Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła raport z kontroli strategicznych portów morskich w Polsce. Warunki ich funkcjonowania uległy poprawie, a spółkom zarządzającym portali udało się zwiększyć przychody ze sprzedaży usług, dzierżawy i opłat portowych. Jednak wyniki mogłyby być lepsze.
Jest dobrze, ale może być lepiej
W ostatnich latach wielkość przeładunków w czterech strategicznych portach (Szczecin, Świnoujście, Gdańsk i Gdynia) systematycznie wzrastała, a w 2014 roku przeładowano w nich łącznie 75 mln ton ładunków.
Aby polskie porty mogły skutecznie konkurować z największymi portami południowego i wschodniego wybrzeża Bałtyku, potrzebne są dodatkowe inwestycje zwiększające ich przepustowość. NIK oceniła, jak spółki zarządzające portami realizowały zadania mające na celu poprawę stanu technicznego i wykorzystania infrastruktury portowej oraz, czy go gospodarka portów była prowadzona w sposób umożliwiający finansowanie zaplanowanych inwestycji.
Zarządzanie
Skontrolowane spółki (Zarząd Morskiego Portu Gdynia, Zarząd Morskiego Portu Gdańsk oraz Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście) prawidłowo zarządzały zdaniem NIK nieruchomościami i infrastrukturą portową, z roku na rok rosły zyski z najmu i dzierżawy gruntów i budynków oraz udostępniania infrastruktury portowej.
Gdańsk z udostępniania infrastruktury zarobił w 2014 roku 43,2 mln zł, Gdynia 28,1 mln zł, a Szczecin i Świnoujście – 23,3 mln zł. Problemem wciąż jest jednak znaczny stopień zużycia infrastruktury portowej. Najmniejszą poprawę widać w Gdańsku, gdzie w 2012 i 2013 roku nie zrealizowano zakładanych inwestycji. W 2014 roku zakładano zrealizowanie 125 zadań za 66,6 mln zł i do połowy zeszłego roku wykonano 10% z nich.
Jeżeli chodzi o przychody ze sprzedaży, w trzech spółkach w okresie objętym kontrolą, wyniki rosły i przekroczyły w każdym przypadku 150 mln zł. Rosły również aktywa oraz majątek trwały i obrotowy. Żadna ze spółek nie miała problemów z regulowaniem bieżących zobowiązań.
Inwestycje
W badanym okresie spółki zrealizowały w sumie 136 inwestycji za około 670 mln zł. Najwyższa Izba Kontroli zajęła się 14 największymi przedsięwzięciami za blisko 350 mln zł. Kluczowymi zadaniami były te poprawiające dostępność portów.
W porcie gdańskim kluczowe inwestycje to nowy most kolejowy nad Martwą Wisłą i dwutorowa linia kolejowa do Pruszcza Gdańskiego. ZMPG chce też rozbudować i zmodernizować tory kolejowe łączące sieć kolejową PKP z terminalami przeładunkowymi.
Z kolei w Gdyni najważniejsza inwestycję rozpoczęto w 2014 roku i jest to przebudowa terminalu kolejowego. W dłuższej perspektywie kluczowym przedsięwzięciem będzie przebudowa dostępu kolejowego do zachodniej części portu. Natomiast w szczecińskim porcie duże znaczenie będzie miało pogłębienie toru wodnego Szczecin – Świnoujście do 12,5 m.
Zmiany
Aby porty mgły się rozwijać, spółki portowe powinny dysponować większą częścią gruntów i nabrzeży. Te znajdujące się w zarządzie portów to nieco ponad 27% w Gdańsku, 53% w Gdyni, 46% w Szczecinie i 26% w Świnoujściu. Istotna część terenów należy do gmin, które posiadają niewielkie udziały w spółkach zarządzających portami.
Mimo że założeniem takiego rozwiązania było zwiększenie zaangażowania samorządów w rozwój portów, przez 15 lat gminy nie wniosły do spółek żadnych terenów, co utrudnia rozwój portom.
Najwyższa Izba Kontroli oceniła, że do tej pory działania ministra właściwego ds. gospodarki morskiej nie były skuteczne w kwestii przygotowania odpowiednich regulacji przepisów. NIK wnosi zatem pod adresem prezesa Rady Ministrów o podjęcie działań mających na celu między innymi przygotowanie projektu zmian ustawy o portach i przystaniach morskich, precyzujących definicję infrastruktury portowej. Postulat ma związek z problemami dotyczącymi stosowania zwolnienia z podatku od nieruchomości.
Ponadto Izba postuluje o przygotowanie projektu zmian rozporządzenia rządu w sprawie określenia rodzajów nieruchomości uznanych za niezbędne dla obronności i bezpieczeństwa państwa. Ma to na celu precyzyjne określenie, które nieruchomości będące w zarządzie spółek portowych służą wykonywaniu zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa.
USD
EUR
CHF
GBP