W 2019 r. przypada 60. rocznica utworzenia dwóch przedsiębiorstw krajowej branży naftowo-paliwowej, które obecnie są strategicznymi podmiotami dla bezpieczeństwa energetycznego Polski - to PERN i PKN Orlen, spółki z siedzibą w Płocku (Mazowieckie).
Rok 2019 będzie zarazem jubileuszem 20-lecia debiutu giełdowego PKN Orlen – wtedy jeszcze pod nazwą Polski Koncern Naftowy oraz przekształcenia PERN - ówczesnego Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych „Przyjaźń” w spółkę akcyjną Skarbu Państwa.
Obecnie oba podmioty, aktualizując swe strategie, planują na najbliższe lata priorytetowe inwestycje. Chodzi m.in. o budowę nowych rurociągów surowcowych i produktowych oraz pojemności magazynowych – jak w przypadku PERN, a także o rozwój wydobycia ropy i gazu, modernizację sieci stacji paliw i rozszerzanie oferty tych placówek oraz rozwój petrochemii i innowacyjności – jak w przypadku PKN Orlen.
PERN powstał w Płocku w 1959 r. pod nazwą Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągu Naftowego - w budowie. W 1960 r. rozpoczęło się układanie pierwszej nitki polskiego odcinka rurociągu „Przyjaźń”, który po połączeniu z siecią magistrali o tej samej nazwie w ówczesnym ZSRR zaczął tłoczyć ropę naftową do Polski trzy lata później.
W związku z rozpoczęciem eksploatacji rurociągu w 1964 r. nazwa przedsiębiorstwa została rozszerzona i od tej pory brzmiała: Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągu Naftowego „Przyjaźń”.
W latach 70. XX wieku wybudowano kolejne odcinki magistrali naftowych na terenie kraju, w tym np. Odcinek Wschodni relacji Adamowo (przy granicy z obecną Białorusią) - Płock oraz Rurociąg Pomorski na trasie Płock-Gdańsk, obecnie rewersyjny, czyli tłoczący surowiec w obu kierunkach. Po rozbudowie sieci magistrali, również tłoczących paliwa, nazwę przedsiębiorstwa zamieniono w 1983 r. na Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych „Przyjaźń”.
W 1999 r. przedsiębiorstwo przekształcono w spółkę akcyjną Skarbu Państwa, utrzymując wcześniejszą nazwę podmiotu. Została ona zmieniona w 2016 r. na PERN. Spółka przyjęła wówczas także nowo logo - złożone właśnie z liter PERN, które zastąpiło znak graficzny z głównym elementem w kształcie fragmentu rurociągu.
Obecnie PERN odpowiada za tłoczenie rurociągami ropy naftowej, w tym do rafinerii krajowych: PKN Orlen w Płocku i Grupy Lotos w Gdańsku, a także do dwóch rafinerii w Niemczech oraz za magazynowanie zarówno surowca, jak i paliw płynnych. Transportuje też surowiec dostarczany drogą morską do gdańskiego Naftoportu ze swej grupy kapitałowej.
Spółka posiada bazy magazynowe ropy naftowej o łącznej pojemności ok. 3,5 mln metrów sześc., w tym największy tego typu obiekt w kraju zlokalizowany w Miszewku Strzałkowskim pod Płockiem, a także sieć ponad 2,6 tys. km rurociągów naftowych oraz paliwowych.
PERN ma także Terminal Naftowy w Gdańsku, działający jako hub surowca dostarczanego drogą morską, o pojemności 375 tys. metrów sześc. z przeznaczeniem na różne gatunki ropy, co zapewnia możliwość jej separacji lub mieszania, w zależności od potrzeb klientów.
PERN, w wyniku sfinalizowanego z początkiem tego roku połączenia z OLPP - wcześniej spółką ze swej grupy kapitałowej, która była największym w Polsce podmiotem składowania i przeładunku paliw płynnych - przejął m.in. 19 baz magazynowych tych produktów o łącznej pojemność ok. 1,8 mln metrów sześc.
W ostatnim czasie sfinalizowany został formalny proces połączenia spółek serwisowych grupy kapitałowej PERN, polegający na przejęciu Centrum Diagnostyki Rurociągów i Aparatury (CDRiA) przez Naftoserwis - nowy, połączony podmiot został wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego w połowie grudnia. Jako Naftoserwis, m.in. kontynuował będzie działalność CDRiA polegającą na ocenie stanu technicznego rurociągów, głównie ropy naftowej przy użyciu własnych, unikalnych urządzeń diagnostycznych, tłoków badawczych.
Uchwałę o budowie rurociągu naftowego, którym najkrótszą trasą tłoczony byłby surowiec z ZSRR do Polski, a także do ówczesnego NRD, władze PRL – w tym ówczesny Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów – podjęły w 1958 r. Konsekwencją tej decyzji była następna, podjęta przez te same gremia w 1959 r., a dotycząca ustalenia lokalizacji w centralnej Polsce nowego, największego w kraju, zakładu przerobu ropy naftowej i wytwarzania paliw oraz innych produktów pochodnych.
Początkowo zakładano, iż kombinat taki powstanie na lewym brzegu Wisły w dzielnicy Płocka - Radziwie; ostatecznie lokalizację zmieniono na prawy, wysoki brzeg rzeki i położoną w pobliżu miasta wieś Biała Nowa.
Zasadnicza część pierwszego etapu inwestycji i budowa pierwszych instalacji przerobu ropy naftowej i produkcji paliw trwała do połowy lat 60. XX wieku – następnie powstawały kolejne instalacje, w tym także segmentu petrochemicznego. Władze PRL zdecydowały w 1961 r., że jednym z głównych zadań przyjętego następnie przez Sejm ówczesnego 5-letniego Planu Rozwoju Gospodarczego będzie rozpoczęcie w płockiej rafinerii przerobu ropy naftowej na poziomie 2 min ton rocznie.
Produkcja w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych ruszyła w 1964 r. Kompleks ten należał w tym czasie do nielicznych w ówczesnej Europie, które łączyły produkcję paliw z wytwarzaniem petrochemikaliów. W latach 70. i 80. XX wieku oba segmenty kombinatu były sukcesywnie rozbudowywane, powstawały kolejne instalacje. Proces ten kontynuowano także po zmianach ustrojowych w Polsce, w latach 90. XX wieku i następnych.
W 1993 r. Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne zostały przekształcone w Petrochemię Płock – spółkę akcyjną Skarbu Państwa, której znakiem firmowym została stylizowana retorta, czyli naczynie chemiczne z wpisaną literą P, nawiązującą do słów petrochemia i Płock. W maju 1998 r. ówczesny rząd zdecydował o utworzeniu narodowego koncernu naftowego z połączenia Centrali Produktów Naftowych – CPN, dysponującej siecią stacji paliw z wytwarzającą te produkty z przerobu ropy Petrochemią Płock.
Nowy podmiot powstał formalnie w 1999 r. pod nazwą Polski Koncern Naftowy – PKN i w tym samym roku zadebiutował na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. W kwietniu 2000 r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie akcjonariuszy nowej spółki podjęło uchwałę o przyjęciu przez PKN nazwy handlowej Orlen, nawiązującej do połączenia części słów: orzeł i energia. Następnie ogłoszono konkurs na logo koncernu, wybierając ostatecznie symbol graficzny ze stylizowaną głową orła.
Obecnie główny zakład produkcyjny PKN Orlen w Płocku to największy kompleks rafineryjno-petrochemiczny w Polsce, a sama spółka jest jednym z największych podmiotów tej branży w Europie.
Do grupy kapitałowej Orlen należą spółki w Polsce, Czechach, Niemczech i na Litwie. Na rynkach tych koncern dysponuje aktualnie siecią blisko 2800 stacji paliw. Z kolei w Kanadzie, za pośrednictwem podmiotów należących do swej spółki zależnej Orlen Upstream, zarządza aktywami wydobywczymi ropy naftowej i gazu zimnego - te zasoby węglowodorów 2P (pewne i prawdopodobne) wynoszą aktualnie 153 mln boe (baryłek ekwiwalentu).
PKN Orlen poprzez swe podmioty zarządza sześcioma rafineriami o łącznych mocach przerobowych ropy naftowej wynoszących 35,2 mln ton w ciągu roku. Są to rafinerie w Płocku, gdzie maksymalna zdolność przerobu surowca wynosi 16,3 mln ton na rok, a także w Trzebini i Jedliczu oraz w Czechach - w Litvinowie i Kralupach, jak również w Możejkach na Litwie, jedyna rafineria w krajach bałtyckich.
Koncern dywersyfikuje dostawy ropy do swych rafinerii, oprócz surowca z Rosji, przyjmując też dostawy z alternatywnych kierunków, jak np. Arabia Saudyjska. Rafinerie koncernu korzystały w ostatnich latach z ropy naftowej pochodzącej m.in. z Iraku, Azerbejdżanu, Kazachstanu, Nigerii, Wenezueli, Norwegii czy USA. Obecnie 30 proc. ropy przerabianej przez PKN Orlen pochodzi spoza kierunku rosyjskiego - jeszcze w latach 2007-13 udział ten wynosił ponad 90 proc.
W planach PKN Orlen jest przejęcie Grupy Lotos – z końcem listopada płocki koncern złożył do Komisji Europejskiej wersję roboczą wniosku o wyrażenie zgody na koncentrację w związku z planowanym przejęciem kontroli nad gdańską spółką. Zgodnie z założeniami, PKN Orlen liczy na uzyskanie zgody do połowy 2019 r.
Poniżej na zdjęciu: transport pierwszej dostawy ropy naftowej z USA dla Grupy LOTOS do gdańskiego naftoportu, listopad 2017. Fot.: Grupa LOTOS
USD
EUR
CHF
GBP