Prawne aspekty morskiej energetyki wiatrowej w Polsce

Powszechny rozwój związany z wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii wynika z potrzeby, jak i obowiązku ochrony środowiska oraz wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego. 

Ze zobowiązań, które wynikają m.in. z pakietu klimatycznego 3 x 20, wynika, że do 2020 r. Polska ma obowiązek uzyskać 15% udziału odnawialnych źródeł energii w zużyciu energetycznym, w związku z czym zrodziła się potrzeba na ożywienie tego sektora gospodarki.

Aktualnie energetyka morska to jeden z najszybciej rozwijających się sektorów branży na świecie. W porównaniu z innymi źródłami energii wiatrowej, morskie farmy wiatrowe wskazują na większą efektywność pracy turbin, co związane jest z większą stabilnością, jak i siłą wiatru wiejącą na otwartej, większej morskiej przestrzeni. 

Obecne duże zainteresowanie tematyką związaną właśnie z morską energetyką wiatrową wiąże się z dotychczas niewykorzystywanym potencjałem Polski ww. zakresie. 

Fundacja na Rzecz Energetyki Zrównoważonej (FNEZ) wprowadza program „Energia z Bałtyku dla Polski 2025”, w którym we współpracy z wieloma firmami oraz organizacjami reprezentującymi krajowy przemysł stoczniowy, kablowy, elektryczny, inżynierii i logistyki morskiej, które skupione w Polskim Porozumieniu Przemysłu Energetyki Morskiej uważają, iż należy wykorzystać potencjał rozwoju projektów morskich. 

Trwają prace nad nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii 

Dnia 6 marca 2018 r. Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii i niektórych ustaw. Zmiany w głównej mierze swoim zakresem wprowadzają nowe regulacje do ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, ale dotyczą również ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, jak i również ustawy z dnia 7 lipca 1997 r. prawo budowlane. W przypadku dwóch ostatnich ustaw zmiany obejmują zasady budowy oraz opodatkowania farm wiatrowych. 

Nowe regulacje przede wszystkim:

1. mają się przyczynić do efektywniejszego wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE)

2. mają sprostać zobowiązaniom wynikającym z przepisów międzynarodowych, w tym dostosowanie polskich przepisów do wymogów unijnych, a w tym tych które dotyczą systemu wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz zwolnień dla użytkowników energochłonnych,

3. mają się przyczynić do zwiększenia wykorzystania produktów ubocznych z rolnictwa i przemysłu wykorzystującego surowce rolnicze do celów energetycznych. 

Proponowane zmiany wpisują się również w realizację celów wskazanych w dokumentach strategicznych takich jak: Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR), Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych (KPD), Polityka Energetyczna Polski do roku 2030 (PEP 2030).

W nowelizacji zwrócono uwagę na to, iż rozwój elektrowni wodnych będzie miał szczególne znaczenie w kontekście realizacji celów środowiskowych, społecznych i gospodarczych. Obiekty te pełnią bowiem wiele pozytywnych funkcji w środowisku przyrodniczym i gospodarce, a także w życiu społecznym i kulturalnym. Najczęściej chodzi o zwiększanie retencji wody, funkcje przeciwpowodziowe, konserwację koryt rzek, odbudowę i utrzymywanie infrastruktury hydrotechnicznej, poprawę parametrów sieci energetycznej, magazynowanie energii, tworzenie miejsc pracy, a także dbanie o zabytkowe obiekty hydrotechniczne, stanowiące część dziedzictwa kulturowego.

Zmiany również w opodatkowaniu

Co istotne – zmiany mają również objąć kwestie związane z podatkami – projektodawcy przewidzieli zmianę w sprawie opodatkowania podatkiem od nieruchomości elektrowni wiatrowych. Podatek ma dotyczyć jedynie części budowlanej tego typu elektrowni. Nowa definicja elektrowni wiatrowej ma przywrócić status obiektu budowlanego jedynie części budowlanej elektrowni wiatrowej. We wzmiankowanym wyżej rozwiązaniu chodzi o przywrócenie stanu prawnego sprzed wejścia w życie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, która poprzez nowelizację prawa budowlanego zmieniła definicję wiatraka jako budowli, co oznaczało zwiększenie podstawy opodatkowania wiatraków podatkiem od nieruchomości (od wartości całej elektrowni wiatrowej, a nie tylko od wartości fundamentu i wieży). Projekt zmian w prawie zakłada, że zmiany w opodatkowaniu elektrowni wiatrowych nastąpią od 1 stycznia 2019 r. Dotychczasowe przepisy były przedmiotem różnych interpretacji, a część organów podatkowych stała na stanowisku, iż podatek obejmuje również część techniczną instalacji. 

„Morska poprawka”

Na etapie konsultacji społecznych Fundacja na rzecz Energetyki Zrównoważonej wnioskowała o wprowadzenie zmian legislacyjnych niezbędnych do rozwoju morskich farm wiatrowych obejmujących zmianę zapisu w ustawie o OZE dopuszczającego do aukcji posiadające decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, a nie pozwolenie na budowę. Dotyczyła ona morskich farm wiatrowych. Wówczas, jak wynika z dokumentów, uwaga nie została przyjęta. Zdaniem resortu, brak wyjątku dla morskich farm wiatrowych nie stanowił bariery dla instalacji wykorzystującej energię wiatru na morzu. Jednak po posiedzeniu rządu 6 marca, kiedy Rada Ministrów przyjęła dokument, wprowadzono „morską poprawkę”.

Pozwolenie na budowę to zwyczajowo ostatni etap przygotowania projektów. Wiąże się to jednak z kosztami. Ryzyko jest większe w przypadku OZE, zwłaszcza kapitałochłonnych jak morskie farmy wiatrowe. Bez gwarancji zbytu, trudno będzie takie finansowanie uzyskać. Dzięki wygranej w aukcji łatwiej będzie o finansowanie inwestycji. Zgodnie z „morską poprawką” pozwolenia budowę będzie wymagane dopiero po wygranej aukcji. 

Nowe regulacje – co do zasady – mają wejść w życie po 14 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Podsumowanie

Niestety choć potencjał w Polsce jest spory to w chwili obecnej brak morskich farm wiatrowych. Aktualnie trwają prace oraz powstają interesujące projekty, które zmierzają do powstania takich inwestycji w polskim sektorze gospodarki morskiej. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR) hucznie zapowiedział możliwość przeznaczenia środków finansowych na realizację w Polsce projektów morskich farm wiatrowych. Wśród projektów, które mają szansę na uzyskanie wsparcia EBOiR wskazuje się projekty Polenergii i Statoil oraz PGE Energia Odnawialna. Natomiast projekty te uzyskają status finalnej decyzji inwestycyjnej pod warunkiem, iż zostaną ogłoszone dedykowane aukcje, co da gwarancję stabilnego biznesu finansującym je bankom. W związku z czym na pierwsze tego typu inwestycje na polskim morzu trzeba jeszcze poczekać. 

Z uwagi na powyższe planowane zmiany w prawie uznać należy za pozytywne. Efektywność projektowanych przepisów będzie przede wszystkim uwarunkowana od jednolitego ich stosowania przez organy administracji publicznej.