiero w braku możliwości dochodzenia roszczeń w tym trybie skierować swoje roszczenie do agencji zatrudnienia.

Z uwagi na istnienie ryzyka kierowania wszystkich roszczeń względem agencji zatrudnienia sugeruje się w trakcie negocjowania umów z armatorami wprowadzenie dodatkowych zapisów obejmujących regres agencji zatrudnienia względem armatora w przypadku konieczności wypłaty odszkodowania przez samą agencję.

Problemy związane z samym ubezpieczeniem agencji mogą pojawić się po wejściu w życie ustawy bowiem na dzień dzisiejszy jeszcze żadne towarzystwo ubezpieczeniowe w Polsce nie posiada produktu jaki mógłby zaoferować agencji zatrudnienia w celu zabezpieczenia agencji przed roszczeniami marynarzy. 

Dodatkowe obowiązki agencji zatrudnienia

W sytuacji gdy agencja zatrudnienia poweźmie przypuszczenie, że:

- Statek, którego dotyczyła oferta pracy, nie spełnia warunków, które potwierdza Deklaracja Zgodności i Morski Certyfikat Pracy albo Tymczasowy Certyfikat Pracy wydane dla tego statku;
- Armator, składając ofertę pracy na statku, zawarł w oświadczeniu, o którym mowa w art. 20 ust. 2 pkt 3, informacje niezgodne ze stanem faktycznym;
- Armator naruszył zobowiązania wynikające z marynarskiej umowy o pracę zawartej z osobą zainteresowaną podjęciem pracy na statku lub umowy zawartej z agencją zatrudnienia,
niezwłocznie zawiadamia dyrektora urzędu morskiego o zaistniałych naruszeniach odstępuje od realizacji oferty pracy na statku oraz informuje o odstąpieniu osobę zainteresowaną podjęciem pracy na statku i armatora.

Zgodnie z art. 25 agencja zatrudnienia jest obowiązana prowadzić wykaz osób, które podjęły pracę za jej pośrednictwem. Wykaz ten jest udostępniany organom administracji morskiej (dyrektorom urzędów morskich) na ich żądanie. Obowiązek prowadzenia takiego wykazu wynika z normy A1.4 Konwencji MLC – „Nabór i pośrednictwo pracy marynarzy”.

Przepisy karne

Niewypełnienie w należyty sposób usług pośrednictwa pracy przez agencje zatrudnienia, zgodnie z art. 111 podlega karze grzywny m.in. w przypadku nieodstąpienia od realizacji oferty pracy na statku, składanej przez armatora w przypadku braku dołączonych do oferty pracy odpowiednich dokumentów, świadczenia usług bez dokumentu uprawniającego do kierowania marynarzy do pracy na statkach (wydanego przez właściwego dyrektora urzędu morskiego), braku ubezpieczenia lub innego zabezpieczenia finansowego odpowiedzialności za szkody poniesione przez marynarzy z tytułu nieskuteczności pośrednictwa pracy lub niewypełnienia przez armatora zobowiązań wynikających z marynarskiej umowy o pracę.
Ponadto w ust. 2 ww. artykułu zawarto katalog kar grzywny skierowanych do prowadzących pośrednictwo pracy, którzy pobrali bezpośrednio lub pośrednio od osoby poszukującej pracy na statku opłatę za czynności związane z pośrednictwem pracy oraz nie zapewnili, aby osoba poszukująca pracy na statku nie ponosiła kosztów bezpośrednio związanych ze skierowaniem do pracy za graniczą (koszty dojazdu na statek i powrotu do miejsca repatriacji wskazanego w marynarskiej umowie o pracę, wydania wizy, badań lekarskich, tłumaczenia dokumentów związanych z pracą na statku).

Wnioski

Wprowadzenie ww. zmian przyniesie dwojakiego rodzaju skutki prawne, a mianowicie zabezpieczy marynarzy i agencje pośrednictwa pracy przed nieuczciwymi praktykami ze strony armatorów oraz może mieć negatywne skutki w zakresie odpowiedzialności agencji zatrudnienia za szkody wyrządzone marynarzom bezpośrednio przez armatorów. W zakresie odpowiedzialności za szkody wyrządzone marynarzom przez armatorów powinny być wprowadzone dodatkowe regulacje stanowiące o charakterze odpowiedzialności agencji zatrudnienia (np. o jej subsydiarności) oraz o konieczności wprowadzenia w umowie z armatorami instytucji regresu po ewentualnym naprawieniu przez agencję zatrudnienia szkody wyrządzonej marynarzowi przez armatora.