Od 01.03.2020 przekształcenia spółek na nowych zasadach

Na mocy nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1655), w dniu 1 marca 2020 roku weszły w życie liczne zmiany w regulacji prawnej dotyczącej przekształceń spółek prawa handlowego. W zamierzeniu ustawodawcy proces transformacji formy prawnej ma być nie tylko łatwiejszy, ale i mniej kosztowny niż dotychczas.

Powyższe zmiany mogą mieć bardzo znaczenie dla wielu przedsiębiorców z branży morskiej, którzy od pewnego czasu nosili się z zamiarem przekształcenia.

REGULACJE OGÓLNE

Celem przypomnienia warto wskazać, że:
a) do spółek osobowych zaliczamy: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową, spółkę komandytowo-akcyjną,
b) do spółek kapitałowych zaliczamy: spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną.
Od dnia 1 marca 2021 roku katalog spółek kapitałowych ulegnie powiększeniu o nową formę organizacyjnoprawną – prostą spółkę akcyjną.

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, przekształcenie może nastąpić poprzez:
a) przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową;
b) przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową;
c) przekształcenie spółki osobowej w inną spółkę osobową;
d) przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową;
e) przekształcenie spółki cywilnej w inną spółkę prawa handlowego;
f) przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową,
jednakże w niniejszym opracowaniu skoncentrujemy się na przekształceniu spółek prawa handlowego, jako że w tym zakresie wprowadzono istotne zmiany.
Warto także wskazać, że nie może być przekształcana spółka w likwidacji, jeśli rozpoczął się podział jej majątku albo spółka w upadłości.

Należy pamiętać, iż przekształcenie spółek odbywa się w trzech zasadniczych fazach.

ETAP I

We wstępnej fazie należy sporządzić plan przekształcenia wraz z załącznikami. Tak jak dotychczas, plan przekształcenia przygotowują wszyscy wspólnicy prowadzący sprawy spółki przekształcanej albo jej zarząd. Plan przekształcenia sporządza się w formie pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że spółka jest jednoosobowa – wówczas koniecznym jest zachowanie formy aktu notarialnego.

Zmiany na skutek nowelizacji: Zgodnie z postanowieniami ustawy plan przekształcenia powinien zawierać co najmniej ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony dzień w miesiącu poprzedzający przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia. W konsekwencji, od dnia 1 marca 2020 roku, w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej nie ma obowiązku określenia wartości udziałów albo akcji wspólników.

W miejsce obowiązku określenia wartości udziałów i akcji, pojawił się wymóg określenia wartości godziwej udziałów lub akcji, ale jedynie w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową. Wyjaśnić w tym miejscu należy, że wartość godziwa to szacunkowa obiektywna wartość rynkowa (może więc odbiegać od wartości nominalnej wskazanej w umowie czy statucie spółki).

Do planu należy dołączyć:
1) projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki;
2) projekt umowy bądź statutu spółki przekształconej;
3) sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia przy zastosowaniu takich samych metod i w takim samym układzie, jak ostatnie roczne sprawozdanie finansowe.

Zmiana na skutek nowelizacji: Wyceny składników majątku spółki przekształcanej (aktywów i pasywów) dokonuje się jedynie w przypadku przekształcenia w spółkę akcyjną (dotychczas nie było to zależne od formy spółki przekształconej).

Zmiana na skutek nowelizacji: W tym miejscu wskazujemy na najważniejszą zmianę w zakresie przekształceń wprowadzoną nowelizacją. Na kanwie nowej regulacji plan przekształcenia podlega badaniu przez biegłego rewidenta jedynie w przypadku, gdy spółka ma ulec przekształceniu w spółkę akcyjną. W konsekwencji, w przypadku przekształcenia w inną formę organizacyjnoprawną nie ma obowiązku wyznaczania biegłego rewidenta przez sąd rejestrowy, co znacznie skraca (nawet do 3 miesięcy, bowiem na samo sporządzenie opinii biegły ma 2 miesiące) procedurę przekształcenia, ale i znacznie zmniejsza koszty tego procesu (nawet o kilka tysięcy złotych).

W przypadku przekształcenia w spółkę akcyjną istotnym novum jest fakt, iż biegły rewident dokonuje badania nie tylko planu przekształcenia pod kątem jego rzetelności i poprawności, ale i dokonuje ustaleń w zakresie rzetelności wyceny składników majątku.

ETAP II:

Spółka zawiadamia wspólników o zamiarze podjęcia uchwały o przekształceniu spółki dwukrotnie, w sposób przewidziany dla zawiadamiania wspólników spółki przekształcanej. Pierwsze zawiadomienie powinno być dokonane nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia tej uchwały, a drugie w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.

Zawiadomienie powinno zawierać:
a) istotne elementy planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta;
b) określać miejsce oraz termin, w którym wspólnicy spółki przekształcanej mogą się zapoznać z pełną treścią planu oraz opinią biegłego rewidenta, przy czym termin ten nie może być krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem podjęcia uchwały o przekształceniu.
Wspólnicy mają prawo zapoznać się w lokalu spółki z planem przekształcenia i opinią biegłego oraz żądać wydania im bezpłatnie odpisu tych dokumentów, natomiast bezpośrednio przed podjęciem uchwały o przekształceniu spółki wspólnikom należy ustnie przedstawić istotne elementy planu przekształcenia i opinii z badania planu przekształcenia.
Uchwała podejmowana jest przez wspólników, zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie, a jej podjęcie wymaga zaprotokołowania przez notariusza.

Zmiana na skutek nowelizacji: Nowelizacja zmieniła zakres elementów wchodzących w skład uchwały o przekształceniu, bowiem obecnie powinna ona zawierać co najmniej :
1) typ spółki, w jaki spółka zostaje przekształcona;
2) wysokość kapitału zakładowego albo wysokość sumy komandytowej;
3) zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce przekształconej, jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane;
4) nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształconej;
5) zgodę na brzmienie umowy spółki przekształconej.

Powyższa zmiana jest podyktowana tym, że obecnie na skutek marcowej nowelizacji wszyscy wspólnicy spółki stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej (dotychczas dotyczyło to jedynie wspólników uczestniczących w przekształceniu, którzy złożyli stosowne oświadczenie woli). W konsekwencji, odpadła konieczność ewentualnej rozliczenia się ze wspólnikami nieuczestniczącymi w przekształceniu.

Zmiana na skutek nowelizacji: Wyjątkiem od tej zasady jest możliwość żądania w terminie tygodnia od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu odkupu udziałów lub akcji przez wspólnika, który głosował przeciwko uchwale o przekształceniu spółki kapitałowej w spółkę osobową i zażądał zaprotokołowania sprzeciwu. Cena odkupu ustalana jest w oparciu o wartość godziwą i nabywana jest na własny rachunek spółki lub wspólników w niej pozostających z tym zastrzeżeniem, że spółka nie może nabyć akcji lub udziałów, których wartość nominalna przekroczyłaby 10% kapitału zakładowego. Jeżeli jednak cena nie zostanie uiszczona do żądającego odkupu bądź wpłacona do depozytu sądowego albo nie dojdzie do odkupu wszystkich akcji i udziałów objętych żądaniem, odkup nie dochodzi do skutku. Uchwała podejmowana jest większością określoną w kodeksie, zależną od formy spółki przekształconej i przekształcanej.

Zmiana na skutek nowelizacji: Na skutek uchylenia art. 556 pkt. 4 Kodeksu spółek handlowych nie ma obowiązku zawierania umowy czy statutu spółki przekształcanej poprzez dokonanie dodatkowej czynności faktycznej i prawnej, bowiem wystarczającym jest samo podjęcie uchwały o przekształceniu, które zastępuje zawarcie umowy spółki (art. 563 ust. 2 k.s.h.). Jest to istotne zwłaszcza w kontekście przekształcenie w spółki, których umowa bądź statut wymaga zachowania do swej ważności formy aktu notarialnego (spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna), bowiem powodowało to dotychczas konieczność sporządzenia w tej formie zarówno protokołu z podjęcia uchwały, jak i zawarcia umowy czy statutu spółki – obecnie koniecznym będzie sporządzenie u notariusza jedynie protokołu z podjęcia uchwały, co obniży koszty notarialne. Dodatkowo, zmiana ta wyłącza ryzyko, że po podjęciu uchwały wspólnicy, którzy opowiedzieli się za jej przyjęciem uchylają się od zawarcia umowy spółki, co uniemożliwia dokonanie jej przekształcenia.

Zmiana ta budzi wątpliwości w kontekście skutków podatkowych. Wskazać bowiem należy, że zgodnie z treścią art. 563 ust. 2 k.s.h. : „Podjęcie uchwały o przekształceniu zastępuje zawarcie umowy spółki przekształconej albo zawiązanie przekształconej spółki akcyjnej oraz powołanie organów spółki przekształconej.”. Jednocześnie, należy pamiętać, że na kanwie ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: ustawa o p.c.c.) opodatkowaniu podlega umowa spółki oraz jej zmiana jako jedna z wymienionych w zamkniętym katalogu czynności cywilnoprawnych. Należy mieć przy tym na uwadze, że podjęcie uchwały nie zostało wymienione w tym katalogu. Faktem jest, że w ustawie o p.c.c. wskazano, że przez umowę spółki rozumie się też akt założycielski, jednakże ten jest powszechnie rozumiany jako forma powstania spółki jednoosobowej. Jednocześnie, w ustawie wyjaśniono, że za zmianę umowy spółki poczytuje się przekształcenie spółek jeżeli ich wynikiem jest zwiększenie majątku spółki osobowej lub podwyższenie kapitału zakładowego spółki kapitałowej, przy czym nie wyjaśniono, czy opodatkowaniu podlega także przekształcenie na skutek podjęcia uchwały, bez zawarcia umowy nowej spółki.

W konsekwencji, ustawodawca nie wyjaśnił wprost, czy podjęcie uchwały w przedmiocie przekształcenia, która zastępuje zawarcie umowy spółki powinna być w sposób analogiczny traktowana jako umowa spółki (i jej zmiana) w myśl przepisów ustawy o p.c.c. z uwagi na wykładnię celowościową przepisów ustawy podatkowej oraz skutki, które przedmiotowa uchwała wywołuje (tożsame ze skutkami zawarcia umowy – powstanie nowej spółki) czy też w tym zakresie należałoby się ściśle trzymać wykładni literalnej, która nie dozwala na opodatkowanie jakiejkolwiek uchwały spółki, w tym uchwały w przedmiocie przekształcenia. Niestety, w uzasadnieniu ustawy nowelizującej nie wyjaśniono tej niejasności. Można jednakże przypuszczać, że organy podatkowe będą interpretować przepisy ustawy o p.c.c. w ten sposób, że każde przekształcenie spółki (za wyjątkiem przekształcenia spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową) podlega opodatkowaniu, niezależnie od formy i charakteru czynności, na mocy której powstała nowa spółka.

ETAP III:

W ostatnim etapie koniecznym jest złożenie wniosku wraz z załącznikami (w formie formularzy urzędowych) wraz z opłatami do KRS. Wniosek składa nowo powołany zarząd spółki albo wspólnicy mający prawo reprezentacji spółki przekształconej. W takim przypadku konieczne jest załączenie stosownych dokumentów stanowiących podstawę przekształcenia, a także dokumenty wymagane przez przepis do powstania określonej spółki.

Wniosek taki podlega opłacie 500,00 złotych oraz dodatkowo, koniecznym jest uiszczenie opłaty w kwocie 100,00 złotych tytułem ogłoszenia wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (opłata obowiązkowa).

Spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru (dzień przekształcenia). Z punktu widzenia rozliczeń podatkowych, rozliczeń należności publicznoprawnych oraz dokonywanych odpisów amortyzacyjnych, zasadnym jawi się zawnioskowanie o wpis dokładnie w pierwszy dzień roboczy danego miesiąca (wpis celowany), mając jednakże na uwadze, aby realnie możliwym było jego zachowanie przez sąd (zachowanie odpowiedniego odstępu czasowego na „pracę sądu”).

Jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla spółkę przekształcaną.

PRZEKSZTAŁCENIE W TRYBIE UPROSZCZONYM

Warto przypomnieć, że już przed wejściem w życie nowelizacji istniała możliwość uproszczonego przekształcenia:
a) spółki jawnej w inną spółkę osobową bądź w spółkę kapitałową
b) spółki partnerskiej w inną spółkę osobową
o ile w spółkach tych wszyscy wspólnicy byli uprawnieni do prowadzenia spraw spółki (wg Kodeksu „prowadzili sprawy spółki”).

Przyspieszenie polega zaś na tym, że:
a) nie trzeba sporządzać planu przekształcenia;
b) nie trzeba zawiadamiać wspólników o zamiarze podjęcia uchwały o przekształceniu;
c) wspólnicy pozbawieni są prawa przeglądania dokumentów i żądania odpisów.

W pozostałym zakresie postępowanie przekształceniowe odbywa się według generalnych zasad. W szczególności niezbędne jest przygotowanie wszystkich załączników (projekt uchwały w sprawie przekształcenia, projekt umowy lub statutu spółki przekształconej, sprawozdanie finansowe dla celów przekształcenia oraz w przypadku przekształcenia w spółkę akcyjną – wyceny składników majątku, tj. aktywów i pasywów, która w takim przypadku wraz z planem przekształcenia poddawana jest badaniu przez biegłego rewidenta). Należy również podjąć stosowną uchwałę o przekształceniu, złożyć wniosek do sądu i ją ogłosić.

SKUTKI PRZEKSZTAŁCENIA:

W tym miejscu warto wskazać na najważniejsze skutki przekształcenia spółki:
1) Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Warto jednak sprawdzić zawarte umowy, czy zmiana formy prawnej spółki nie wymaga powiadomienia drugiej strony albo nie może stanowić podstawy do wypowiedzenia przez nią umowy.
2) Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej.
3) Wspólnicy spółki przekształcanej stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej.
4) Wspólnicy przekształcanej spółki odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą albo samodzielnie (w zależności od formy prawnej spółki przekształconej) za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia.
5) W przypadku gdy zmiana brzmienia firmy dokonywana w związku z przekształceniem nie polega tylko na zmianie dodatkowego oznaczenia wskazującego na charakter spółki, spółka przekształcona ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy obok nowej firmy z dodaniem wyrazu „dawniej”, przez okres co najmniej roku od dnia przekształcenia.
6) W związku z przekształceniem nastąpi przejęcie pracowników zgodnie z art.23¹ §1 kodeksu pracy. Oznacza to, że w terminie 2 miesięcy od przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, pracownik może bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem. Co więcej przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy.
7) Spółka zachowuje dotychczasowy NIP i REGON (zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz §12 ust. 7 pkt. 1 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 października 2015 roku w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń).

PODSUMOWANIE

Zmiany wprowadzone w Kodeksie Spółek Handlowych w dniu 1 marca 2020 roku na mocy ustawy nowelizującej uznać należy za zdecydowanie korzystne. Prowadzą one do uproszczenia i przyspieszenia procedury (poprzez ograniczenie dokumentacji, obligatoryjny udział wszystkich wspólników w przekształceniu, wyłączenie obowiązku badania planu przekształcenia przez biegłego rewidenta w większości przypadków) oraz obniżenia kosztów związanych z przekształceniem (zastąpienie obowiązku zawarcia umowy spółki poprzez nadanie tego skutku uchwale o przekształceniu, co obniża koszty poniesione w związku z obsługą przez notariusza, wyłączenie kosztów związanych z wydaniem opinii przez biegłego rewidenta).

Jednocześnie należy wskazać, że uproszczenia te zdają nie odnosić się do przekształcenia przedsiębiorcy jednoosobowego w spółkę kapitałową, bowiem w tym przypadku regulacje dotyczące zmiany formy prowadzenia działalności, które wobec wejścia w życie omawianej nowelizacji statuują obecnie więcej obowiązków przedsiębiorcy wpisanego do CEiDG aniżeli względem spółek ulegających przekształceniu, nie zmieniły swojej treści np. w dalszym ciągu plan przekształcenia podlega badaniu przez biegłego rewidenta, niezależnie od formy spółki, w jaką przedsiębiorca chce przekształcić swoją działalność gospodarczą.

Kryzys gospodarczy związany z pandemią COVID-19 jest doskonałą okazją do rozważenia przez przedsiębiorców, czy obecnie zmiana w zakresie formy prawnej, w której prowadzony dotychczas był biznes nie byłaby ważnym elementem ratowania prowadzonej działalności, jak i jej zabezpieczenia w przyszłości. Co istotne, mimo zdecydowanego ułatwienia w tym zakresie, warto rzetelnie przygotować się do tego procesu, tak aby był on przeprowadzony w najbardziej korzystnym momencie i w najmniej ryzykowny sposób (np. w zakresie zminimalizowania negatywnych skutków podatkowych).