Ubezpieczenie zdrowotne marynarzy (stan na: 2018 rok)

Osoby wykonujące pracę poza granicami kraju niejednokrotnie stają przed dylematem wyboru rodzaju ubezpieczenia zdrowotnego finansowanego ze środków publicznych lub ubezpieczenia prywatnego, których posiadanie warunkuje możliwość skorzystania z określonego wachlarza świadczeń medycznych oferowanych przez prywatne podmioty. Z takimi problemami zmagają się także polscy marynarze, co jest immanentnie związane ze specyfiką wykonywanej przez nich pracy.

Za oczywistą przyczynę takiego stanu rzeczy uznać trzeba fakt, iż marynarze są zatrudniani przez podmioty zagraniczne oraz pracują w różnych regionach świata. Istotny jest też specyficzny system zatrudnienia, obejmujący okresy pracy na morzu i pobyty na lądzie. 

Kryteria społecznego ubezpieczenia zdrowotnego

W myśl art. 68 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej także u.ś.o.z) w przypadku osoby, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a nie posiada tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym obowiązkowo, istnieje możliwość objęcia ubezpieczeniem na zasadzie dobrowolności. Warunkiem dobrowolnego ubezpieczenia jest spełnienie dwóch podstawowych kryteriów wskazanych w omawianej ustawie. Pierwszy dotyczy miejsca pobytu. Warunkiem dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego jest miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Drugi warunek dotyczy osób, które nie mają innego ubezpieczenia zdrowotnego i nie są ubezpieczone jako członkowie rodziny. A zatem pierwszym warunkiem jest nieposiadanie ubezpieczenie w żadnym kraju UE / EFTA, drugim kryterium jest posiadanie miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Dobrowolne ubezpieczenie w NFZ

Osoba, która nie jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, może ubezpieczyć się dobrowolnie na podstawie pisemnego wniosku skierowanego do Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Osoba ubiegająca się o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne powinna przedstawić następujące dokumenty:

• dokument indentyfikacyjny np.: dowód, paszport itp.,

• dokument potwierdzający wygaśnięcie ostatniego tytułu ubezpieczenia (np. zaświadczenie z pracy, zawieszenie / wyrejestrowanie, decyzja o utracie statusu bezrobotnego itp.)

• wypełniony wniosek o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne,

• wypełniony wniosek o ubezpieczenie zdrowotne ZUS.

W dacie składania wniosku o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne liczy się okres czasu od daty wygaśnięcia poprzedniego tytułu ubezpieczenia. W przypadku, gdy przerwa trwa dłużej niż 3 miesiące, zawarcie umowy uzależnione jest od uiszczenia dodatkowej opłaty na konto Narodowego Funduszu Zdrowia.

Wysokość opłat reguluje art. 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych który stanowi, iż wysokość opłaty jest uzależniona od okresu, w którym osoba, o której mowa w ust. 1, nie była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym, i wynosi:

1) 20% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie od 3 miesięcy do roku;

2) 50% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej roku do 2 lat;

3) 100% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 2 lat do 5 lat;

4) 150% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 5 lat do 10 lat;

5) 200% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 10 lat.

W ściśle uzasadnionych przypadkach, na wniosek osoby chcącej ubezpieczyć się dobrowolnie, NFZ może odstąpić od pobrania opłaty lub rozłożyć ją na raty miesięczne, jednak nie więcej niż na 12 rat (art. 68 ust. 11 u.ś.o.z.). 

Wyjątki zwalniające od dodatkowej opłaty

Istnieją jednak pewne wyjątki, których zaistnienie wyłącza konieczność ponoszenia przez marynarza dodatkowej opłaty związanej z przerwą w okresach ubezpieczenia zdrowotnego.

Zgodnie z art. 67 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych osoba, która podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego ma obowiązek zgłosić do Funduszu członków rodziny, którzy po zgłoszeniu uzyskują prawo do świadczeń opieki zdrowotnej. W świetle art. 5 ust. 3 ww. Ustawy, przez członka rodziny rozumie się następujące osoby:

a) dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności

b) małżonka,

c) wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Z uwagi na fakt, iż ustawodawca nakłada na ubezpieczonego obowiązek zgłoszenia członków rodziny wskazanych w powyższym przepisie, ubezpieczenie przez członka rodziny uznać należy za obligatoryjne, tj. niepodlegające opłacie dodatkowej.

Rejestracja w Urzędzie Pracy - tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego

Kolejną możliwością nabycia ubezpieczenia zdrowotnego bez konieczności ponoszenia dodatkowej opłaty jest rejestracja w Urzędzie Pracy. Między przerwami pomiędzy kontraktami, istnieje możliwość zarejestrowania się w Urzędzie Pracy jako osoby bezrobotnej. Rozwiązanie takie może być jednak uciążliwe ze względu na obowiązkowe stawiennictwo zarejestrowanego w przypadku wezwań przez Urzędzie Pracy oraz ze względu na konieczność wyrejestrowania z Urzędu Pracy przed kolejnym kontraktem. Zgodnie z art. 119 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, bezrobotny, który podjął zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność́ gospodarczą bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy, podlega karze grzywny nie niższej niż̇ 500 zł. Wobec tego, każda zmiana w statusie zatrudnienia powinna zostać zgłoszona Urzędowi Pracy, pod rygorem nałożenia kary pieniężnej.

Ułatwienia dla marynarzy wprowadzone ustawą na morzu

Ustawa z dnia 05 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu wprowadziła pewne udogodnienia dla marynarzy w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Aktualnie zgodnie art. 68 pkt 8a u.ś.o.z , w przypadku marynarzy będących osobami, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, z wyłączeniem osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany, oraz w pkt 2a, z wyłączeniem osób korzystających z ochrony czasowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do okresu, o którym mowa w ust. 8, nie wlicza się okresu ich zatrudnienia na statkach morskich o obcej przynależności.” Powyższe oznacza, że do okresu za który naliczana jest opłata tzn. okresu w którym osoba nie była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym nie wlicza się okresu zatrudnienia marynarzy na statkach morskich obcej przynależności. A zatem okres zatrudnienia na takich statkach morskich nie jest obecnie traktowany jak okres nieobjęcia ubezpieczeniem zdrowotnym na potrzeby wniesienia przez te osoby powyższej opłaty. Wynika to ze specyfiki pracy na morzu oraz przerw pomiędzy kontraktami. Zwolnienie z obowiązku wniesienia opłaty za okres zatrudnienia marynarzy na statkach morskich o obcej przynależności ma zachęcić marynarzy do dobrowolnego ubezpieczenia w czasie przebywania na lądzie.

Prywatne ubezpieczenia zdrowotne 

Inną możliwością posiadania ubezpieczenia zdrowotnego jest wykupu pakietów w prywatnych klinikach i zawierania umów z prywatnymi firmami ubezpieczeniowymi. Koszty takiego ubezpieczenia zależne są od pakietów oraz firm. Obecnie na rynku ubezpieczeń pojawiło się dużo ciekawych opcji ubezpieczeniowych dla rodzin marynarzy i ich samych. Oferty te dają możliwość wykupienia pełnego wachlarza ubezpieczeń, co wymaga jednak w pierwszej kolejności dogłębnej analizy sytuacji ubezpieczeniowej marynarza i jego rodziny, a w szczególności zakresów ubezpieczenia oferowanych przez daną firmę ubezpieczeniową. Praktyka obrotu prawnego wskazuje, iż bardzo ważne dla ubezpieczonego prywatnie jest ustalenie definicji określonych chorób lub zdarzeń, które wprowadza firma ubezpieczeniowa w swoich Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia. Należy pamiętać, iż definicje te są bardzo często zawężone lub wręcz dalece odbiegającego od powszechnego rozumienia pewnych sytuacji lub zdarzeń, co  z kolei wpływa na faktyczny zakres wykupionego ubezpieczenia. .

Wnioski

Praca na morzu z uwagi na specyfikę wiąże się z ryzykiem dla marynarzy i ich rodzin, stąd też posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ lub zagranicznym odpowiednio tej instytucji jest niezbędne. Wprowadzenie zmian do ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, należy poczytać jako wyjście naprzeciw potrzebom tej grupy społecznej. 

Z kolei prywatne ubezpieczenia zdrowotne należy traktować jako pewną formę ubezpieczenia uzupełniającego, które z uwagi na węższe zakresy ubezpieczenia nie zastąpi ubezpieczenia w systemie powszechnym np. jeśli chodzi o terapie nowotworowe, hospitalizacje, poważniejsze zabiegi operacyjne. Z drugiej strony dużo łatwiej i szybciej jest skorzystać z opieki medycznej w przypadku ubezpieczenia prywatnego, gdy ubezpieczony cierpi na mniej poważne schorzenie.