Marynarze w wojnie polsko-bolszewickiej

Zaledwie 17 dni po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Naczelnik Państwa i Wódz Naczelny, Marszałek Józef Piłsudski powołał do życia "Marynarkę Polską". Chociaż nasz kraj jeszcze przez prawie półtora roku nie miał dostępu do morza i nie posiadał morskiej floty wojennej, marynarze czynnie uczestniczyli w obronie kształtujących się granic państwa. Pierwszym dużym sprawdzianem był udział marynarzy w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919-1920.

Pierwsze działania wojenne podjęły uzbrojone jednostki pływające, wchodzące w skład Flotylli Pińskiej, w dorzeczu rzeki Prypeć już w 1919 roku. Zajmowały się transportem zaopatrzenia dla wojsk polskich, a w maju 1919 roku stoczyły pierwszą potyczkę z jednostkami nieprzyjaciela.

W tym samym czasie na rzece Wiśle powstała Flotylla Wiślana, z połączenia Flotylli w Krakowie (dowodził nią pierwszy dowódca Polskiej Marynarki Wojennej pułkownik marynarki Bogumił Nowotny) oraz Flotylli w Warszawie i Modlinie. W kwietniu 1920 roku, jednostki pływające Flotylli Pińskiej (polski statek uzbrojony "Pancerny" oraz kilka motorówek) stoczyły z 6 rosyjskimi statkami uzbrojonymi największą, zwycięską bitwę "morską" wojny polsko-bolszewickiej pod Czarnobylem.

Jeden statek rosyjski został zatopiony, prawdopodobnie 2 uszkodzone, a kolejny wraz z kilkoma mniejszymi jednostkami transportowymi zdobyty. 2 sierpnia 1920 roku Flotylla Pińska została rozwiązana, a jej jednostki samozatopione, wskutek zajęcia terenów działania flotylli przez bolszewików.

Marynarze walczyli także na lądzie. Niespełna rok po odzyskaniu niepodległości utworzony został Batalion Morski, który w 1920 roku, w obliczu niebezpieczeństwa dla istnienia państwa polskiego, został przeformowany w Pułk Morski. Inicjatorem utworzenia Pułku Morskiego był ówczesny kapitan Adam Mohuczy (w latach 1945-1947, w stopniu kontradmirała, pełniący obowiązki dowódcy Marynarki Wojennej). Pułk Morski formowano na bazie kadry Marynarki Wojennej (Toruń), Batalionu Morskiego (Puck) i Specjalistów Morskich (Modlin). Dowódcą pułku został kapitan Konstanty Jacynicz, a dowódcami poszczególnych batalionów zostali: 1 batalionu - kpt. mar. Antoni Wąsowicz, 2 batalionu - kpt. mar. Adam Mohuczy, 3 batalionu - kpt. mar. Włodzimierz Steyer (późniejszy kontradmirał, dowódca Rejonu Umocnionego Hel w wojnie obronnej 1939 roku oraz dowódca Marynarki Wojennej w latach 1947-1950).

Pułk Morski nigdy nie walczył całością swoich sił. Do akcji bojowej bataliony tego pułku wchodziły oddzielnie, w różnym czasie i w odległych od siebie rejonach. 1 Batalion Morski walczył pod Ostrołęką, natomiast 2 Batalion Morski (który jeszcze jako samodzielny Batalion Morski pod dowództwem kapitana Konstantego Jacynicza, wraz z generałem Józefem Hallerem dokonał aktu zaślubin Polski z morzem w lutym 1920 roku) uczestniczył w krwawych walkach między innymi pod Grodnem i Białymstokiem. 3 Batalion Morski w walkach nie wziął udziału.

O waleczności polskich marynarzy świadczą liczne wzmianki o wyróżnieniu obu batalionów morskich w rozkazach dowódców grup operacyjnych oraz w komunikatach Naczelnego Dowództwa. O 1 Batalionie Morskim możemy przeczytać w komunikacie Naczelnego Dowództwa: "Nieprzyjaciel w dalszym ciągu atakuje Ostrołękę. Podkreślić należy pełną brawury działalność marynarzy na tym odcinku", a także w rozkazie operacyjnym generała Bolesława Roji: "Dziś nieprzyjaciel mimo kilkakrotnych ataków wszędzie odparty, przy czym szczególnym męstwem wyróżnił się batalion morski oraz część kawalerii …".
O 2 Batalionie Morskim czytamy w rozkazie generała Lucjana Żeligowskiego: "Za utrzymanie przyczółka mostowego Złotoria - Żółtki i brawurowe pięciokrotne odparcie ataków nieprzyjaciela wyrażam swe uznanie kapitanowi Mohuczemu, oficerom, podoficerom i marynarzom i liczę na to, że 2 batalion morski nie zawiedzie mnie nigdy i nadal będzie bohatersko odpierał nawałę bolszewicką".
Chwałę pułkowi przyniosły bohaterskie boje pod Zabielem, Nową Wsią, Suskiem i Ćwiklinem. Pułk Morski został rozwiązany jesienią 1920 roku.

Zdaniem historyków wojskowości, w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920 łącznie wzięło udział 3671 marynarzy, z czego w "Operacji Warszawskiej" 2201, zaś w samej Bitwie Warszawskiej 1585.

rel (3 FOW)