Czy polscy marynarze w 2023 roku mają czego się obawiać podatkowo? - rozmowa z radcą prawnym Mateuszem Romowiczem

Rozmowa z radcą prawnym Mateuszem Romowiczem

Panie Mecenasie, co zmienia się w przepisach w roku 2023 dla polskich marynarzy?

Szczęśliwie dla marynarzy objętych metodą proporcjonalnego zaliczenia, czyli tych którzy m.in. pracują u armatorów z faktycznymi zarządami w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Grecji, Singapurze, Norwegii, w Indiach, w Australii etc., nie uległy zmianie przepisy dotyczące ulgi abolicyjnej oraz procedury w zakresie ograniczenia poboru zaliczek. Oczywiście nie znaczy to, że wątpliwe praktyki różnych Urzędów Skarbowych w Polsce nie będą przysparzały w tym roku licznych problemu.
Od początku 2023 roku zmianie uległ sposób rozliczania dochodów marynarzy pracujących dla armatorów z faktycznymi zarządami na Malcie, w Hiszpani lub w Tajlandii.

Wyżej wskazane państwa w obowiązujących umowach podatkowych z Polską przyjęły jako metodę unikania podwójnego opodatkowania ww. metodę proporcjonalnego zaliczenia, co z kolei od dnia 1 stycznia 2023 roku nakłada na polskich podatników pracujących na statkach u ww. armatorów nowe obowiązki podatkowe.

Czy mógłby Pan przybliżyć o jakich nowych obowiązkach podatkowych dla marynarzy pracujących w tych państwa mowa?

Obowiązki te wynikają ze wspominanej zmiany metody unikania podwójnego opodatkowania oraz z polskich przepisów. Gwoli pewnego przypomnienia, wykonywanie pracy w ww. modelach zatrudnienia przez polskiego marynarza wiązać się będzie z koniecznością comiesięcznego uiszczenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz z koniecznością rozliczenia bieżącego roku podatkowego, i kolejnych, w zeznaniu rocznym.

Marynarz może zwolnić się z obowiązku opłacania zaliczek na poczet PIT, jeśli zgodnie z przepisami złoży wniosek o ograniczenie poboru zaliczek. Wniosek ten należy złożyć przed terminem płatności pierwszej zaliczki na podatek tj. albo do 20 kolejnego miesiąca po uzyskaniu przychodu (przelewu) albo do 20 kolejnego miesiąca po powrocie do kraju.

Marynarze posiadający polską rezydencję podatkową, zatrudnieni na statkach eksploatowanych przez przedsiębiorstwa z faktycznymi zarządami na Malcie, w Hiszpanii lub w Tajlandii będą zmuszeni złożyć zeznanie roczne w Polsce za rok 2023 do 30 kwietnia 2024 roku.

Warto również przypomnieć, iż ten obowiązek ciąży na polskim marynarzu nawet jeśli uzyskuje dochody tylko z zagranicy z ww. źródeł. Co więcej, brak złożenia zeznania podatkowe może być uznane przez organ za przestępstwo skarbowe.

Na co marynarze powinni zwrócić uwagę w roku 2023, jeśli chodzi o kwestie podatkowe?

Myślę, że w pierwszej kolejności marynarz powinien zwrócić uwagę na terminy tzn., kiedy ma złożyć wniosek o ograniczenie poboru zaliczek oraz do kiedy ma złożyć PIT w Polsce za 2023.

Co więcej, jak zawsze należy zwrócić uwagę na odpowiednie "obudowanie" się dokumentacyjne przez marynarza, co czasami przysparza wielu problemów praktycznych. Marynarz musi pamiętać, iż chcąc skorzystać z pewnych regulacji wynikających z polskiego prawa podatkowego to on musi udowodnić w jakim modelu jest zatrudniony i być przygotowanym na dość obszerne wyjaśnienia, które w większości przypadków wymagają pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Marynarze powinni posiadać umowy o pracę, książeczkę marynarską, stosowne zaświadczenia o zatrudnieniu oraz certyfikaty statkowe.

Warto również pamiętać, iż marynarz nie powinien sam załatwiać spraw z Urzędem Skarbowym, gdyż od kilku lat wiele Urzędów jest bardzo negatywie, a wręcz opresyjnie nastawiona do marynarzy. Rok rocznie obserwujemy zwiększającą się ilość wezwań marynarzy do bezzasadnych korekt PIT i zapłaty podatku lub po prostu wyjaśnienia źródeł, z których pokryli dany wydatek, co w wielu przypadkach zmierza do próby bezprawnego opodatkowania marynarza.

Co powinien zrobić marynarz, gdy otrzyma wezwanie z Urzędu Skarbowego?

Może zacznijmy od tego czego nie powinien robić. Marynarz nie powinien sam kontaktować się z aparatem skarbowym i wyjaśniać swojej sytuacji podatkowej. Marynarz nie powinien również wierzyć w zapewnienia urzędników skarbowych, że jak podpisze jakieś oświadczenie przygotowane przez urzędnika to sprawa się zakończy. Niestety bardzo często jest to pułapka, która prowadzi do bezprawnego opodatkowania marynarzy i dość długiej batalii, aby te problemy wyprostować.

Marynarz musi również pamiętać, iż każda sprawa marynarska podatkowa jest wysoce zindywidualizowana, a każdy Urząd Skarbowy w Polsce dość dowolnie interpretuje dokumenty i prawo, jeśli chodzi o marynarzy. Zwracam na to uwagę dlatego, że dokumenty, które z powodzeniem wystarczają w jednym urzędzie mogą okazać się niewystarczające w innym urzędzie i stać się podstawą do bezprawnego opodatkowania marynarza.

Dlatego zawsze uczulam, żeby marynarze zbierali jak najwięcej dokumentów dotyczących ich zatrudnienia i przechowywali je co najmniej 10 lat.

W przypadku otrzymania wezwania marynarz, dla własnego bezpieczeństwa, powinien niezwłocznie skontaktować się z profesjonalnym pełnomocnikiem specjalizującym się w sprawach podatków marynarskich.

Warto również zaznaczyć, iż jeśli ktoś z rodziny został ustanowiony pełnomocnikiem marynarza i odbierze pismo lub decyzję z Urzędu Skarbowego to terminy na odpowiedzi lub odwołanie od decyzji biegną z chwilą odbioru korespondencji przez pełnomocnika, a nie jak wielu marynarzy błędnie myśli od dnia ich powrotu do kraju.

Czy coś jeszcze zmieniło się w przepisach na przestrzeni ostatnich kilkunastu miesięcy o czym marynarze powinni wiedzieć?

No cóż, o bublu prawnym w postaci Polskiego Ładu w wersji 1.0. i 2.0. wiele pisano. Szczęśliwie te zmiany nie wpłynęły zbytnio na sytuację podatkową polskich marynarzy uzyskujących dochody tylko z zagranicy. Trochę inaczej na sytuacja kształtuje się w przypadku uzyskiwania dochodów równolegle w Polsce, ale nie są to zbyt problematyczne zmiany dla marynarzy.

To co chyba wzbudziło największe emocje to fakt, iż od 1 lipca 2022 r. obowiązują przepisy, na podstawie których rozszerzono katalog podmiotów uprawnionych do uzyskania dostępu do danych o rachunkach bankowych podatników (również marynarzy) przyznając dodatkowe kompetencje naczelnikom urzędów skarbowych. Na kanwie tej nowelizacji naczelnik urzędu skarbowego w trakcie postępowania podatkowego oraz dyrektor izby administracji skarbowej, w toku postępowania odwoławczego, mogą wystąpić do banku z żądaniem sporządzenia i przekazania potrzebnych informacji o podatniku w przypadku, gdy zgromadzone dowody wymagają uzupełnienia lub porównania z danymi bankowymi, tak więc zasadniczo może to mieć miejsce w przypadku każdego postępowania, jeśli naczelnik urzędu skarbowego uzna to za stosowne.

Zmiany w przepisach prawa rozszerzające kompetencje organów podatkowych, w tym uprawnienia umożliwiające wgląd do rachunków bankowych każdej osoby fizycznej, a nie tylko podejrzanego o popełnienie wykroczenia skarbowego czy przestępstwa skarbowego rodzą liczne obawy o ich faktyczne zastosowanie w odniesieniu do podatników. Jak już wielokrotnie sygnalizowałem zmiany te niestety nie idą w parze z długo oczekiwanymi i potrzebnymi zmianami w zakresie rozszerzenia faktycznej odpowiedzialności urzędniczej za nadużycia.

Nie jest również tajemnicą, iż wielu polskich marynarzy inwestujących w Polsce nie kontaktuje się z organami podatkowymi od wielu lat, gdyż nie mają takiego obowiązku lub po prostu żyją w błędnym przeświadczeniu, że tak jest. Obecnie brak kontaktu z aparatem skarbowym i ograniczenie inwestycji w Polsce może być niewystarczające, aby uniknąć problemów z Urzędem Skarbowym, gdyż Urząd Skarbowy od lipca 2022 roku może zweryfikować podatnika poprzez dostęp do jego rachunków bankowych bez jego zgody i wiedzy, co może prowadzić do próby opodatkowania marynarza.

Czy z praktycznego punktu widzenia marynarze powinni się obawiać pracy na jakiś konkretnych statkach lub w jakiś rejonach świata?

Odpowiedź na to pytanie mogłaby z powodzeniem stać się przyczynkiem do napisania niejednej książki na ten temat. To co dalej jest dużym problemem dla marynarzy to fakt, iż pracownicy offshore są konfrontowani z ciągłym podważaniem przez aparat skarbowy faktu, iż ich jednostki były eksploatowane w transporcie międzynarodowym. Od kilku lat wszystkie nietypowe dla aparatu skarbowego statki są traktowane jako nieeksploatowane w transporcie międzynarodowym np. statki sejsmiczne, kablowce, FPSO, co nie znajduje poparcia w przepisach, ale rodzi realny problem podatkowy dla szerokiego grona marynarzy.

Z drugiej strony marynarze musza również pamiętać, iż praca w małym kabotażu tj. na statku pracującym w ruchu wahadłowym pomiędzy dwoma portami w jednym państwie, nie jest kwalifikowana prawnie jako transport międzynarodowy. Co więcej, w dalszym ciągu konfrontujemy się z próbami bezzasadnego podważania przez aparat skarbowy dokumentów dostarczanych przez marynarzy. Niestety te praktyki się nasilają i niektóre dokumenty, które kilka lat temu były bez problemu honorowane przez urzędników skarbowych teraz są przez nich nierespektowane, tylko po to, aby bezprawnie opodatkować marynarza.

Dziękuję za rozmowę

Rozmowę przeprowadziła Agnieszka Latarska.