W dniu 1 czerwca 2017 r. weszła w życie przygotowana przez Ministerstwo Rozwoju, we współpracy z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego.
Istota zmian w założeniach do projektu ustawy miała sprowadzać się przede wszystkim do usprawnienia procedury administracyjnej i sądowoadministracyjnej poprzez przyspieszenie postępowań administracyjnych i sądowych przed sądami administracyjnymi. Kluczowe dla obywateli jest przede wszystkim wprowadzenie przepisów o rozstrzyganiu na korzyść strony. Nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego dotyczy zmian w przedmiocie:
1) zasad ogólnych postępowania administracyjnego
2) zasad prowadzenia postępowania administracyjnego
3) zasad powiadamiania o decyzjach i innych czynnościach organów administracji publicznej
4) zmian dotyczących zasad postępowania dowodowego
5) nowej instytucji mediacji w ramach postępowania administracyjnego
6) zmian dotyczących zakresu wydawanej decyzji
7) nowej instytucji posiedzenia w trybie współdziałania
8) nowej instytucji milczącego załatwienia sprawy
9) zmian dotyczących zakresu postępowania odwoławczego
10) nowej instytucji postępowania uproszczonego
11) nowych regulacji dotyczących administracyjnych kar pieniężnych
W ustawie nowelizującej kodeks postępowania administracyjnego rozszerzono katalog spraw normowanych przez ustawę. Zgodnie z art. 1 kodeksu postępowania administracyjnego wskazano, iż postępowanie przed organami administracji publicznej w sprawach indywidualnych może być rozstrzygane w drodze decyzji administracyjnych albo załatwiane milcząco. W zakresie spraw unormowanych przez wspomnianą ustawę ujęta została procedura nakładania i wymierzania administracyjnych kar pieniężnych oraz tryb europejskiej współpracy administracyjnej.
Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść strony
Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 7 a kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli przedmiotem postępowania administracyjnego jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści normy prawnej, wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść strony. Interpretacja przepisów na korzyść obywatela nie ma charakteru bezwzględnego. Wspomniana reguła postępowania administracyjnego nie może być stosowana w przypadku, kiedy sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ. Dodatkowo ustawodawca wprowadził katalog zamknięty przypadków, w których wyłączona została możliwość rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony postępowania. Zgodnie z przepisem nie jest możliwe interpretowanie wątpliwość na korzyść stronnym, jeżeli wymaga tego ważny interes publiczny, w tym istotne interesy państwa, a w szczególności jego bezpieczeństwa, obronności lub porządku publicznego oraz w sprawach osobowych funkcjonariuszy oraz żołnierzy zawodowych.
Zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony została ujęta także w katalogu wyznaczającym kierunki prowadzenia postępowania dowodowego. I tak w przepisie art. 81 a k.p.a. wskazano, że jeżeli przedmiotem postępowania administracyjnego jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia, a w tym zakresie pozostają niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, są rozstrzygane na korzyść strony. A zatem, reguła ta odmiennie od tej skonstruowanej w katalogu zasad ogólnych postępowania administracyjnego odnosi się wyłącznie do wątpliwości w zakresie stanu faktycznego. Wprowadzenie do ustawy takiego zapisu jest bez wątpienia korzystne dla strony. Ustawodawca podobnie jak powyżej wymienił przypadki, w których nie będzie możliwe wydanie rozstrzygnięcia na korzyść obywatela. Poza przypadkami wymienionymi, wyłączono możliwość stosowania zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony w przypadku, kiedy przepisy odrębne wymagają od strony wykazania określonych faktów.
W katalogu zasad ogólnych poza rozstrzyganiem wątpliwości co do normy prawnej na korzyść obywatela, zmieniona została treść zasady pogłębiania zaufania obywatela do organów państwa. Poza nałożeniem na organy administracji publicznej obowiązku prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie, przy zachowaniu proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania, wskazano, że odstąpienie przez organ od utrwalonej praktyki może nastąpić tylko w przypadku zaistnienia uzasadnionej przyczyny (art. 8 par. 2 k.p.a.).
Milczące załatwienie sprawy administracyjnej
W założeniu do projektu ustawy wskazano, iż wprowadzenie instytucji milczącego załatwienia sprawy zdyscyplinuje organy administracji publicznej i przyspieszy załatwienie sprawy. Sprawa administracyjna może być załatwiona milcząco, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Zgodnie z przepisem art. 122 a § 2 k.p.a., sprawę uznaje się za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądanie strony, jeżeli w terminie miesiąca od dnia doręczenia żądania strony właściwemu organowi administracji publicznej albo innym terminie określonym w przepisie szczególnym organ ten:
1) nie wyda decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie (milczące zakończenie postępowania) albo
2) nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji (milcząca zgoda).
Kodeks postępowania administracyjnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 czerwca 2017 r., uprawnia stronę do zrzeczenia się odwołania od wydanej decyzji. A zatem w trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania strona może zrzec się prawa do wniesienia odwołania wobec organu administracji publicznej, który wydał decyzję. Z dniem doręczenia organowi administracji publicznej oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania przez ostatnią ze stron postępowania, decyzja staje się ostateczna i prawomocna (art. 127 a k.p.a.).
Postępowanie uproszczone
Organ administracji publicznej od dnia 01 czerwca 2017 r., może załatwić sprawę w postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Postępowanie uproszczone może dotyczyć interesu prawnego lub obowiązku tylko jednej strony. W postępowaniu uproszczonym strona może wnieść podanie z wykorzystaniem urzędowego formularza, w którym wskazuje okoliczności mające znaczenie dla sprawy oraz przedstawia dowody wraz z żądaniem wszczęcia postępowania. W postępowaniu uproszczonym, postępowanie dowodowe jest ograniczone do dowodów zgłoszonych przez stronę, łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania, oraz dowodów możliwych do ustalenia na podstawie danych, którymi dysponuje organ prowadzący postępowanie. Uzasadnienie decyzji wydanej w postępowaniu uproszczonym może ograniczać się do wskazania faktów, które organ administracji publicznej uznał za udowodnione, oraz przytoczenia przepisów prawa stanowiących podstawę prawną decyzji, co bez wątpienia będzie stanowiło także ułatwienie dla organu.
Ponaglenie
Uprawnieniem strony do dyscyplinowania organu jest instytucja ponaglenia. Zgodnie z art. 37 § 1 k.p.a. , stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:
1) nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 (bezczynność);
2) postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość).
Kodeks postępowania administracyjnego w brzmieniu aktualnie obowiązującym, nakłada jednak na organ wyższego obowiązek rozpatrzenia odwołania w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania.
Mediacja
W toku postępowania może być przeprowadzona mediacja, jeżeli pozwala na to charakter sprawy. Celem mediacji jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz dokonanie ustaleń dotyczących jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa, w tym przez wydanie decyzji lub zawarcie ugody. Zgodnie z art. 96 § 4 k.p.a. uczestnikami mediacji mogą być:
1) organ prowadzący postępowanie oraz strona lub strony tego postępowania albo
2) strony postępowania.
Jeżeli uczestnicy mediacji wyrazili zgodę na przeprowadzenie mediacji, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji. W postanowieniu o skierowaniu sprawy do mediacji wskazuje się mediatora wybranego przez uczestników mediacji, a jeżeli uczestnicy mediacji nie wybrali mediatora, wskazuje się mediatora wybranego przez organ administracji publicznej, posiadającego odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach danego rodzaju. Mediatorem może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych, w szczególności mediator wpisany na listę stałych mediatorów lub do wykazu instytucji i osób uprawnionych do prowadzenia postępowania mediacyjnego, prowadzonych przez prezesa sądu okręgowego, lub na listę prowadzoną przez organizację pozarządową lub uczelnię, o której informację przekazano prezesowi sądu okręgowego.
Obowiązki organów administracji
Kodeks postępowania administracyjnego w nowym kształcie, poza szeregiem ułatwień dla obywatela, nakłada na organy administracji publicznej dodatkowe obowiązki. Zgodnie z przepisem art. 79 a k.p.a., w postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. W terminie wyznaczonym na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, strona może przedłożyć dodatkowe dowody celem wykazania spełnienia przesłanek, o których wspomniano w zawiadomieniu.
Ustawodawca usystematyzował i uporządkował elementy obligatoryjne decyzji administracyjnej, dodając przesłanki istotne z punktu widzenia strony postępowania.
Zgodnie z art. 107 § 1 k.p.a. decyzja zawiera:
1) oznaczenie organu administracji publicznej;
2) datę wydania;
3) oznaczenie strony lub stron;
4) powołanie podstawy prawnej;
5) rozstrzygnięcie;
6) uzasadnienie faktyczne i prawne;
7) pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie oraz o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania;
8) podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji, a jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego - kwalifikowany podpis elektroniczny;
9) w przypadku decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego, sprzeciw od decyzji lub skarga do sądu administracyjnego - pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa, sprzeciwu od decyzji lub skargi oraz wysokości opłaty od powództwa lub wpisu od skargi lub sprzeciwu od decyzji, jeżeli mają one charakter stały, albo podstawie do wyliczenia opłaty lub wpisu o charakterze stosunkowym, a także możliwości ubiegania się przez stronę o zwolnienie od kosztów albo przyznanie prawa pomocy.
Ustawodawca nałożył na organ administracji publicznej, poza koniecznością pouczenia strony o trybie zaskarżenia decyzji, także obowiązek podania informacji o zrzeczeniu się możliwości wniesienia odwołania oraz o wysokości opłaty od powództwa lub wpisu od skargi. Przepis ten bez wątpienia ułatwi obywatelowi złożenie skargi do właściwego sądu administracyjnego i usprawni pracę sądów.
Europejska współpraca administracyjna
Rozszerzenie zakresu kodeksu postępowania administracyjnego o tryb współpracy europejskiej jest rozwiązaniem nowym. Zgodnie z nowymi regulacjami, organy administracji publicznej udzielają pomocy organom innych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz organom administracji Unii Europejskiej, jeżeli przepisy prawa Unii Europejskiej tak stanowią i na zasadach określonych w tych przepisach. Organ administracji publicznej udziela pomocy z urzędu albo na wniosek. Pomoc ta obejmuje w szczególności udostępnianie informacji o okolicznościach faktycznych i prawnych oraz wykonywanie czynności procesowych w ramach pomocy prawnej. Wniosek o udzielenie pomocy podlega rozpatrzeniu, jeżeli zawiera uzasadnienie i został sporządzony w języku urzędowym Unii Europejskiej. Tryb współpracy europejskiej dotyczy także organów państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz Konfederacji Szwajcarskiej, jeżeli przepisy prawa Unii Europejskiej znajdują zastosowanie do tych państw (art. 260 f k.p.a.).
Podsumowanie
Nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego stanowi jeden z elementów pakietu „100 zmian dla firm - Pakiet ułatwień dla przedsiębiorców”. W założeniu wprowadzane zmiany mają usprawnić i ułatwić załatwienie sprawy administracyjnej oraz skrócić czas prowadzonych postępowań. Dodatkowo wprowadzenie zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony, pogłębiania zaufania obywateli, instytucji mediacji stanowią wyjście naprzeciw potrzebom obywateli i mają służyć budowaniu partnerskich relacji na linii obywatel – administracja publiczna. Oczywiście, powyższe założenia do nowelizacji jak zwykle zweryfikuje praktyka stosowania ww. przepisów.
USD
EUR
CHF
GBP