Na wieczną wachtę odszedł Tomasz Czayka

W minioną środę, 6 stycznia 2021 r. na wieczną wachtę odszedł Tomasz Czayka, jeden z inicjatorów powołania do życia Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. To wyjątkowo uczciwy, pogodny, życzliwy i solidny człowiek. Człowiek przez duże "C"*. Tak scharakteryzował Pana Tomasza Czaykę jego wieloletni kolega ze stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, inż. Edmund Piór.

Pochodził z krakowskiej rodziny prawniczej i również w Krakowie przeżył okres wojny i okupacji. Po wojnie kontynuował naukę w gimnazjum im. Sobieskiego, a po przeprowadzce całej rodziny w 1948 r. do Gdańska – w V Liceum Ogólnokształcącym. W tym czasie kształtowały się jego zainteresowania turystyką i wioślarstwem. Po zdaniu matury w 1950 r. rozpoczął studia na Wydziale Agrotechnicznym Politechniki Gdańskiej, nie został jednak inżynierem. Przeniósł się na Uniwersytet Warszawski, aby studiować historię sztuki. Wybrał specjalizację muzealną, którą zgłębiał u wybitnego nauczyciela i muzealnika prof. Stanisława Lorentza. Pod jego kierunkiem napisał pracę magisterską poświęconą zabytkom Kocka. W trakcie studiów w Warszawie Tomasz Czayka rozwijał nadal swoją turystyczną pasję. W 1952 r. wstąpił do Polskiego Towarzystwa Turystyczno–Krajoznawczego. W 1956 r., po zakończeniu studiów, powrócił do Gdańska i rozpoczął pracę zawodową w powstałym wówczas Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Praca ta stworzyła mu możliwości wychodzenia w morze. Na pokładach okrętów Marynarki Wojennej podróżował do Londynu i Leningradu, a po wstąpieniu w 1959 r. do Yacht Klubu Morskiego "Kotwica" odbył rejsy do Szwecji i Finlandii.

Pierwsza praca Tomasza Czayki była przełomowym momentem również dla historii NMM w Gdańsku, ponieważ właśnie tam poznał dr Przemysława Smolarka, który "zaraził" go ideą powołania do życia muzeum morskiego w Gdańsku. Ich losy splotły się i Pan Czayka uczestniczył w narodzinach najpierw Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Morskiego, a później także Muzeum Morskiego w Gdańsku. Dr Przemysław Smolarek, kompletując skład muzealnego zespołu przyjął na pierwszy i wówczas jedyny etat merytoryczny właśnie jego. Nie pomylił się stawiając na młodego muzealnika. W nowej pracy Tomasz Czayka wykazał swoje liczne talenty współorganizując wystawy (m.in. "Rozwój budowy statków”, "Od wiosła do napędu atomowego" przy współpracy Muzeum Techniki w Warszawie oraz "Polski przemysł okrętowy w latach 1945 – 1962"), tworząc od podstaw muzealne kolekcje (m.in. modeli, sztuki czy też księgozbiór).

Ten bardzo intensywny i, jak sam mówił, satysfakcjonujący etap zawodowego życiorysu zakończył się w 1962 r., kiedy podjął pracę w stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, w której przepracował 34 lata. W tym czasie był organizatorem i kierownikiem gabinetu historii stoczni, a także kierował ośrodkiem informacji techniczno–ekonomicznej. Przez cały ten okres rozwijał również swoje pasje żeglarskie (rejsy na Zawiszy Czarnym) i turystyczne (jako członek Automobilklubu Morskiego w Gdyni był pomysłodawcą powstania Sekcji Caravaningu). Był także w gronie założycieli Towarzystwa Miłośników Gdyni, które w 2001 r. przyznało mu tytuł członka honorowego. Muzealna pasja Tomasza Czayki wypłynęła kolejny raz, kiedy wspólnie ze Stefanem Kolickim zaproponowali powołanie do życia Archiwum Polskich Statków. Przedsięwzięcie było prowadzone przy współpracy ze Stowarzyszeniem Inżynierów i Mechaników Polskich. Obecnie kolekcja licząca 2500 jednostek archiwalnych znajduje się w zbiorach Działu Dokumentacji Naukowej NMM.

Nigdy nie zapominał o Gdańsku, Muzeum i Towarzystwie Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego, uczestnicząc aktywnie w pracach Zarządu i do 2020 r. w Komisji Rewizyjnej. Był również pomysłodawcą nagrody "Laur Muzeum Morskiego", przyznawanej wyróżniającym się pracownikom NMM. W 2004 r. w dowód uznania za wybitny wkład pracy społecznej na rzecz rozwoju Towarzystwa Przyjaciół i Muzeum, Panu Tomaszowi Czayce została nadana godność członka honorowego. W trakcie obchodów 55–lecia działalności Towarzystwa Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na wniosek Zarządu TP NMM, przyznało Tomaszowi Czayce Odznakę Honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej". Wśród jego osiągnięć należy również wymienić liczne artykuły i referaty (m.in. "Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni", "Koncepcja gabinetu historycznego i muzeum zakładowego w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni"), recenzje oraz książki poświęcone historii stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni.

Informacja o dacie pogrzebu zostanie podana z odpowiednim wyprzedzeniem.

* cytat z książki P. Janikowskiego, 1958 Będzie Muzeum!, cześć I, Gdańsk 2015, s. 291

W tekście zostały wykorzystane informacje zawarte w książce Pawła Janikowskiego, 1958 Będzie Muzeum!, część 1, Gdańsk 2015 r.

rel (Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku)