Branża morska oczami kobiet

O przyspieszonej digitalizacji, zmianach form pracy, nowych usługach i wyzwaniach związanych z ograniczeniami przemieszczania się i wymiany załóg opowiadają ekspertki z branży morskiej, które w marcu 2020 znalazły się na liście 18 kobiet zmieniających przyszłość przemysłu opublikowanej przez Nautix Technologies.

Jak czytamy we wstępie zestawienia, jeśli jest jakaś branża, w której kobiety są wciąż niedostatecznie reprezentowane, to jest to właśnie branża morska. Tradycyjnie zdominowana przez mężczyzn od zawsze była przeciwna zwiększaniu udziału kobiet, które obecnie stanowią zaledwie około 2% z ponad 1,5 miliona marynarzy. Tylko 1 na 10 startupów w sektorze zakładają kobiety.

Ta sytuacja zdaje się jednak zmieniać, równość płci w przemyśle morskim stała się w ostatnich miesiącach ważnym tematem. W 2019 roku zaplanowano szereg działań w ramach programu IMO „Women in Maritime”, w tym konferencje, kursy, warsztaty i spotkania regionalne. Światowe Dni Morza w 2019 roku koncentrowały się również na wzmacnianiu pozycji kobiet w społeczności morskiej. Danish Shipping z kolei podjęło inicjatywę nazwaną „Charter for more women in shipping”, do której dołączyły między innymi A.P. Moeller-Maersk, Maersk Tankers, DFDS czy DS NORDEN. Podobny dokument sygnują od 2018 roku firmy i organizacje w Wielkiej Brytanii.

Akcji wspierających kariery kobiet w branży morskiej podjął się także Gdański Inkubator Przedsiębiorczości STARTER, który w ramach projektu „Kobiety też budują statki” organizuje spotkania, szkolenia i warsztaty podnoszące kompetencje menadżerskie kobiet pracujących w sektorze morskim i logistycznym.

Pandemia koronawirusa wpłynęła na to, że wiele wydarzeń i konferencji dotyczących branży morskiej zostało odwołanych lub przesuniętych na przyszły rok. Tak, jak w przypadku trzeciej edycji konferencji SeaTech, poświęconej tematyce branży morskiej i logistycznej, organizowanej przez Gdański Inkubator Przedsiębiorczości STARTER.

W wydarzeniu miały wziąć udział przedstawicielki firm z branży morskiej, wśród nich te, które znalazły się na liście Nautix Technologies. Wobec braku możliwości fizycznego spotkania Anna Miler - koordynatorka projektu „Kobiety też budują statki”, specjalistka ds. rozwoju startupów w STARTERZE i Agnieszka Latarska – dziennikarka Portalu Morskiego, zapytały wybrane liderki zestawienia „18 Women Reshaping the Future of Ocean Industries” o to, jakie działania wdrożono lub należy wprowadzić, aby umożliwić kobietom w tej branży nieograniczony uprzedzeniami rozwój zawodowy, a także o ich doświadczenia prowadzenia biznesu w czasie pandemii i opinie na temat zmian w branży pod jej wpływem. Wśród ekspertek znalazły się: Kate Bollanou – coach i trenerka specjalizująca się we wspieraniu różnorodności w branży morskiej, Angelica Kemene – co-founderka i CEO w morskim hubie innowacji Optima-X | Enso XL oraz Sofia Fürstenberg Stott – właścicielka i doradczyni w Fürstenberg Maritime Advisory. Kate pracuje i mieszka w Wielkiej Brytanii, Angelica w Grecji, Sofia w Danii.

COVID-19 spowodowało utrudnienia, a często wręcz uniemożliwił wymianę załóg, co dla tych, którzy mają przedłużane kontrakty, oznacza dłuższą służbę i rozdzielenie od rodzin: większe zmęczenie, stres i – jak się przewiduje długoterminowo – także możliwe zaburzenia psychiczne. Aby zminimalizować ryzyka, armatorzy podejmują różne inicjatywy, między innymi poprawiają jakość łącz na statkach, aby ułatwić kontakt z rodzinami i dostęp do rzetelnych informacji na temat wirusa czy zapewniają lepszej jakości wyżywienie. Z kolei dla załóg, które nie pracują, oznacza to brak zarobków. Kryzys oznacza także odwoływanie wydarzeń branżowych, utratę zarobków dla tych, którzy utrzymywali się z organizacji wydarzeń podnoszących kompetencje. Z drugiej strony jednak firmy dostosowują swoje sposoby działania do zmienionych warunków oferujące nowe usługi.

Kryzys w różnych stopniu wpływa na kobiety i mężczyzn, wynika to między innymi ze struktury zatrudnienia w branży – mężczyźni stanowią zdecydowaną większość załóg statków. Pracujące zdalnie kobiety z kolei częściej przejmują dodatkowe domowe obowiązki związane choćby ze zdalną edukacją dzieci w wielu krajach na świecie.

Kobiety vs branża morska

Jakie wyzwania stoją przed kobietami w przemyśle morskim i żeglugowym? Czy inicjatywy podjęte w ramach Światowego Dnia Morza 2019 r. wpłynęły na Twoją firmę? Czy przemysł morski i żeglugowy robi wystarczająco dużo, aby wzmocnić pozycję kobiet? Jeśli nie, to co jeszcze powinny robić? Jaka jest przyczyna nierówności między kobietami i mężczyznami na rynku pracy w sektorze morskim i żeglugowym? Czy kiedykolwiek doświadczyłaś ich w swojej karierze zawodowej?

Kate Bollanou – Executive & Women’s Leadership Coach of Kate Bollanou Coaching

Kobiety są niewątpliwie mniejszością w tej branży. Według mnie problem polega na tym, że system nie jest nastawiony na ich sukces. Bardzo często dyskutujemy o tym, co kobiety muszą zrobić, aby się "wpasować", pomijając kwestię tego, co trzeba zrobić, aby kultura pracy była wspierająca dla karier kobiet.

Decydenci naszej branży muszą się skupić na zmianie systemu i ponownej ocenie tego, co oznacza odnieść sukces.

Głównym powodem jest to, że przemysł morski jest bardzo tradycyjnym, zdominowanym przez mężczyzn środowiskiem. […] Ale jest nadzieja, ponieważ młodsze pokolenie mężczyzn i kobiet jest bardzo świadome i chce dokonać zmian w tym świecie.

Doświadczyłam nierówności w mojej karierze i uprzedzeń związanych z płcią: od otrzymywania niższych wynagrodzeń niż moi koledzy do bycia pomijaną w rozmowach biznesowych.
Zwrócenie uwagi na te kwestie menadżerom i menadżerkom jest pierwszym krokiem. Mogą oni kształtować kulturę firmy i wyznaczać granice. Praca z nimi i posiadanie ich jako sojuszników może pomóc kobiecie przezwyciężyć nierówności i uprzedzenia związane z płcią.

Angelica Kemene - Co-Founder, CEO at Optima-X | Enso XL

Przemysł morski i żeglugowy jest zdominowany przez mężczyzn. Zazwyczaj trudno jest dostrzec kobiety na stanowiskach kierowniczych, a jeszcze rzadziej na poziomie COE, COO itd. (C-level).

Myślę, że często kobieta musi się wykazać i włożyć dwa razy więcej wysiłku, aby być usłyszaną i zyskać zaufanie.

W naszych firmach zawsze traktowaliśmy kobiety tak samo, jak mężczyzn. Optima-X Maritime Innovation Hub angażuje się także we wspieranie kobiecego przywództwa i innowacji w ramach Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.

Wiele organów regulacyjnych w sektorze żeglugi morskiej uznało fakt, że kobiety w branży są niedoreprezentowane i podjęło inicjatywy mające na celu pokonanie barier, na które napotykają. IMO, ONZ i inne instytucje w ramach swoich inicjatyw zachęcają kobiety do podejmowania roli liderek oraz osób zarządzających. Sama branża także podejmuje działania na rzecz równości płci. Uważam jednak, że niezależnie od tych inicjatyw, my jako kobiety, musimy czuć się komfortowo walcząc o realizację naszych marzeń oraz to, na co zasłużyłyśmy. Po to żyjemy – niezależnie od tego, czy jesteśmy kobietami, czy mężczyznami.

Z historycznego punktu widzenia większość firm żeglugowych zaczynała od osób związanych z morzem, takich jak kapitanowie i inżynierowie marynarki wojennej. W przeszłości zawody te były w większości wykonywane przez mężczyzn. Nierówności wynikają z tego, jak skonstruowane były nasze społeczeństwa, co widać nie tylko w sektorze żeglugi. Stopniowo kobiety domagały się swoich praw w miejscu pracy, zdobywały rynek pracy, ale nie mogły pójść dalej w hierarchii. Na szczęście w dzisiejszych czasach to właśnie zaczęło się zmieniać.

Szczerze mówiąc, nigdy nie doświadczyłam większych nierówności w naszej branży i mam to szczęście, że pracuję dla Optima Shipping Services i Optima-X, gdzie traktujemy naszych kolegów i nasze koleżanki przede wszystkim jako ludzi.

Sofia Fürstenberg Stott - Owner & Chief Advisor Fürstenberg Maritime Advisory

Wyzwaniem dla kobiet jest kultura firm ukierunkowana na męskie przywództwo. Skutkiem tego są nierówne szans ze względu na płeć, nie tylko w zakresie możliwości pełnienia ról przywódczych w czasach zmian.

Mężczyźni i kobiety - na wszystkich szczeblach - muszą być bardziej świadomi tego, w jaki sposób wpływają na możliwości i dążenia kobiet w przemyśle morskim, a firmy muszą wnikliwie przyjrzeć się temu, w jaki sposób przyciągają, rekrutują, awansują i utrzymują swoje pracownice. Jest to wyzwanie systemowe, które wymaga systemowego rozwiązania.

Przyczyna tych nierówności, być może nie jest tak ważna, jak znalezienie rozwiązań, które je usuną. Myślę, że każda kobieta w tej branży doświadczyła ich, i są lepsze i gorsze sposoby radzenia sobie z nimi. Firmy muszą stać się świadome wewnętrznych uprzedzeń ze względu na płeć i wynikających z nich zachowań, zidentyfikować te problemy, zanim zaczną się nimi zajmować.

Ważne jest, aby mówić o osobistych doświadczeniach związanych z niesprawiedliwym traktowaniem, nękaniem i barierami zawodowymi wynikającymi z płci, aby rozumieć, jak wygląda sytuacja. Ale teraz musimy zbudować coś nowego. Musimy sobie z tym poradzić na poziomie systemowym, kierownictwo wyższego szczebla musi przejąć inicjatywę.

Wyzwania wobec pandemii koronawirusa

Wobec stojących wyzwań przed wieloma firmami z branży morskiej i nie tylko, związanych z pandemią koronawirusa, kobiety z branży morskiej opowiedziały także, jak pandemia wpłynęła na działalność ich firm, a także, jak kryzys wywołany COVID-19 może wpłynąć na branżę morską i żeglugową?

Kate Bollanou – Executive & Women’s Leadership Coach of Kate Bollanou Coaching

Główną zmianą w mojej firmie jest sposób przeprowadzania szkoleń i warsztatów, które teraz realizuję online. Ograniczenia te mogą być wykorzystane jako krok naprzód dla firm, któreś nie chciały pracować zdalnie. Jeśli chodzi o skuteczność takiej pracy, to myślę, że będzie ona określana, kiedy pandemia się skończy, a my będziemy mogli spojrzeć wstecz i ocenić.

Myślę też, że w wyniku ograniczeń związanych pandemią koronawirusa, kobiety znalazły się w gorszej sytuacji niż mężczyźni, ze względu na podział ról w domu. W sytuacjach, gdy oboje partnerów musi kontynuować pracę w domu, kobiety wykonują większość obowiązków domowych, mimo że ich partnerzy również są w domu. Sytuacja jest gorsza w przypadku pracujących rodziców - od kobiet oczekuje się, że będą w większym zakresie zajmowały się dziećmi niż ojcowie. Niestety, dotknęło to również inne branże.

Pomimo negatywnych skutków pandemii na przemysł żeglugowy, myślę, że ważne jest, aby skupić się na pozytywach, które wnikną z tej sytuacji. Praca zdalna będzie powszechnie akceptowana, otwierając możliwości przed zróżnicowaną grupą utalentowanych ludzi. Położenie geograficzne nie będzie już ograniczeniem, nie będzie też dużego skupienia na takich cechach jak pewność siebie i ekstrawertyczność.

Angelica Kemene - Co-Founder, CEO at Optima-X | Enso XL

Zarówno Optima Shipping Services jak i Optima-X Maritime Innovation Hub działają normalnie. Jedyna różnica polega na tym, że nie pracujemy w biurze, ale zdalnie. Ograniczenia rozpoczęły się w naszym kraju w połowie marca i od tego czasu współpracujemy z kolegami i partnerami na całym świecie za pośrednictwem usług w chmurze, e-maili, telefonów i aplikacji społecznościowych używanych w celach biznesowych.

Żegluga jest w swej istocie zglobalizowaną branżą, tak naprawdę nic nie zmieniło się w sposobie prowadzenia naszej działalności od czasu wybuchu pandemii koronawirusa [wypowiedź pochodzi z początku kwietnia].

Nie mogę sobie wyobrazić nikogo lub czegokolwiek na świecie, co nie zostałoby w jakiś sposób dotknięte przez COVID-19. W żegludze morskiej zaczęliśmy odczuwać skutki pandemii pod koniec stycznia 2020 r., kiedy to Chiny po raz pierwszy wprowadziły ograniczenia w kraju. W chwili obecnej wiele portów wdrożyło zasady kwarantanny dla statków przybywających z niektórych krajów. Stocznie w Chinach właśnie rozpoczęły ponownie działalność i spodziewamy się opóźnień w zakresie dostaw nowych statków. Wszystkie powyższe czynniki wydłużają czas transportu, podnoszą jego koszty i jednocześnie wywierają dodatkową presję na stawki frachtowe.

Uważam, że w obecnej sytuacji wszyscy jesteśmy dotknięci socjoekonomicznie w ten sam sposób. Wciąż staramy się dowiedzieć, jak będą wyglądać nasze gospodarki i nasze życie w przyszłości, i czy "normalność" będzie wyglądać tak samo jutro. COVID-19 ma wpływ i nie różnicuje płci, statusu społecznego i finansowego.

Chociaż kryzys COVID-19 już wpłynął w ten, czy inny sposób na przemysł morski i żeglugowy, handel światowy nie może być zatrzymany. Spodziewamy się, że biznes będzie działał normalnie, ale też będzie się ulepszał. Uważamy, że rola technologii będzie coraz większa w tych gałęziach przemysłu i firmy będą nieuchronnie szukać innowacyjnych i zrównoważonych rozwiązań, aby w świecie nowej normy nie pozostawać w tyle.

Sofia Fürstenberg Stott - Owner & Chief Advisor Fürstenberg Maritime Advisory

Jesteśmy startupem konsultingowym, czas pokaże, jak wpłynie na nas obecna sytuacja. Mamy nadzieję, że nasza koncentracja na dekarbonizacji pomoże wnieść wartość do przemysłu morskiego, który stoi przed wieloma nowymi wyzwaniami.

Praca w domu wpływa na produktywność, ale udało nam się stworzyć nowe procedury i utrzymać dobry kontakt z klientami, i innymi współpracownikami, przez cały czas trwania pandemii.

Według mnie COVID-19 uderza mocniej w mężczyzn. Na morzu pracuje więcej mężczyzn niż kobiet, a zamknięcie granic ma ogromny wpływ na możliwość wymiany załóg i możliwości powrotu do swoich rodzin.

Wirus powoduje poważne spowolnienia na całym świecie, a także w całym przemyśle morskim.

Myślę, że możemy się spodziewać wielu zmian, głębokich zmian. Wysiłki na rzecz ograniczenia ryzyka przyszłych epidemii mogą na przykład dać impuls do bezzałogowych statków, jak również wysiłków na rzecz zwiększenia automatyzacji w całym łańcuchu dostaw. Papierowe pieniądze czy papier mogą być źródłem zarażenia, więc myślę, że cyfryzacja nabierze tempa w każdym aspekcie naszej branży. Blockchain będzie powszechniejszy przy transakcjach czy kontroli jakości.

Więcej inwestycji zostanie poczynionych w celu zapewnienia odporności łańcucha dostaw oraz ochrony personelu. W branży rejsów wycieczkowych nastąpi ogromny spadek. Może, teraz gdy wstrzymanie wielu aktywności gospodarczych pokazuje nam, jakie korzyści dla środowiska może przynieść wolniejsza konsumpcja, zwrócimy większą uwagę na rozwiązania przyjazne dla środowiska.

Czas kryzysu przyniósł też nowe inicjatywy podejmowane przez wyżej wymienione ekspertki. Kate Bollanou założyła The MemberShip Club dla kobiet pracujących w branży morskiej, którego celem jest sieciowanie kobiet w branży morskiej oraz rozwój ich prywatnych i zawodowych umiejętności. Optima-X w partnerstwie z Fathom World i 100mentors zainicjowała projekt mający na celu konstruktywny dialog przedstawicielek i przedstawicieli pięciu obszarów (filarów): korporacji, przedsiębiorców, funduszy, uczelni i rządu w celu stworzenia mapy drogowej dla superklastra w zdigitalizowanym świecie post-Covid-19 oraz wyłonienie liderów innowacji (https://fathom.world/5-pillars-workshop/).

Anna Miler - koordynatorka projektu „Kobiety też budują statki”, specjalistka ds. rozwoju startupów w STARTERZE

Agnieszka Latarska – dziennikarka Portalu Morskiego

Na zdjęciach, od lewej: Kate Bollanou – coach i trenerka specjalizująca się we wspieraniu różnorodności w branży morskiej, Angelica Kemene – co-founderka i CEO w morskim hubie innowacji Optima-X | Enso XL oraz Sofia Fürstenberg Stott – właścicielka i doradczyni w Fürstenberg Maritime Advisory