Dnia 1 marca 2017 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej wraz z ustawą wprowadzającą te przepisy, która połączy zadania administracyjne sprawowane dziś przez administrację podatkową, celną i kontrolę skarbową.
Z początku planowana reforma administracji celno-skarbowej miała stanowić tylko przebudowę struktury organizacyjnej urzędów skarbowych, urzędów kontroli skarbowej oraz służby celnej. Niestety dość szybko okazało się, iż nowy twór, którym będzie Krajowa Administracja Skarbowa (KAS), będzie dysponował bardzo szerokimi wachlarzem uprawnień, które w praktyce mogą zaskoczyć wielu podatników. Rewolucja ta obejmuje przepisy funkcjonujące w obrocie prawnym w Polsce od 25 lat m.in. ustawa o kontroli skarbowej z 1991 roku.
Celem tych zmian jest zmniejszenie ilości kontroli z uwagi na konsolidację administracji celno-skarbowej do zadań, której należeć będą m.in. kontrola celno-skarbowa, określanie i ustalanie wszelkich podatków, niepodatkowych należności budżetowych i opłat oraz obejmowanie towarów procedurami celnymi.
Co się zmieni w przepisach dotyczących kontroli?
Jak wskazano na wstępie, na kanwie nowych regulacji, urzędnicy KAS otrzymają wiele nowych uprawnień, które mają z jednej strony usprawnić kontrole, ale z drugiej strony dają urzędnikom bardzo szeroką przestrzeń do potencjalnych nadużyć z uwagi na dużą uznaniowość w zakresie podejmowania pewnych czynności faktycznych w toku kontroli celno-skarbowej, co może mieć decydujący wpływ na przebieg kontroli oraz na dalsze funkcjonowanie podatnika w obrocie.
Od 01 marca 2017 roku KAS nie będzie zawiadamiać o zamiarze wszczęcia kontroli celno-skarbowej, gdyż podatnik dowie się o niej w momencie doręczenia upoważnienia do jej przeprowadzenia, co skutkować będzie jej rozpoczęciem (art. 62 ust.1 i 2 ustawy o KAS). Co ciekawe, w przypadku podejrzenia, że nie są przestrzegane przepisy oraz okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne przeprowadzenie kontroli celno-skarbowej, jest ona wszczynana na podstawie okazywanej legitymacji służbowej (art.62 ust.3 ustawy o KAS). Kontrolerzy będą mieli prawo żądać, w toku prowadzonej kontroli, dostępu do akt, ksiąg i dokumentów także za okres nieobjęty kontrolą.
Kontrolerzy będą uprawnieni do prowadzenia kontroli w "każdym istotnym dla kontroli miejscu", np. w przypadku przedsiębiorców: w miejscu prowadzenia działalności, w miejscu przechowywania ksiąg, w mieszkaniu przedsiębiorcy, u kontrahentów przedsiębiorcy etc.
Najbardziej zastanawiającą zmianą zawartą w ustawie (art.77 ustawy o KAS) jest upoważnienie kontrolujących do przeszukania, które może być prowadzone bez wcześniejszej zgody prokuratora, który wyda ocenę tych działań post factum. Z powyższego zapisu wynika, iż kontrolujący, w przypadkach niecierpiących zwłoki, będzie mógł dokonać rewizji mieszkania bez zgody prokuratora. W sytuacji, gdy prokurator ostatecznie uzna przeszukanie za bezzasadne, wszystkie zebrane materiały nie będą wykorzystywane w toku prowadzonej kontroli, ale w dalszym ciągu pozostaje pytanie co stanie się z zebranym materiałem w wyniku takiego przeszukania i urzędnikiem, który podjął w sumie wadliwą decyzję co do podjęcia czynności faktycznych w toku danej kontroli.
Warto również zauważyć, iż nowe przepisy znoszą terytorialność postępowań, tak więcej różne urzędy w obrębie jednego województwa mogą prowadzić kontrolę u podatnika.
Co prawda w nowych przepisach (art. 63 ustawy o KAS) znalazły się zapisy gwarantujące, iż kontrola celno-skarbowa nie będzie trwać dłużej niż 3 miesiące. Ustawodawca wprowadził jednak przepis umożliwiający przedłużanie kontroli. W ust.2 art.63 ustawy o KAS wskazano, iż o każdym przypadku niezakończenia kontroli celno-skarbowej we właściwym terminie zawiadamia się pisemnie kontrolowanego, podając przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli celno-skarbowej i wskazując nowy termin jej zakończenia.
Z kolei, zgodnie z art. 62 ust. 4 ustawy o KAS podatnik będzie miał 14 dni od rozpoczęcia kontroli celno-skarbowej na korektę deklaracji podatkowej – będzie mógł to zrobić i na początku kontroli i po wręczeniu wyników kontroli. Powyższą zmianę uznać należy za korzystną, oczywiście pod warunkiem, iż kontrola będzie prowadzona rzetelnie.
Zgodnie z art. 83 ustawy o KAS, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, zakończona kontrola celno-skarbowa przekształca się w postępowanie podatkowe, jeżeli kontrolowany nie złożył korekty deklaracji albo organ nie uwzględnił złożonej korekty deklaracji. Przekształcenie kontroli w postępowanie podatkowe następuje z dniem doręczenia kontrolowanemu postanowienia o przekształceniu, na które nie służy zażalenie.
Warto również podkreślić, iż od 01.03.2017 roku to naczelnik urzędu celno-skarbowego będzie prowadził postępowania karnoskarbowe. Planuje się również wyposażyć urzędników KAS w środki przymusu bezpośredniego np. broń.
Podział kompetencji i struktura organizacyjna KAS po 01.03.2017 roku
Wejście w życie dnia 1 marca 2017 r. ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej wraz z ustawą wprowadzającą te przepisy, która połączy zadania administracyjne sprawowane dziś przez administrację podatkową, celną i kontrolę skarbową będzie miało również wpływ na strukturę organizacyjną organów celno-skarbowych.
Na kanwie nowych przepisów nadzór nad funkcjonowaniem Krajowej Administracji Skarbowej będzie sprawował jej szef, który będzie podlegał Ministrowi Finansów. Zgodnie z ustawą, szefem KAS jest sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Ministra. Zgodnie z art. 17 omawianej ustawy, Szef Krajowej Administracji Skarbowej wykonuje zadania na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Szef KAS będzie realizował zadania, które obecnie wykonuje m.in. szef Służby Celnej, Generalny Inspektor Informacji Finansowej, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej etc.
W skład Krajowej Administracji Skarbowej wejdzie 16 izb administracji skarbowej, którym podlegać będzie:
1. 16 urzędów celno-skarbowych wraz z 45 delegaturami i 143 oddziałami celnymi oraz
2. 400 urzędów skarbowych.
Nadzór nad nową administracją będzie sprawowany przez 16 dyrektorów izb administracji skarbowej, którzy z kolei będą podlegać wyżej wspomnianemu szefowi KAS. Z kolei dyrektorom izb administracji skarbowej podlegać będą naczelnicy urzędów skarbowych, których będzie 400 i naczelnicy urzędów celno-skarbowych, których będzie 16.
Podania i deklaracje po 01.03.2017 roku
Po zmianie przepisów, obsługą podatników nadal będą się zajmowały się urzędy skarbowe, których lokalizacje nie ulegną zmianie. Od 1 marca 2017 roku naczelnicy urzędów skarbowych przejmą wszelkie kompetencje obecnie funkcjonujących naczelników urzędów skarbowych i urzędów celnych m.in. w zakresie poboru podatków, należności celnych, opłat.
Naczelnicy US zapewnią również podatnikom obsługę i wsparcie w prawidłowym wykonywaniu obowiązków podatkowych. Zgodnie z art. 16 ustawy o KAS „Przez obsługę i wsparcie należy rozumieć działania polegające na udzielaniu pomocy w samodzielnym, prawidłowym i dobrowolnym wypełnianiu obowiązków podatkowych, realizowane w szczególności przez:
1) zapewnienie jednolitej i powszechnie dostępnej informacji podatkowej oraz podejmowanie działań o charakterze informacyjnym i edukacyjnym;
2) centrum obsługi oraz przez asystenta podatnika.”
Wyżej wymienione zadania będą realizowane w centrach obsługi. Zgodnie z art. 18 ustawy o KAS ust. 1 obsługa i wsparcie w centrum obsługi polegać będzie na:
1) przyjmowaniu podań i deklaracji, wydawaniu zaświadczeń oraz udzielaniu wyjaśnień w zakresie przepisów prawa podatkowego, w tym także podmiotom, które zamierzają podjąć działalność gospodarczą;
2) przyjmowaniu podań, deklaracji i zgłoszeń określonych w odrębnych przepisach;
3) zapewnieniu stanowiska komputerowego z dostępem do portalu podatkowego;
4) informowaniu o danych kontaktowych właściwych organów wraz ze wskazaniem zakresu ich kompetencji.
Należy podkreślić, iż żaden urzędnik nie wypełni zeznania ani deklaracji za podatnika.
Podatnicy mogą liczyć również liczyć na uzyskanie w centrum obsługi informacji w zakresie sposobu wypełniania zeznań i deklaracji podatkowych. Podatnicy będą mogli skorzystać z komputera z dostępem do portalu podatkowego.
Co ważne, podatnik będzie mógł składać podania i deklaracje podatkowe oraz otrzymywać zaświadczenia i wyjaśnienia w każdym centrum obsługi, niezależnie od terytorialnego zasięgu działania naczelnika urzędu skarbowego, co jeśli faktycznie zadziała w praktyce, będzie bardzo dużym udogodnieniem dla podatników.
Odwołania od negatywnych decyzji po nowemu?
Zgodnie z nowymi przepisami zawartymi w ustawie z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, dyrektor izby administracji skarbowej będzie organem odwoławczym w sprawach, które należą w pierwszej instancji do naczelników urzędów skarbowych lub naczelnika urzędu celno-skarbowego. Wyjątek będą stanowiły decyzje podatkowe wydawane przez naczelnika urzędu celno-skarbowego w ramach przeprowadzonej kontroli celno-skarbowej, gdyż w tego rodzaju sprawach organem odwoławczym będzie ten sam naczelnik urzędu celno-skarbowego. W praktyce oznacza to, że podatnik, który nie będzie zgadzał się z negatywną dla siebie decyzją, będzie zmuszony wnieść odwołanie do tego samego urzędu, który wydał decyzję i teraz będzie rozpoznawał sprawę odwoławczą.
Takie rozwiązanie w sposób oczywisty narusza zasadę dwuinstancyjności w postępowaniu podatkowym, co uznać należy za przepis wadliwy i zarazem uniemożliwiający podatnikowi realną obronę jego interesu prawnego poprzez odwołanie do organu wyższej instancji.
Interpretacje indywidualne po 01.03.2017 roku
Zgodnie z informacją zawartą na stronie internetowej Ministerstwa Finansów „Skonsolidowana KAS będzie kładła większy nacisk m.in. na jednolitą informację podatkową i celną. W ramach KAS, w miejsce obecnie działającej Krajowej Informacji Podatkowej, powstanie ogólnopolska Krajowa Informacja Skarbowa, która zapewni jednolite indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego oraz informację podatkową i celną...”
Od 01 marca 2017 roku to właśnie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, na wniosek zainteresowanego, wydawać będzie, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). Z uwagi na powyższe zmiany, interpretacje indywidualne będą wydawane, po dacie wejścia ww. przepisów, nie przez właściwych dyrektorów izb skarbowych, ale przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.
Podsumowanie
Warto pamiętać, iż utworzenie KAS spowoduje modyfikacje wielu innych ustaw m.in. w ordynacji podatkowej, w prawie celnym, w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, w ustawie o samorządzie gminnym, ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jednym z głównych zadań Krajowej Administracji Skarbowej będzie walka z oszustami podatkowymi, dlatego też „uzbrojono” urzędników KAS w uprawnienia, które dotychczas nie przysługiwały urzędnikom skarbowym m.in. możliwość przeszukania lokalu podatnika bez zgody prokuratora. Powyższe rodzi obawy co do właściwego stosowania, w praktyce, tych szczególnych uprawnień urzędników KAS, którzy mogą ich nadużywać w toku niektórych kontroli celno-skarbowych. Wprowadzenie realnej odpowiedzialności osobistej urzędników KAS byłoby gwarantem minimalizacji tego rodzaju potencjalnych nadużyć. Niestety opisana reforma takiej odpowiedzialności urzędników KAS nie wprowadza.
Na tym etapie trudno jest ocenić jaki będzie efekt wprowadzanych zmian. Jak zapewnia Ministerstwo Finansów, kontroli ma być mniej i mają być wszczynane w oparciu o analizę ryzyka, która ukierunkuje działania organów celno-skarbowych na potencjalnych przestępców podatkowych.
www.facebook.com/Legal.Marine.Mateusz.Romowicz
Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Radcy Prawnego Legal Consulting - Mateusz Romowicz.
USD
EUR
CHF
GBP