Brexit, a ubezpieczenie społeczne polskich marynarzy

Decyzja o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej jest związana z rozpoczęciem obowiązywania od 1 lutego 2020 roku tak zwanego okresu przejściowego, który trwać będzie do końca grudnia 2020 roku i ma zapewnić kontynuację relacji pomiędzy Unią Europejską a Wielką Brytanią. Jednocześnie przewidziano możliwość wydłużenia okresu przejściowego za obopólną zgodą Unii Europejskiej i Zjednoczonego Królestwa.

Zgodnie z założeniem, podczas obowiązywania okresu przejściowego, Wielka Brytania nadal będzie traktowana jak państwo członkowskie z wyłączeniem możliwości udziału w unijnym procesie decyzyjnym.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ( UE) 2019/500 z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie ustanowienia środków awaryjnych w dziedzinie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w następstwie wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii

W tym miejscu wspomnieć należy, iż w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady ( UE) 2019/500 z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie ustanowienia środków awaryjnych w dziedzinie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w następstwie wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej podkreślił, iż aby osiągnąć cel, jakim jest ochrona praw osób zainteresowanych do zabezpieczenia społecznego, państwa członkowskie powinny nadal stosować unijne zasady równego traktowania, równego traktowania świadczeń, dochodów, okoliczności lub zdarzeń oraz sumowania okresów określone w rozporządzeniach (WE) nr 883/2004 i (WE) nr 987/2009, a także przepisy tych rozporządzeń niezbędne do nadania skuteczności tym zasadom w odniesieniu do osób objętych przepisami, okoliczności lub zdarzeń zaistniałych przed dniem wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii oraz do okresów spełnionych przed tym dniem.

Powyższe rozporządzenie miało na celu złagodzenie negatywnych skutków wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej w obszarze koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Zakres podmiotowy rozporządzenia obejmuje osoby (obywateli Unii Europejskiej bądź Wielkiej Brytanii, bezpaństwowców i uchodźców), które podlegają lub podlegały prawu UE w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Na podstawie tego rozporządzenia państwa członkowskie będą nadal stosować: zasadę sumowania w odniesieniu do okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania w Zjednoczonym Królestwie przebytych przed dniem wystąpienia oraz zasadę równego traktowania świadczeń lub dochodów uzyskanych w Zjednoczonym Królestwie przed dniem wystąpienia i okoliczności lub zdarzeń zaistniałych w tym państwie przed dniem wystąpienia. Ponadto na podstawie wyżej wspomnianego rozporządzenia państwa członkowskie będą stosowa zasadę równego traktowania w odniesieniu do dowolnej sytuacji zaistniałej przed dniem wystąpienia.

W tym miejscu należy nadmienić, iż rozporządzenie nie obejmuje okoliczności ani okresów zaistniałych po dniu wystąpienia ani też zasady eksportu świadczeń pieniężnych do Zjednoczonego Królestwa.
Na tym etapie można przyjąć, iż w okresie przejściowym, w przypadku Wielkiej Brytani, dla polskich marynarzy nadal aktualna pozostanie zasada objęcia systemem zabezpieczenia państwa bandery statku. Powyższe znajduje oczywiście zastosowanie pod warunkiem, że jest to bandera państwa członkowskiego, a tak traktowana jest Wielka Brytnia w okresie przejściowym.

Zastosowanie nowych regulacji

Jednakże należy w tym miejscu podkreślić, iż w publikacjach zamieszczonych m.in na rządowych stronach dotyczących Brexitu, istnieje chaos informacyjny i interpretacyjny, który z pewnością będzie miał negatywny wpływ na zastosowanie nowych przepisów.

Z jednej strony wskazywane jest, iż w wyżej wymienionym okresie przejściowym przestały obowiązywać zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, w tym zasady dotyczące ustalania ustawodawstwa mającego zastosowanie, określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r., dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004, natomiast z drugiej strony podkreśla się, iż w dalszym ciągu wyżej wskazane przepisy mają zastosowanie do końca grudnia 2020 r.

Brak obowiązywania przepisów unijnych oznaczałby, że od daty wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej wygasły wszelkie uprawnienia do świadczeń zdrowotnych wynikające z unijnego mechanizmu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, posiadane przed tą datą przez osoby ubezpieczone w Polsce na terytorium Wielkiej Brytanii i osoby ubezpieczone w Wielkiej Brytanii na terytorium Polski.

Brexit, a uprawnienie do świadczeń zdrowotnych

Równocześnie jest podkreślane, iż od 31.01.2020 r. utraciły ważność wydane przez Narodowy Fundusz Zdrowia dokumenty uprawniające do korzystania ze świadczeń zdrowotnych na terytorium Wielkiej Brytanii przez osoby tam zamieszkujące w postaci formularzy S1 (lub E106, E109, E121) oraz dokumenty uprawniające do świadczeń zdrowotnych w związku z wypadkiem przy pracy w postaci formularzy DA1 (lub E123). Ponadto utraciły ważność wydane przez Narodowy Fundusz Zdrowia dokumenty uprawniające do skorzystania z świadczeń zdrowotnych w Wielkiej Brytanii w postaci formularzy S2.
Należy podkreślić, iż osoby posiadające Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego wydaną przez NFZ utraciły prawo do posługiwania się tym dokumentem w celu skorzystania z świadczeń zdrowotnych na terytorium Wielkiej Brytanii.

Wymaga również wskazania, iż osoby mające miejsce zamieszkania w Polsce, które przed dniem wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej korzystały ze świadczeń opieki zdrowotnej na koszt instytucji brytyjskich i które nie będą podlegały obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu w Polsce, ani nie będą podlegały obowiązkowi zgłoszenia do ubezpieczenia jako członkowie rodziny, będą miały możliwość ubezpieczenia się dobrowolnie, składając odpowiedni wniosek we właściwym oddziale wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia.

Osoby mające zamiar skorzystania z ubezpieczenia dobrowolnego w przypadku powrotu z Wielkiej Brytanii, mają obowiązek uzyskania od właściwej instytucji brytyjskiej zaświadczenie (formularz E104/UK) potwierdzające wcześniejsze podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu w tym państwie, w celu zwolnienia z opłaty za przerwę w ubezpieczeniu.

Wnioski

Tytułem podsumowania nadmienić należy, iż na obecnym etapie nie ma możliwości jedno-znacznego wskazania jak będą kształtować się relacje Unii Europejskiej z Wielką Brytanią od stycznia 2021 roku. Nie ulega wątpliwości, iż kształt przyszłych relacji może być znany na krótko przed końcem okresu przejściowego. Dodatkowo nie można wykluczyć, że do końca 2020 r. przyszłe relacje między Unią Europejską i Wielką Brytanią nie zostaną uregulowane i niezbędne będzie wydłużenie okresu przej-ściowego.

Można mieć tylko nadzieję, iż kwestie te zostaną na tyle jasno i z wyprzedzeniem uregulowane, że polscy marynarze pracujący pod brytyjską banderą po okresie przejściowym nie zostaną zaskoczeni ewentualnymi wysokimi kosztami ubezpieczenia w Wielkiej Brytanii lub nowymi uciążliwymi brytyjskimi procedurami.