Pomorze Zachodnie i Polska to wciąż wodne (bez)droża

Tomasz Augustyn ze szczecińskiej fundacji Instytut Studiów Regionalnych podsumowuje status żeglugowego i transportowego wykorzystania europejskich śródlądowych dróg wodnych, w nawiązaniu do złej sytuacji w tym zakresie na rzekach i kanałach w Polsce.

Kolejne lata spędzamy na marginesie europejskiego rynku przewozów śródlądowymi szlakami wodnymi. Także tu marnuje się potencjał portu w Szczecinie.

Trudno o aktywizację Odrzańskiej Drogi Wodnej, gdy brak ku temu odpowiednich systemowych rozwiązań, a zarazem spada ranga sektora przewozów śródlądowych w skali całej Europy.

W największym stopniu wiąże się to z mniejszym zapotrzebowaniem na przewóz węgla, w latach 2019-2020 przewieziono go europejskimi rzekami o ¼ mniej niż poprzednio. Na niekorzyść sektora w Polsce odpowiada marginalny udział w transporcie kontenerowym.

W latach 2010-2020 działalność transportowa na śródlądowych drogach wodnych UE była niestabilna. Wobec serii spadków i odbić, w latach 2019-2020 sektor odnotował znaczny spadek o prawie 6 procent (8 mld tonokilometrów) w pokonanym dystansie oraz ponad 3 procenty (17 mln ton) w zakresie tonażu przewoźnych ładunków.

Głównymi uczestnikami transportu śródlądowymi drogami wodnymi UE były oczywiście Niemcy i Holandia, na te kraje przypadło 70 procent rynku w 2020 roku. W wartościach bezwzględnych Niemcy odnotowały największy spadek w 2020 roku w porównaniu z 2019 r. (-4,6 mld tonokilometrów ). Największy procentowy spadek zaobserwowano na Litwie (-98 procent), ale odzwierciedla on niską wartość początkową, przy czym wartości bezwzględne spadły z 448 tys. tonokilometrów do 8,5 tys. Inne kraje również odnotowały znaczne spadki w 2020 roku - Czechy o 44 procent, Francja o 13 proc., Polska o 12 proc., natomiast wzrost wolumenu transportu (w tonokilometrach) odnotowały: Szwecja (o 59 proc.), Chorwacja (o 8 proc.), Bułgaria (o 7 proc.) i Finlandia (o 4 procenty).

Holandia dominowała na dwóch frontach. Ten kraj odnotował największą ilość przewiezionych towarów w przeliczeniu na mieszkańca (20 ton) i prawie połowę (49 procent) zarejestrowanych statków do transportu towarowego na śródlądowych drogach wodnych w całej Unii Europejskiej.

Pod względem ilości przewożonych towarów na mieszkańca, za Holandią uplasowała się Belgia (13,5 tony na mieszkańca) i Luksemburg (9,1 tony na mieszkańca). W sześciu krajach UE przewieziono mniej niż 100 kilogramów na mieszkańca.

Na poziomie Unii w 2020 roku śródlądowymi drogami wodnymi przewieziono 1,1 tony towarów na mieszkańca. Jeśli chodzi o zarejestrowane statki do przewozu towarów, kolejne najwyższe udziały po Holandii miały Niemcy (16 proc.) i Belgia (9 procent).

Głównymi rodzajami towarów przewożonych w 2020 roku wodami śródlądowymi w Unii Europejskiej były rudy metali, koks i produkty rafinacji ropy naftowej oraz produkty rolnicze. Łącznie stanowiły ponad połowę całego omawianych przewozów.

Wśród wszystkich towarów największy wzrost w latach 2019-2020 zaobserwowano w przypadku produktów rolniczych (18 procent), a następnie surowców i odpadów wtórnych (8 proc.) oraz produktów spożywczych, napojów i tytoniu (5 proc.). Największy spadek dotyczył węgla i ropy naftowej (25 procent), a następnie metali podstawowych, metalowych wyrobów gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń (17 proc.), rud metali (12 proc.) oraz koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (-9 procent).

Transport kontenerów w stanowił ponad dwie trzecie (69,2 procenta) przewozów drogami wodnymi w 2020 roku w Unii Europejskiej. Krajem o największym udziale przewozów kontenerów ładowanych była Francja (72,3 proc.), następnie Niemcy (70,7 proc.), Belgia (68,5 proc.) i Holandia (68,0 proc.). Trzy kraje transportowały w 2020 roku tylko puste kontenery: Węgry, Austria i Rumunia. Pozostałe kraje przewiozły więcej pustych kontenerów niż załadowanych: Luksemburg (68,2 proc. pustych kontenerów), Chorwacja (99,4 proc.) i Bułgaria (99,6 proc.).

Największy udział w transporcie kontenerów miała Holandia, a tuż za nią Niemcy. Łącznie te dwa kraje odpowiadały za 88% całego transportu kontenerowego w UE. W sumie pięć krajów odnotowało spadek przewozów kontenerowych w 2020 r. w porównaniu z 2019 r.: Rumunia (-22,5 procenta), Bułgaria (-19,8 proc.), Francja (-17,3 proc.), Niemcy (-8,1 proc.) i Holandia (-2,9 proc.). ). Z kolei pięć krajów znacznie zwiększyło swoją wydajność transportu kontenerowego w 2020 r.: Luksemburg (+44,7 proc.), Chorwacja (+41,6 proc.), Węgry (+35,6 proc.), Austria (+23,3 proc.) i Belgia (5,3 procenta).

rel (Tomasz Augustyn / Instytut Studiów Regionalnych)