Zryczałtowany podatek dla polskich marynarzy w 2019 roku?

Niedawno pojawił się projekt PSMG z dnia 03 września 2018 r., który stanowi modyfikację wcześniejszego projektu z 30 lipca 2018 roku. Głównym celem tego projektu jest wprowadzenie w 2019 roku zryczałtowanego podatku dla marynarzy będących polskimi rezydentami.

Obecnie wspomniany projekt jest w fazie konsultacji. Poniżej opiszemy główne założenia i wady proponowanych zmian, które trzeba niestety ocenić negatywnie. Proponowane zmiany w przepisach są zbyt mało doprecyzowane, biorąc pod uwagę praktyki polskich organów podatkowych w ostatnich latach analizujących dokumenty przedkładane przez marynarzy w toku różnych postępowań przed Urzędami Skarbowymi w całej Polsce.

Projektowana forma zryczałtowanego podatku dla marynarzy ma dotyczyć tylko tych marynarzy, którzy mieliby faktycznie zapłacić w Polsce podatek w związku z ich pracą u armatorów zagranicznych. 

Zryczałtowany podatek dochodowy nie stanowi odrębnego typu podatku dochodowego. Istota tej regulacji sprowadza się do wyłączenia przez ustawodawcę pewnego zakresu przychodów (dochodów) osiąganych przez osoby fizyczne i poddania ich pewnej, uproszczonej formie opodatkowania. W nazwie tej formy opodatkowania użyto określenia zryczałtowany podatek dochodowy, odnosząc się do istoty ryczałtu, a więc założonej z góry pewnej kwoty. Znaczenie ryczałtu opiera się na tym, iż nie ustala się dochodu, lecz przychód, który staje się podstawą wymiaru, do której stosuje się odpowiednią stawkę.

Proponowane zmiany 

Zgodnie z projektem z 03 września 2018 r. w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym ( dalej jako: u.z.p.d.o.f.) od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, pierwszą wprowadzoną zmianą jest rozszerzenie zakresu podmiotowego ustawy – mianowicie w art. 1  dodano punkt 5 wskazujący, iż  ustawa reguluje opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym niektórych przychodów (dochodów) osiąganych przez osoby fizyczne, osiągające przychody z tytułu pracy na statkach morskich  w żegludze międzynarodowej w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonaż owym (Dz. U. z 2018 r. poz. 381, 650 i 1629).

Projekt przewiduje również zmiany w art. 2 u.z.p.d.o.f., który dotyczy dwóch zagadnień - określania formy, w jakich może być opłacany zryczałtowany podatek dochodowy oraz sprecyzowania - jaki dochód stanowią wpływy z podatku dochodowego w zależności od formy, w jakiej jest on opłacany. Formy, w jakich opłacany jest zryczałtowany podatek dochodowy, są uzależnione od tego, z jakich źródeł są osiągane przychody przez osoby fizyczne. Proponowaną zmianą jest dodanie ust. 2 a w brzmieniu: osoby fizyczne osiągające przychody z tytułu pracy na statkach morskich w żegludze międzynarodowej mogą opłacać zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów z tytułu pracy na statkach morskich.

Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów z tytułu pracy na statkach morskich

Niewątpliwie najistotniejszą zmianą jest dodanie w projekcie z 03 września 2018 r. nowego rozdziału (4a) dotyczącego zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów z tytułu pracy na statkach morskich.   Projekt przewiduje dodanie art.51a.1 u.z.p.d.o.f., w którym zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów z tytułu pracy na statkach morskich, zwany dalej „ryczałtem od pracy na statkach morskich”, mogą płacić podatnicy osiągający przychody z tytułu pracy na statkach morskich w żegludze międzynarodowej, w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym, wykonywanej łącznie przez okres przekraczający 183 dni w roku podatkowym

Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów z tytułu pracy na statkach morskich a liczba dni wykonywania pracy na statkach morskich

Do okresu 183 dni jako przesłanki objęcia podatkiem zryczałtowanym zaliczać się będzie również pracę marynarza w roku podatkowym na statkach u armatorów, których faktyczne zarządy znajdują się w korzystnych podatkowo państwach. 

Zgodnie z projektem, w celu ustalenia okresu wykonywania pracy przekraczającego 183 dni w danym roku podatkowym, do dni wykonywania pracy na statkach morskich w żegludze międzynarodowej będzie zaliczać się również:

1) niezbędny czas dojazdu na statek i powrót z niego, uwzględniający każdy dzień, w którym odbywał się dojazd albo powrót, nie więcej jednak niż 4 dni na dany dojazd albo powrót;

2) okres udział u w szkoleniach i przeszkoleniach prowadzonych w morskich jednostkach edukacyjnych, o których mowa w art. 74 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2018 r. poz 181, 1137 i 1669);

3) okres niezdolności do pracy z tytuł u wypadku przy pracy, który miał miejsce w okresie zatrudnienia na statku.

Liczba dni wykonywania pracy na morzu niezbędna do objęcia podatkiem ryczałtowym będzie ustalana na podstawie:

1) wpisów w książeczce żeglarskiej, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu (Dz. U. z 2018r. poz. 616), lub zaświadczeń wydanych przez pracodawcę lub agencję zatrudnienia zawierającą w imieniu armatora marynarską umowę o pracę, z zastrzeżeniem;

2) przedstawionych zaświadczeń potwierdzających niezbędny czas dojazdu na statek i powrót z niego wydanych przez pracodawcę lub agencję zatrudnienia zawierającą w imieniu armatora marynarską umowę o pracę, o ile nie został uwzględniony we wpisach lub zaświadczeniach, o których mowa w pkt 1;

3) przedstawionych zaświadczeń o ukończeniu szkoleń lub przeszkoleń prowadzonych w morskich jednostkach edukacyjnych, o których mowa w art. 74 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim;

4) przedstawionych zaświadczeń lekarskich o niezdolności do pracy z tytuł u wypadku przy pracy, który miał miejsce w okresie zatrudnienia na statku.

Oświadczenie o wyborze formy opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów z tytułu pracy na statkach morskich

Zgodnie z treścią projektu warunkiem zastosowania opodatkowania ryczałtem od pracy na statkach morskich jest złożenie przez podatnika oświadczenia o wyborze opodatkowania w tej formie.

Wspomniane wyżej oświadczenie jest składane przez podatnika na dany rok podatkowy w formie pisemnej naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika, nie później niż w dniu rozpoczęcia pierwszej w roku podatkowym pracy na statku morskim, z której przychody mogą być opodatkowane ryczałtem od pracy na statkach morskich. 

W przypadku kontynuowania w roku podatkowym pracy na statku morskim, rozpoczętej przed początkiem roku podatkowego, z której przychody mogą być opodatkowane ryczałtem od pracy na statkach morskich – podatnik powinien złożyć pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania ryczałtem od pracy na statkach morskich na dany rok podatkowy w terminie 7 dni od dnia zakończenia tej pracy, nie później jednak niż do dnia 30 kwietnia danego roku podatkowego.

W sytuacji, gdy podatnik do dnia 30 kwietnia roku podatkowego nie złożył właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego oświadczenia o rezygnacji z opodatkowania ryczałtem od pracy na statkach morskich, uważa się, że nadal jest opodatkowany ryczałtem od pracy na statkach morskich.

Dzienna stawka ryczałtu od pracy na statkach morskich

Analizowany projekt precyzuje dzienne stawki ryczałtu od pracy na statkach morskich w zależności od zajmowanego stanowiska:

1) dla podatników zatrudnionych na stanowiskach na poziomie pomocniczym 0,9%,

2) dla podatników zatrudnionych na stanowiskach na poziomie operacyjnym 1,2%,

3) dla podatników zatrudnionych na stanowiskach na poziomie zarządzania 1,5%

 minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.

W tym miejscu należy podkreślić, iż ryczałt od pracy na statkach morskich stanowi sumę iloczynów dziennych stawek i liczby dni wykonywania pracy na stanowiskach o odpowiadających tym stawkom poziomach odpowiedzialności w roku podatkowym. Ponadto w projekcie wskazano, iż nie pobiera się ryczałtu od pracy na statkach morskich za okres niewykonywania pracy, z której przychody są opodatkowane ryczałtem od pracy na statkach morskich.

Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów z tytułu pracy na statkach morskich składka na ubezpieczenie zdrowotne

Zgodnie z omawianym projektem ryczałt od pracy na statkach morskich ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w roku podatkowym, zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, o ile nie została odliczona od podatku dochodowego. Kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się ryczałt od pracy na statkach morskich, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki, określonej w odrębnych przepisach. Z kolei wysokość wydatków na cele ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie.

Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów z tytułu pracy na statkach morskich 

Zgodnie z treścią projektu podatnicy są obowiązani złożyć w urzędzie skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od pracy na statkach morskich, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

W przypadku, gdy podatnik, obliczając podatek należny, dokonał odliczeń od ryczałtu od pracy na statkach morskich, a następnie otrzymał zwrot odliczonych kwot - w całości lub w części, w zeznaniu składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone.

Podatnicy są zobowiązani bez wezwania organu podatkowego w terminie do 30 kwietnia 2018 r. należny ryczałt od pracy na statkach morskich na rachunek urzędu skarbowego. W tym miejscu podkreślić należy, iż ryczałt od pracy na statkach morskich wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok podatkowy, chyba że naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku.

W przypadku braku złożenia zeznania w wskazanym wyżej terminie, naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję określającą wysokość zobowiązania podatkowego z tytułu ryczałtu od pracy na statkach morskich.

Główne wady projektu z dnia 03 września 2018 roku

Projekt z dnia 03 września 2018 roku wprowadza definicję żeglugi międzynarodowej w rozumieniu ustawy o podatku tonażowym. Niestety w praktyce, pomimo istnienia tej definicji, pracownicy urzędów skarbowych w celu ustalenia czy dany statek jest eksploatowany w żegludze międzynarodowej zbyt często odnoszą się do mniej legalnej definicji zawartej w Internetowej Encyklopedii PWN – gdzie kluczowym pojęciem jest wykonywanie przez statek przewozu towarów i usług. Brak wprowadzenia „podatkowej” definicji żeglugi międzynarodowej w praktyce skutkować będzie brakiem precyzyjności przepisu i dawać będzie organom podatkowym możliwości własnej interpretacji pojęcia żeglugi międzynarodowej, co w praktyce ma niestety dość często miejsce. Niestety interpretacje te są z reguły niekorzystne dla polskich marynarzy. Powyższe może spowodować faktyczne ograniczenie możliwości skorzystania z tej formy opodatkowania dla znacznej grupy marynarzy. Dotyczyć to może głównie statków, które wykonują pracę na terytorium innego państwa np. szelf UK, sektor norweski, wody brazylijskie etc. przy pracy na rzecz np. holenderskiego armatora.

Zgodnie z analizowanym projektem wniosek o opodatkowanie dochodów w formie ryczałtu mogą złożyć jedynie marynarze zatrudnieni na statku przez okres powyżej 183 dni w skali roku kalendarzowego. Oznacza to, że osoby, które spędzą na statku (wraz z podróżą oraz okresem szkoleń) poniżej 183 dni nie mogą skorzystać z tej formy opodatkowania, co staje się niekorzystne dla osób zatrudnionych przez armatora z faktycznym zarządem w niekorzystnym podatkowo państwie np. Kanada. Taka sytuacja może mieć miejsce również z uwagi na fakt, iż zgodnie z linią interpretacyjną niektórych organów podatkowych w Polsce marynarze „niewystarczająco” udokumentują ww. okresy. W takiej sytuacji marynarz zostanie w pełni opodatkowany w Polsce na zasadach ogólnych, gdyż organ poweźmie wiedzę o jego dochodach, które podlegają opodatkowaniu w Polsce. Istnieje obawa, iż przy możliwym profiskalnym podejściu organów podatkowych w Polsce marynarz będzie musiał najpierw wpłacić podatek obliczony na zasadach ogólnych, a dopiero w trybie odwoławczym wykazywać, iż wpisuje się w przesłanki ustawowe zryczałtowanego podatku PIT dla marynarzy wnioskując zarazem o zwrot nadpłaty podatku. Taka procedura może potrwać od 3 do 4 lat.

Kolejną kwestią budzącą wątpliwości jest przyjęta w projekcie formuła, w której marynarz ma udokumentować dni przebywania na statku. Polska książeczka żeglarska jest dokumentem urzędowym, który nie jest z reguły kwestionowany przez organy podatkowe, chociaż i w tym przypadku niektóre organy podatkowe żądają wielu dodatkowych dokumentów od marynarzy.

Sytuacja ma się odmiennie, gdy marynarz posiada wyłącznie zagraniczną książeczkę marynarską.

W takiej sytuacji marynarz, który posiada wyłącznie książeczkę żeglarską wydaną przez państwo bandery statku, na którym pracuje np. Wyspy Marshalla, Urząd Skarbowy może uznać za dokument niewystarczający do potwierdzenia czasu spędzonego na statku. Taka interpretacja organu podatkowego będzie skutkować w praktyce dla marynarza zapłatą podatku na zasadach ogólnych w Polsce, gdyż marynarz „nie wykaże” ponad 183 dni przebywania poza granicami Polski. 

Następnym zagadnieniem budzącym wątpliwości są zaświadczenia potwierdzające liczbę dni w podróży na i ze statku wydane przez podmioty wskazane w ustawie. Dokumenty te mogą być kwestionowane przez urzędy skarbowe, bowiem nie mają one charakteru dokumentów urzędowych. Warto również zwrócić uwagę, iż pominięto w tym projekcie zaświadczenia wydawane przez samych armatorów oraz kapitanów jednostek, na których pracuje marynarz. 

Co więcej, ustawa w art. 51 d.5 wskazuje, iż przepisy art. 27 ust 9 i 9a ustawy o podatku dochodowym stosuje się odpowiednio. Ww. przepisy znajdują odniesienie do zastosowania metody proporcjonalnego odliczenia (w przypadku umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania ust9 jak i jej braku ust 9a) co wprost odnosi się do ogólnych zasad opodatkowania dochodu. Ryczałt, natomiast jest szczególną formą opodatkowania dochodu i ta forma nie może łączyć się z formą opodatkowania dochodu na zasadach ogólnych. Połączenie dwóch różnych form opodatkowania dochodu jest niezgodne z obowiązującymi w Polsce przepisami prawa podatkowego. Taka konstrukcja prawna może wykreować dysonans dla podatników zatrudnionych w modelu, w którym można zastosować ulgę abolicyjną.

Kolejną kwestią budzącą wątpliwości są okresy szkoleń, które można zaliczyć do okresów niezbędnych do skorzystania z projektowanego podatku ryczałtowego dla marynarzy. Otóż zgodnie z art.74 ust.2 ustawy o bezpieczeństwie morskim, morskimi jednostkami edukacyjnymi są:

1) uczelnie morskie w rozumieniu ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2183 i 2201),

2) uczelnie inne niż w pkt 1, wydziały lub struktury międzywydziałowe uczelni,

3) szkoły ponadpodstawowe, placówki kształcenia praktycznego, dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych, w tym ośrodki prowadzące działalność szkoleniową w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub państwach trzecich

- uznane przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej.

Z powyższego wynika, iż marynarz chcący zakwalifikować okresy swoich szkoleń we wniosku o objęcie go podatkiem zryczałtowanym będzie musiał mieć pewność, iż zagraniczne ośrodki, w których odbywał szkolenia zostały uznane przez polskie ministerstwo do spraw gospodarki morskiej, co w wielu przypadkach może nie mieć miejsca lub może być trudne do ustalenia. Całkowicie wyłączono możliwość zakwalifikowania szkoleń wewnętrznych, które przeprowadzają armatorzy, chyba że zostaną one przeprowadzone w certyfikowanych i uznanych przez polskie ministerstwo ośrodkach szkoleniowych. 

Podsumowanie

Projekt z dnia 03 września 2018 r. ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne przewiduje, iż zmieniona ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. W chwili obecnej wyżej wskazany projekt jest w fazie opiniowania i prawdopodobnie zostanie modyfikowany w trakcie trwania procesu legislacyjnego. 

Oczywiście głównym celem tej regulacji jest szeroko rozumiane uproszczenie prawa podatkowego w zakresie podatków dochodowych oraz dalsze uszczelnienie systemu podatkowego. W naszej ocenie przy obecnym kształcie projektu cel ten nie zostanie osiągnięty. Szczególnie jeżeli organy podatkowe w Polsce nie dostaną jasnych wytycznych jak stosować nowe przepisy prawa podatkowego w zakresie zryczałtowanego podatku dla marynarzy.

Wprowadzenie zmian w zakresie zryczałtowanego podatku dla marynarzy do przepisów prawa podatkowego w obecnym kształcie może wykreować znaczne ryzyka prawne dla marynarzy. Analizując przesłanki zawarte w projekcie, które są niezbędne do skorzystania z nowej formy opodatkowania marynarzy uznać należy, iż jedynie wąska grupa marynarzy będzie mogła bezpiecznie skorzystać z tych przepisów.

Marynarze, którzy znajdują się w niekorzystnej sytuacji podatkowej z uwagi na treść umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub ich brak lub ich niejednolite interpretacje, dla których de facto ten projekt powinien zostać przygotowany, z uwagi na szereg przesłanek (głównie liczba dni oraz definicja żeglugi międzynarodowej) mogą zostać pozbawieni możliwości rozliczenia swoich dochodów w formie zryczałtowanego podatku PIT. Przepisy ustawy winny zostać doprecyzowane w tych zakresach, bowiem w obecnie proponowanym kształcie mogą stać się źródłem negatywnych konsekwencji dla środowiska marynarskiego. 

Warto również pamiętać, iż złożenie przez marynarza wniosku o zryczałtowany podatek w danym roku podatkowym nie wyłącza odpowiedzialności marynarza za wcześniejsze lata podatkowe, jeżeli marynarz pracował w analogicznym modelu zatrudnienia i za te lata nie dokonał prawidłowego rozliczenia w Polsce. Przykładowo, jeżeli opisywane przepisy będą obowiązywać od 2019 roku to będą one dotyczyły tylko pracy u określonych armatorów (np. z Kanady, z Holandii, z Monako), pod warunkiem spełnienia przesłanek ustawowych, w roku 2019 i w latach późniejszych. Wcześniejsze lata pracy u ww. armatorów będą rozliczane na zasadach ogólnych z wszelkimi negatywnymi dla marynarzy skutkami tego rozliczenia tj. zapłata podatku na zasadach ogólnych wraz z odsetkami ustawowymi.

Z uwagi na powyższe należy podejść z dużą dozą ostrożności do proponowanych zmian, gdyż mogą one stać się bardzo użytecznym instrumentem dla aparatu skarbowego do pozyskania informacji o marynarzach, którzy nie rozliczali się w Polsce w latach wcześniejszych i chcą skorzystać ze zryczałtowanej formy opodatkowania. Jedynie marynarze, dla których w roku 2019 i latach późniejszych nowa praca u danego armatora skutkować będzie opodatkowaniem w Polsce będą mogli rozważyć złożenie takiego wniosku, ale dopiero po dogłębnej analizie posiadanych przez marynarzy dokumentów z lat wcześniejszych.