Czy W/NOR obowiązuje w roku 2021? - ubezpieczenie społeczne marynarzy pracujących pod banderą norweską

Podleganie ubezpieczeniom społecznym przez marynarzy zatrudnionych na statkach podnoszących banderę norweską było przedmiotem już kilku porozumień pomiędzy właściwymi instytucjami Norwegii i Polski.

W ubiegłym roku takie porozumienie zostało zawarte dwukrotnie i obowiązywało odpowiednio do 30 czerwca 2020 i do końca roku 2020.

Zgodnie z ostatnimi informacjami na podstawie art. 16 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zw. z art. 19 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 zawarte zostało nowe Porozumienie pomiędzy właściwą instytucją Norwegii i właściwą instytucją Polski w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w odniesieniu do marynarzy polskich zatrudnionych na statkach zarejestrowanych w Norweskim Międzynarodowym Rejestrze Statków tzw. NIS.

Oznacza to, że polscy marynarze pracujący na statkach pływających pod NIS w zakresie regulowanym w/w rozporządzeniem podlegają do dnia 30.06.2021 r. wyłącznie prawu polskiemu i są uprawnieni do uzyskania zaświadczenia W/NOR.

Ogólne zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym przez marynarzy

Określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa następuje w oparciu o przepisy art. 11-16 Rozporządzenia 883/2004 r. W myśl zasady ogólnej osoby, do których stosuje się ww. rozporządzenie podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Co do zasady, osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego (art. 11 ust 3 lit a).

Natomiast, w przypadku osób wykonujących pracę na statku ww. rozporządzenie przewiduje odmienne regulacje. Zgodnie z treścią art. 11 ust 4 praca najemna lub praca na własny rachunek wykonywana normalnie na pokładzie statku na morzu pod banderą Państwa Członkowskiego uważana jest za pracę wykonywaną w tym Państwie Członkowskim. Jednakże osoba zatrudniona na pokładzie statku pod banderą Państwa Członkowskiego a otrzymująca wynagrodzenie za taką pracę od przedsiębiorstwa lub osoby, których siedziba lub miejsce prowadzenia działalności są w innym Państwie Członkowskim, podlega ustawodawstwu tego ostatniego Państwa Członkowskiego, jeżeli zamieszkuje w tym Państwie. Do celów stosowania wspomnianego ustawodawstwa, przedsiębiorstwo lub osoba wypłacająca wynagrodzenie uważana jest za pracodawcę.

Art. 11 ust 4 odnosi się zarówno do osób wykonujących pracę najemną jak i osób wykonujących pracę na własny rachunek. Określenie praca najemna jak i praca na własny rachunek oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce (art. pkt 1 a i b rozporządzenia 883/2004 r.). Mając powyższe na uwadze, art. 11 ust 4 znajduje zastosowanie zarówno w przypadku marynarzy zatrudnionych na pokładzie statku w oparciu o umowę o pracę (tzw. Contract of Employment) jak i świadczących pracę w oparciu o inne umowy np. cywilnoprawne (umowa zlecenie, o dzieło, świadczenie usług).

W myśl zacytowanego powyżej artykułu zasadą jest podleganie ubezpieczeniu państwa bandery statku.

Natomiast w przypadku otrzymywania wynagrodzenia za pracę od przedsiębiorstwa mającego siedzibę w innym Państwie, będącego jednocześnie miejscem zamieszkania marynarza, marynarz podlega ubezpieczeniu społecznemu w tym Państwie, bowiem dla celów ubezpieczeniowych przedsiębiorstwo wypłacające wynagrodzenie traktowane jest jak pracodawca.

Zgodnie z ogólną zasadą, marynarz podlega obowiązkowi opłacania składek w państwie bandery. Natomiast jeżeli zgodnie z prawem danego państwa brak jest obowiązku poboru składek na ubezpieczenie społeczne w danym państwie to marynarz korzysta z tego zwolnienia i nie opłaca składek na ubezpieczenie społeczne.

Oznacza to, że obywatel polski pracujący na statku pod banderą NIS obowiązkowo podlega ubezpieczeniu społecznemu w Polsce.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie dokumentu wydanego przez agencję pośrednictwa pracy lub bezpośrednio przez armatora, potwierdzającego tożsamość marynarza, jego miejsce zamieszkania i okres zatrudnieni a nadanym statku wydaje dokument potwierdzający podleganie ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz przez jaki okres ustawodawstwo polskie ma zastosowanie (dni pobytu na statku).

Zaświadczenie to nosi nazwę W/NOR (obecnie druk wniosku o wydanie zaświadczenia W/NOR US-6).

Wnioski

Porozumienie zostało zawarte do dnia 30.06.2021 roku. Oznacza to, że właściwe instytucje Polski i Norwegii dają sobie możliwość zawarcia kolejnego porozumienia (tak jak miało to miejsce w roku 2020) jednakże brak jest zobowiązania się stron do jego zawarcia.

Jeżeli nowe porozumienie na okres od 01.07.2020 – 31.12.2021 nie zostanie zawarte w zakresie stosowania zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym zastosowanie znajdzie zasada – czyli podleganie ubezpieczeniom przez wzgląd na banderę statku. Oznacza to, że polscy marynarze będą podlegali obligatoryjnemu norweskiemu ubezpieczeniu społecznemu i tam będą zobligowani do opłacenia składek (8,2% pensji).