"Wisła w dziejach Polski" - otwarcie II części wystawy stałej w Muzeum Wisły w Tczewie

Wisła, jak mało która rzeka w Polsce, jest okolona historią, legendami, podaniami i zwyczajami. Jest stale obecna w twórczości malarskiej, literackiej, muzycznej. To nad Wisłą zlokalizowano dwie stolice Polski, to nad nią leżą miasta i miasteczka ważne dla historii i kultury polskiej. Wędrówka wzdłuż królowej polskich rzek to lekcja dziejów Polski. 

Nowa wystawa stała w Muzeum Wisły, otwarta dla zwiedzających od 25 lutego 2017, pokazuje problematykę wiślaną kontekście przeszłości, teraźniejszości i przyszłości oraz całe bogactwo i różnorodność zjawisk mieszczących się w słowie "Wisła".

- Nazwa naszego muzeum: Muzeum Wisły w Tczewie oraz tytuł naszej wystawy stałej: "Wisła w dziejach Polski" zobowiązują i są dla nas stałym wyzwaniem - mówi dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego, dr inż. Jerzy Litwin. - Wisła pełni bowiem w naszym kraju rolę szczególną, symboliczną. Często jest on nazywany "krajem nad Wisłą", a rzeka stanowi tu ważny wyróżnik wspólnego terytorium niezwykle istotnego dla trwania narodu. Bardzo się też cieszymy, że otwarcie drugiej części wystawy przypadło na Rok Rzeki Wisły.

Wisła - archeologicznie i nowocześnie

Pod względem ekspozycyjnym wystawa jest zróżnicowana: znajdują się na niej zarówno tradycyjne, jak i nowoczesne środki prezentacji narracji. Najważniejszym jej elementem są liczne oryginalne zabytki: archeologiczne przedmioty codziennego użytku, łodzie używane na Wiśle i jej dopływach, cenne obrazy, modele i makiety, elementy statków wiślanych, narzędzia rybackie, szkutnicze, piaskarskie i regulacyjne, modele jednostek wiślanych, odznaczenia sportowe i turystyczne. Oprócz zabytków na zwiedzających czekają liczne ilustracje i filmy, pokazywane zarówno w postaci wydruków, jak i w formie prezentacji w ramkach LCD. Dzięki interaktywnym stanowiskom typu "zajrzyj i sprawdź" goście muzeum poznają cechy charakterystyczne 3 odcinków Wisły oraz flisackie pożywienie. W infokioskach rozwijane są tematy zasygnalizowane na wystawie lub uzupełniające jej narrację, np. gwara flisacka, spław soli Wisłą, powodzie wiślane, stocznie rzeczne.

Dwie części wystawy

Wystawa w Muzeum Wisły została podzielona na dwie części - cezurą jest I rozbiór Polski w 1772 r. stanowiący umowną granicę między staropolskim, tradycyjnym światem a erą pary, prądu elektrycznego i gwałtownego postępu technicznego. - Głównym założeniem, jakie nam przyświecało było pokazanie historii zagospodarowania rzeki na tle dziejów naszego kraju - tłumaczy Jadwiga Klim z Narodowego Muzeum Morskiego, która kierowała przygotowaniami wystawy w Muzeum Wisły. - Chcieliśmy przekazać naszym gościom, że Wisła nie jest abstrakcyjnym bytem, albo zwykłą arterią transportową, ale ważnym elementem polskiej historii i teraźniejszości ściśle związanym z naszym krajem. Jest swoistym barometrem "spraw polskich". - Jadwiga Klim podkreśla, jak ważny jest na wystawie kontekst lokalny, stąd w drugiej części wystaw, zaznaczona została wyraźnie rola Tczewa - miasta, niezwykle ważnego we wspólnej historii Wisły i Polski.

Kryzys i I wojna światowa

II część wystawy stałej w Muzeum Wisły rozpoczyna prezentacja kryzysu państwa polskiego w końcu XVIII w. oraz rozbiorów. Historia budowy kanałów na ziemiach polskich oraz charakterystyka statków wiślanych w XVIII-XIX omówiona jest na tle europejskich doświadczeń. Ważną część ekspozycji zajmuje przedstawienie żeglugi parowej oraz problematyka mostów, ze szczególnym naciskiem na słynne XIX-wieczne mosty tczewskie. Na wystawie nie mogło zabraknąć też prezentacji zajęć tradycyjnie związanych w rzeką: piaskarstwa i rybołówstwa. Historię wieku XX rozpoczynamy od I wojny światowej; omawiamy żeglugę na Wiśle podczas działań wojennych, zatopienie dużej części taboru cywilnego, działania flotylli wiślanych - niemieckiej i austriackiej oraz początki tworzenia się polskiej flotylli wiślanej.

Tczew i Wisła

Po zaślubinach Polski z morzem i objęciu faktycznej władzy nad Pomorzem przez państwo polskie w 1920 r. rozpoczęto budowę podstaw gospodarki morskiej, w której sprawy rzek odgrywały ważną rolę. Dlatego na wystawie przedstawiona jest historia portu tczewskiego oraz historia pierwszej Szkoły Morskiej w Polsce, która przez 10 lat zlokalizowana była w Tczewie. W dalszej części wystawy zaprezentowano szeroko rozumianą żeglugę śródlądową w II Rzeczpospolitej: rozwój żeglugi pasażerskiej, budowę portów, żeglugę towarową, sporty i turystykę wodną oraz flotylle rzeczne Marynarki Wojennej. Te ostatnie wychodzą na plan pierwszy, gdy przechodzimy do września 1939 r. Pokazano działania, szlak bojowy i dramatyczne losy żołnierzy oraz okrętów Flotylli Rzecznej i jej Oddziału Wydzielonego "Wisła".

Zmiany powojenne i czasy współczesne

Rok 1945 zmienił wiele w polskiej żegludze śródlądowej. Wisła przestała być jedyną dużą arterią wodną płynącą przez polskie ziemie. Drugą stała się Odra, która od samego początku miała większe szanse na rozwój i która wkrótce zaczęła dominować w żegludze towarowej. - Na wystawie prezentujemy niełatwą historię żeglugi śródlądowej w Polsce po 1945 r.: początkowy kryzys wynikający z niezrozumienia znaczenia żeglugi, a następnie szybki rozwój: rozbudowa portów i stoczni, w tym Tczewskiej Stoczni Rzecznej, tworzenie projektów nowych konstrukcji, budowę nowych statków, rozwój żeglugi oraz szkolnictwa śródlądowego - podkreśla Jadwiga Klim - Nie mogliśmy oczywiście pominąć słynnego Programu Wisła zakładającego kompleksową przebudowę tej drogi wodnej.

Jadwiga Klim dodaje, że dbając o kompleksową prezentację tematyki wiślanej, na wystawie pokazany został też okres po 1989 r. - Przedstawiliśmy zarówno procesy negatywne, jak kryzys i powolny upadek gospodarki rzecznej oraz pozytywne, czyli współczesne formy eksploatacji Wisły, "powrót" miast nad Wisłę, rozwój turystyki wiślanej, np. budowa mariny, oraz szereg inicjatyw społecznych skierowanych na sprawy wiślane, w tym renesans tradycyjnego szkutnictwa i nadwiślańskich tradycji, a także rządowy projekt ożywienia żeglugi śródlądowej. Wystawę kończymy pytaniem o przyszłość Wisły, które aktualne jest od wielu lat - dodaje Jadwiga Klim.

Wystawa stała w Muzeum Wisły w Tczewie zostanie udostępniona dla zwiedzających od 25 lutego 2017.

rel (Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku)