Ważne zmiany w prawie pracy w 2018 r.

Celem zmian w prawie pracy, które weszły lub wejdą w życie w 2018 roku jest ułatwienie pracownikom realizacji uprawnień pracowniczych. Ochrona pracy to m.in. podejmowanie środków prawnych służących wzmocnieniu pozycji pracownika, osłabiających negatywne skutki, jakie niesie silniejsza ekonomiczna pozycja pracodawcy.

Projekt ustawy w sposób korzystny wpłynie na sytuację pracowników, ułatwiając im korzystanie z uprawnień pracowniczych oraz zmniejszając liczbę występujących obecnie nieprawidłowości i nadużyć. 

W poniższej publikacji zostaną przedstawione kluczowe zmiany w prawie pracy oraz projekty zmian.

Stawka minimalnego wynagrodzenia – zmiana weszła w życie z dniem 1 stycznia 2018 r.

Na podstawie  rozporządzenia Rady Ministrów minimalne wynagrodzenie za pracę od 1 stycznia 2018 roku wynosi 2.100 zł brutto, natomiast osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenie, umowę o świadczenie usług bądź samozatrudnieni nie mogą zarabiać mniej niż 13,70 zł brutto na godzinę. 

Przy płacy minimalnej 2.100 zł brutto pracownik otrzyma dzisiaj do ręki kwotę 1.530 zł. Oznacza to dla niego podwyżkę o ponad 70 złotych. Koszty pracodawcy zwiększyły się z 2.412,20 zł do 2.532,81 zł. Powoduje to więc wzrost kosztu pracodawcy o ponad 120 złotych. Problematyka regulowana przez projekt rozporządzenia nie jest objęta przepisami prawa Unii Europejskiej. W poszczególnych państwach funkcjonują zróżnicowane mechanizmy ustalania minimalnego wynagrodzenia, np. minimalne wynagrodzenie może być ustalane w drodze ustawy albo w ramach negocjacji prowadzonych przez partnerów społecznych.

Kwota wolna

Od 1 stycznia 2018 roku kwota wolna od podatku zostanie podwyższona z kwoty 6.600 zł do 8.000 zł.

Zwolnienia podatkowe 

Od 1 stycznia wzrosły limity zwolnień podatkowych m.in. w przypadku:

- świadczeń z ZFŚS (z wyłączeniem bonów) –1.000 zł

 - świadczeń dla członków rodzin zmarłych pracowników oraz zmarłych emerytów i rencistów – 3.000 zł

 - świadczenia dla emerytów i rencistów otrzymywane z byłego zakładu pracy – 3.000 zł 

Zatrudnienie cudzoziemców

Dyrektywa unijna wymusiła wprowadzenie zatrudnienia w formie pracy sezonowej. Przepisy obowiązują od 1 stycznia 2018 roku. Zezwolenie na pracę sezonową dotyczy cudzoziemców zatrudnionych przy wykonywaniu prac uzależnionych od zmiany pór roku.  Dyrektywa bezpośrednio wskazuje trzy sektory, w których prace mają charakter sezonowy – rolnictwo, ogrodnictwo oraz turystykę. 

Zmieniły się również zasady dotyczące samych oświadczeń o powierzeniu pracy oraz wzór oświadczenia. Wprowadzono opłatę w wysokości 30 złotych od złożenia oświadczenia. Starosta ma dodatkowo możliwość badania czy oświadczenie nie jest złożone dla pozoru. W Polsce preferencyjnymi rozwiązaniami mają zostać objęci ci sami pracownicy, którzy mogą wykonywać pracę na podstawie oświadczenia. Chodzi więc tutaj o obywateli Armenii, Białorusi, Mołdawii, Gruzji, Rosji oraz Ukrainy.

Zezwolenie na pracę sezonową daje możliwość wykonywania pracy sezonowej bez wskazywania konkretnego rodzaju pracy.  W celu wykonywania pracy sezonowej wprowadzone jest nowe zezwolenie pobytowe, tj. zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy sezonowej. Opłata w tym przypadku ma wynosić 170 zł.

Koszty uzyskania dochodów dla twórców. 

Od 1 stycznia 2018 roku limit pozwalający na stosowanie 50-procentowych kosztów uzyskania przychodów jest podwyższony do kwoty 85.528 zł rocznie. Ograniczono jednak krąg podmiotowy stosowania 50-procentowych kosztów uzyskania przychodu. Będą z nich mogły skorzystać osoby wymienione w ustawie, np. publicyści, aktorzy czy pisarze. Nie będzie dotyczył takich specjalistów jak  IT, inżynierów i projektantów, geodetów, tłumaczy.

Ulga dla krwiodawców

Od 1 stycznia 2018 roku ulga dla krwiodawców wynosi 130 zł i dotyczy krwiodawców, którzy przekazali litr krwi lub litr osocza (zamiast 3 litrów osocza). Wskazana ulga stosowana będzie również do rozliczeń za 2017 r.

Opłacanie składek ZUS

Od 1 stycznia 2018 roku zmianie uległy zasady opłacania składek przez osoby prowadzące działalność gospodarczą. Obecnie należy wykonywać tylko jeden zbiorczy przelew, W związku z tym zmianie uległy również numery rachunków służących do wpłat składek. Obecnie każdemu przedsiębiorcy przydzielone zostało nowe, indywidualne konto w celu dokonania powyższych wpłat. 

Zakaz handlu w niedziele 

Od 1 marca 2018 r., ma wejść w życie ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Oznacza to, że w niedziele w miesiącu marcu zakupy będą możliwe 2 razy - w pierwszą niedzielę - 4 marca oraz w ostatnią - 25 marca. W dwie pozostałe niedziele będzie obowiązywał zakaz handlu z pewnymi ograniczeniami. Ustawa wprowadza nie tylko zakazy dotyczące handlu oraz pracy w handlu, ale również szereg kar, które będą mogły zostać nałożone na pracodawcę w przypadku nie przestrzegania zakazu. 

W niedziele i święta zakazane będzie powierzanie pracy w handlu (również nieodpłatnej pracy) i to zarówno na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, jak i umowy o pracę tymczasową. Podobnie będzie w przypadku powierzenia pracy w handlu 24 grudnia oraz w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy. Zakaz nie będzie obowiązywał m. in. Stacji paliw, kwiaciarni, aptek i punktów aptecznych, placówek handlowych w portach lotniczych, w sferach wolnocłowych, w środkach komunikacji miejskiej : autobusowej, kolejowe, rzecznej, morskiej, i lotniczej, na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych.  Zakaz handlu będzie ograniczony do wybranych niedziel miesiąca. 

Jeżeli pomimo zakazu handlu powierzona zostanie  praca w handlu w niedziele, święto, 24 grudnia po godzinie 14 lub w sobotę przed Wielką Nocą po godzinie 14 działanie takie będzie wykroczeniem zagrożonym karą grzywny w wysokości od 1.000 zł do aż 100.000 zł.

Zwolnienia lekarskie w formie elektronicznej  

Zwolnienia lekarskie w formie papierowej będą wystawiane tylko do końca czerwca 2018 r. Natomiast od 1 lipca 2018 roku wystawiane będą wyłącznie zwolnienia elektroniczne, które będą trafiały bezpośrednio do ZUS. Następnie ZUS będzie udostępniać zwolnienie pracodawcy poprzez platformę PUE ZUS, najpóźniej w następnym dniu.

Pracownicy młodociani

Obecnie pracownik młodociany to osoba, która ma  co najmniej 16 lat. Od 1 września 2018 roku zmieni się definicja młodocianego w Kodeksie pracy. Możliwe będzie zatrudnianie młodocianych w niższym wieku, tj. po ukończeniu 15 roku życia. 

Dalsze istotne projekty zmian przepisów prawa

Poza zmianami, które już weszły w życie, albo których datę wejścia w życie już znamy są też istotne projekty zmian przepisów prawa pracy, które mają kluczowe znaczenia na rynku pracy. 

Ustawa o jawności życia publicznego - Projekt dotyczy problematyki zawartej w dotychczas obowiązujących ustawach: 

- ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne 

 - ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej 

- ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa Projekt zmienia i poszerza dotychczasowe rozwiązania.

Wymienione ustawy tracą moc

Prokurator może nadać status sygnalisty osobie zgłaszającej wiarygodne informacje o podejrzeniu popełnienia przestępstwa korupcyjnego dotyczące urzędu lub przedsiębiorstwa, w którym lub dla którego, świadczy pracę. Status sygnalisty upoważnia do: zwrotu kosztów poniesionych na ochronę prawną w związku ze zgłoszeniem informacji o przestępstwie, ochrony umowy o pracę – bez zgody prokuratora sygnaliście nie może być wypowiedziana umowa o prace lub nie mogą być zmienione jej warunki, dwuletniej odprawy, jeżeli bez zgody prokuratora pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę, po zakończeniu postępowania karnego, sygnaliście przysługuje ochrona jeszcze przez rok. Status sygnalisty może być też przyznany przedsiębiorcy, który jest związany umową z podmiotem, którego dotyczą wiarygodne informacje o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Podmiot związany umową nie będzie mógł rozwiązać umowy z przedsiębiorcą-sygnalistą bez zgody prokuratora. Jeżeli mimo to zerwie umowę, sygnaliście przysługuje całość wynagrodzenia. 

Dokładna data wejścia w życie niniejszej ustawy nie jest znana, 1 marca była to data najbardziej prawdopodobna jednak ze względu  na ciągłe procedowanie ustawy nie będzie ona zrealizowana.

Sprostowanie świadectwa pracy - Projekt prezydencki, który przewiduje wydłużenie terminu do wystąpienia z wnioskiem o sprostowanie świadectwa pracy oraz skierowania żądania sprostowania świadectwa pracy do sądu pracy z 7 do 14 dni. Pracownik będzie miał możliwość zwrócenia się do sądu pracy o zobowiązanie pracodawcy do wydania świadectwa pracy. Jeżeli pracodawca nie wykona takiego obowiązku, pracownik będzie mógł wystąpić z żądaniem o wydanie orzeczenia zastępującego świadectwo pracy.

Zmiany mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia ustawy.

Ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy - W planach jest także wprowadzenie ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy. Ochroną ma być objęty nie tylko pracownik korzystający z urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ale również członkowie jego najbliższej rodziny. W grę wchodzić będą rodzice, ojczym, macocha, teściowie, dziadkowie i rodzeństwo, którzy przejęli opiekę nad dzieckiem w przypadku zgonu matki, porzucenia dziecka lub powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Zmiany mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia ustawy.

Projekt dotyczący związków zawodowych - Zmiana ma dotyczyć kwestii członków związków zawodowych, aby mogli to być nie tylko pracownicy, ale wszystkie osoby wykonujące pracę zarobkową, w szczególności osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych oraz samozatrudnieni. Zmieni to również również sposób określania zakładowego charakteru organizacji związkowej. Zmiana ma dotyczyć ochrony przed zwolnieniem działaczy związkowych. Ma zostać ustawowo wyznaczony termin 14 dni na wyrażenie zgody na rozwiązanie umowy ze swoim działaczem. W przypadku braku reakcji związku przyjmować się będzie, że wyraziła ona zgodę. Zmiany mają wejść w życie po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia ustawy.

Odszkodowanie za mobbing - Kolejnym projektem prezydenckim jest możliwość dochodzenia odszkodowania za mobbing. Pracownik mobbingowany będzie miał możliwość dochodzenia odszkodowania od pracodawcy nie tylko w sytuacji, gdy rozwiązał umowę o pracę ze względu na mobbing, ale również, gdy poniósł konkretną szkodę. Do dochodzenia odszkodowania nie będzie więc konieczne rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika ze wskazaniem na mobbing. 

Zmiany mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia ustawy.

Niedyskryminacja - Kolejnym projektem prezydenckim w ramach nowelizacji Kodeksu Pracy jest sformułowanie nowej definicji dyskryminacji oraz zakazu dyskryminacji. 

Katalog przesłanek dyskryminacyjnych będzie otwarty, a nie ograniczony wyłącznie do tych wskazanych dotychczasowo w przypisach.

Zmiany mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia ustawy.

Przedawnienie roszczeń ze stosunku pracy - Stosownie do art. 292 Kodeksu pracy, roszczenia przedawnionego nie można dochodzić, chyba że ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, zrzeka się korzystania z przedawnienia; zrzeczenie dokonane przed upływem przedawnienia jest nieważne. Wątpliwość dotyczy tego czy sąd powinien uwzględniać upływ przedawnienia z urzędu czy tylko na wniosek strony procesu. W celu zapewnienia zgodności orzecznictwa z literalnym brzmieniem przepisu proponuje się nadanie art. 292 Kodeksu pracy brzmienia analogicznego do zawartego w art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego (po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku pracy ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia) Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia dokonane przed upływem terminu przedawnienia jest nieważne.

Zmiany mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia ustawy.

Właściwość przemienna - W aktualnym stanie prawnym, sądem właściwym do prowadzenia egzekucji tzw. czynności niezastępowalnych jest sąd, w którego okręgu czynność ma być wykonana. Dotyczy to również spraw z zakresu prawa pracy. Proponuje się zatem wprowadzenie rozwiązania (wzorowanego na art. 461 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego) właściwości przemiennej sądu przy egzekucji świadczeń niepieniężnych w sprawach z zakresu prawa pracy. Taka zmiana umożliwi skuteczniejszą egzekucję orzeczeń oraz usprawni i przyśpieszy postępowanie sądowe, eliminując trudności związane z samą tylko odległością, skoro sądem właściwym będzie m.in. sąd właściwy ze względu na miejsce wykonywania pracy. 

Zmiany mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia ustawy.

Prace Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy

Trwają prace Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy nad kolejnymi zmianami. Zmiany te dotyczyć mają:

Urlop wypoczynkowy - Powstanie możliwość zwiększenia lub zmniejszenia wymiaru urlopu wypoczynkowego od 20 do 30 dni. Urlop nadal miałby wynosić 26 dni, w drodze postanowienia Układu Zbiorowego Pracy załoga i pracodawca będą mogli ustalić odpowiednio zwiększenie lub zmniejszenie przypadającego w roku urlopu wypoczynkowego. Według zmian urlop musiałby być wykorzystany w tym roku, w którym pracownik nabył do niego prawo.

Zleceniobiorcy - Przepisy Kodeksu Pracy mają objąć również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, czyli w praktyce na podstawie umów zlecenia czy umów o świadczenie usług.

Praca domowa - Rozdzieleniu ma ulec telepraca oraz praca domowa. Zmiany mają polegać na zmniejszeniu ilości warunków wykonywania telepracy, zwłaszcza w zakresie obowiązków BHP.

Ograniczone premie uznaniowe - Uznaniowe składniki wynagrodzenia będą obejmowały wyłącznie określony procent całego wynagrodzenia. Ma to ograniczyć nadużycia w zakresie minimalnego wynagrodzenia.

Ustawa o czasie pracy na statkach żeglugi śródlądowej

Przypominamy również, że z dniem 6 czerwca 2017 roku weszła w życie ustawa regulująca czas pracy na statkach żeglugi śródlądowej. Ustawa uzupełnia obowiązujące przepisy Kodeksu pracy, wprowadzając nowe charakterystyczne dla sektora żeglugi śródlądowej elementy, odpowiadające potrzebom podmiotów działających w branży żeglugowej. Zakłada, że pozostawanie w gotowości do wykonywania pracy na statku żeglugi śródlądowej będzie wliczane do czasu pracy.

Przepisy są rezultatem wdrożenia do polskiego prawa wymogów dyrektywy unijnej, które uzupełniają zapisy kodeksu pracy w stosunku do pracowników zatrudnionych na statkach żeglugi śródlądowej. Dodatkowo zmiany wynikają z konieczności ujednolicenia oraz usprawnienia systemu czasu pracy na statkach żeglugi śródlądowej, poprawią warunki pracy osób wykonujących pracę podczas żeglugi, przy jednoczesnym dążeniu do stworzenia takich regulacji dla operatorów zarządzających flotą śródlądową, jakie mają armatorzy w państwach członkowskich. 

Kodeks pracy nie odpowiada potrzebom podmiotów działających w branży żeglugowej i w praktyce jest trudny do stosowania ze względu na specyfikę pracy wykonywanej na statkach żeglugi śródlądowej.