MFW: problematyczne przeszkolenie i certyfikowanie załóg floty offshore?

W poprzednich artykułach autorzy wskazywali na szereg braków, trapiących polską legislację w zakresie przedmiotowym związanym z morskimi farmami wiatrowymi na polskich obszarach morskich. Niniejszy artykuł będzie wskazaniem korelacji pomiędzy poszczególnymi brakami legislacyjnymi oraz nieuznawaniem przez organy polskiej administracji morskiej, certyfikatów dla osób obsługujących MFW jak i również członków załogi statków samo-podnośnych służących do budowy farm wiatrowych na morzu (Jack-Up).

Wyszkolenie członków załóg statków

Pierwszym zagadnieniem, na które autorzy tego artykułu, pragną zwrócić uwagę jest niedostrzeganie przez polską administrację morską konieczności uzupełnienia wyszkolenia przez m.in. kapitanów oraz oficerów wachtowych wchodzących w skład załogi statku typu Jack-Up.

Podstawowymi aktami prawnymi z punktu widzenia tematyki niniejszego artykułu, regulującymi tematykę związaną z wymaganymi kwalifikacjami członków załóg statków, są:

- Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht sporządzona w Londynie dnia 7 lipca 1978 r. (Konwencja STCW);
- Konwencja o pracy na morzu, przyjęta przez Konferencję Ogólną Międzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie z dnia 23 lutego 2006 r.;
- Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim;
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 23 kwietnia 2018 r. w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji członków załóg statków morskich;
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 lutego 2014 r. w sprawie ramowych programów przeszkoleń dla członków załóg statków morskich.

Przedstawione powyżej akty prawne w sposób szczegółowy i wydaje się kompletny, regulują odpowiednie kwalifikacje zawodowe wymagane dla poszczególnych członków załóg statków morskich. Mowa tutaj w pierwszej kolejności o wymaganiach podstawowych, niezbędnych na poszczególnych stanowiskach, zarówno w dziale pokładowym jak i maszynowym, jak również o wszelkiego rodzaju dodatkowych szkoleniach, którymi powinni się legitymować zarówno kapitanowie jak i m.in. oficerowie starsi.

Standardy STCW oraz regulacje krajowe

Według standardów STCW, zawartych w Sekcji B-V/a Konwencji STCW, kapitanowie oraz oficerowie starsi statków o nietypowych cechach manewrowych, czyli mających szczególną konstrukcję, muszą posiadać stosowne doświadczenie oraz odpowiednie przeszkolenie. Zanim kandydat na kapitana obejmie dowództwo na tego rodzaju statku, powinien wykazać się w dostatecznym stopniu wymaganą ogólną praktyką i doświadczeniem jako kapitan lub starszy oficer i albo:

- posiadać odpowiednie wymagane doświadczenie w manewrowaniu pod nadzorem statkiem takiego samego typu lub statkami o podobnych cechach manewrowych; lub
- odbyć stosowny zatwierdzony kurs na symulatorze manewrowym z instalacją pozwalającą odtworzyć cechy manewrowe takiego statku.

Powyższe regulacje powtórzone zostały również w prawodawstwie krajowym. Zgodnie z § 87 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 23 kwietnia 2018 r. w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji członków załóg statków morskich, na statkach o nietypowych charakterystykach manewrowych kapitan jest obowiązany posiadać świadectwo przeszkolenia w zakresie manewrowania statkami o nietypowych charakterystykach manewrowych.

Program takiego szkolenia został również jasno określony w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 lutego 2014 r. w sprawie ramowych programów przeszkoleń dla członków załóg statków morskich. Przedstawiony w tym akcie prawnym ramowy program przeszkolenia manewrowania statkami o nietypowych charakterystykach manewrowych (nietypowej konstrukcji), są zgodne ze standardami STCW, a dokładniej z Sekcją B-V/a Kodeksu STCW.

Kluczowym dla kandydatów na kapitanów lub oficerów wachtowych statków typu Jack-Up, pracujących przy inwestycjach związanych z morską energetyką wiatrową na polskich obszarach morskich, jest odpowiedni dobór przytoczonych powyżej szkoleń.

Zgodnie bowiem z § 9 Rozporządzenia w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji członków załóg statków morskich, polska administracja morska uznaje zagraniczne świadectwa przeszkoleń wydane na podstawie Konwencji STCW lub Konwencji STCW-F przez administracje morskie państw członkowskich Unii Europejskiej i administracje morskie państw trzecich posiadające uznanie Komisji Europejskiej lub wydawane w ich imieniu przez ośrodki szkolące marynarzy uznawane i nadzorowane przez te administracje. Dokument taki podlega uznaniu przy ubieganiu się o wydanie lub odnowienie polskiego dyplomu lub świadectwa przeszkolenia, jeżeli wymóg posiadania takiego dokumentu wynika z rozporządzenia, a wnioskujący nie posiada wymaganego polskiego dokumentu kwalifikacyjnego. Kluczowym więc, w myśl przytoczonego przepisu, jest fakt, aby przeszkolenie takie spełniało kryteria przewidziane w Konwencji STCW, a więc żeby ośrodek szkoleniowy wydający świadectwo takiego przeszkolenia spełniał standardy Konwencji. Dotyczy to zarówno zaplecza sprzętowego, jak i kadry dydaktycznej realizującej przedmiotowe szkolenie.

Posiadanie odpowiedniego przeszkolenia, popartego praktyką na danym typie statków, biorąc pod uwagę możliwe wielomilionowe szkody spowodowane błędem przy np. posadowieniu statku Jack-Up, w trakcie montażu MFW, z punktu widzenia armatora są sprawą kluczową. Dodatkowy problem nastręczać będzie fakt, o którym autorzy wspominali już wcześniej w artykułach związanych z materiałami niebezpiecznymi zalegającymi na dnie Morza Bałtyckiego, niedostatecznej wiedzy na temat budowy oraz rodzaju niebezpieczeństwem czyhających na kapitana takiej jednostki.

Ponadto, do dziś brak jest aktów wykonawczych, regulujących zakres wykonania ekspertyzy na temat dna, w miejscu posadowienia MFW. Wiedza taka dla kapitana statku typu Jack-Up, jest sprawą pierwszoplanową w momencie podjęcia działań na terenie budowy morskiej farmy wiatrowej na polskich obszarach morskich.

Wyszkolenie osób przebywających na MFW

Sprawa wyszkolenia osób przebywających na morskich farmach wiatrowych jest bardziej skomplikowana. Zarówno prawo międzynarodowe jak i prawo krajowe nie nakłada na takie osoby obowiązku posiadania specjalistycznego przeszkolenia w zakresie pracy na turbinach wiatrowych. O ile, jeżeli osoba taka jest np. członkiem załogi jednostki pływającej, zobowiązana jest do posiadania przeszkolenia odpowiedniego do zajmowanego stanowiska, jednakże przeszkolenie takie nie jest wystarczające, biorąc pod uwagę specyfikę pracy na MFW, szczególnie środowisko w jakim ta praca ma miejsce.

Mimo braku prawnych ram o charakterze powszechnie obowiązującym, które narzucałyby na takich pracowników obowiązek posiadania odpowiedniego przeszkolenia, firmy bezpośrednio związane z inwestycjami w morską energetykę wiatrową, oczekują od swoich pracowników ww. przeszkoleń.

Jednym ze standardów rozpoznawanych na świecie, związanych ze szkoleniem specjalistycznym w tej branży, jest standard Global Wind Organisation (GWO). Standard ten przewiduje wariant GWO offshore, który jest szkoleniem złożonym z 5 modułów:

- Pierwsza Pomoc (First Aid);
- Transport ręczny ciężarów (Manual Handling);
- Świadomość przeciwpożarowa (Fire Awareness);
- Praca na wysokościach (Working at Heights);
- Przetrwanie na morzu (Sea Survival).

Wartym podkreślenia jest fakt, iż standard GWO offshore, jest standardem rozpoznawanym na całym świecie, program szkolenia we wszystkich państwach jest taki sam. Należy jednak jeszcze raz podkreślić, iż nie są to szkolenia wymagana przepisami prawa międzynarodowego czy też krajowego, jest to jednak przyjęta praktyka, przez firmy związane z branżą MFW.

Podsumowanie

Podsumowując, należy zwrócić uwagę na dwie zasadnicze sprawy. Zarówno kapitanowie, jak i oficerowie wachtowi jednostek pływających typu Jack-Up, przy doborze szkoleń w zakresie manewrowania statkami o nietypowych charakterystykach manewrowych, muszą mieć na uwadze, iż wybór szkolenia, niespełniającego standardów Konwencji STCW, będzie rodził poważne komplikacje z uznaniem certyfikatu bądź też dyplomu z takiego szkolenia przez organy polskiej administracji morskiej.

Kolejną sprawą, jest jak najszybsze uregulowanie przepisów, związanych z wykonywaniem ekspertyz dotyczących dna morskiego na obszarach, przewidzianych do realizacji inwestycji związanych z MEW na polskich obszarach morskich.

Należałoby też mieć na uwadze uregulowanie, zarówno na poziomie prawa międzynarodowego jak i krajowego, zakresu szkoleń obowiązkowych wymaganych dla osób bezpośrednio zaangażowanych w budowę jak i eksploatację morskich farm wiatrowych.