Morska Energetyka Wiatrowa na świecie – cz. 3 Holandia

W kolejnej odsłonie Morskiej Energetyki Wiatrowej na świecie autorzy przyjrzą się regulacjom normującym inwestycje związane z morskimi farmami wiatrowymi na holenderskich obszarach morskich.

Holandia posiada już pierwsze morskie turbiny wiatrowe, jednakże inwestycje te nie są inwestycjami o znacznej mocy przyłączeniowej. Mając na uwadze fakt, iż kraj ten posiada doświadczenie związane z budową i uruchomieniem pierwszych MFW, warto przyjrzeć się bliżej regulacjom holenderskim związanym z morską energetyką wiatrową.

W 2050, w związku z zobowiązaniami wynikającymi z polityki dekarbonizacji energii w UE, cała energia wykorzystywana w Holandii musi pochodzić ze źródeł odnawialnych. Morska energia wiatrowa jest kluczem do przejścia na dostawy energii o zerowej emisji dwutlenku węgla. Morska energetyka wiatrowa odgrywa kluczową rolę w transformacji energetycznej Królestwa Niderlandów, a jest to bezpośrednio związane z położeniem geograficznym tego kraju i jego dostępu do Morza Północnego.

Obecnie całkowita moc zainstalowana morskiej energii wiatrowej w Holandii wynosi około 2,5 GW celem jest osiągnięcie co najmniej 4,5 GW do 2023 r. Zobowiązanie to jest zapisane w Porozumieniu energetycznym na rzecz zrównoważonego wzrostu. Morskie turbiny wiatrowe zaspokoją wówczas 3,3% całkowitego zapotrzebowania energetycznego Holandii.

Rys historyczny

Umowa Energetyczna na rzecz Zrównoważonego Wzrostu – zawarta w 2013 r. między m.in. holenderskim rządem, organizacjami ochrony środowiska i przyrody oraz firmami energetycznymi – była ważnym motorem rozwoju morskich farm wiatrowych w Holandii. Podczas gdy przed zawarciem Umowy Energetycznej istniała pewna aktywność w dziedzinie morskiej energetyki wiatrowej, w wyniku której działała i była rozwijana moc morskiej energii wiatrowej o mocy ok. 1000 MW, Umowa Energetyczna zapowiedziała zwiększenie mocy morskich elektrowni wiatrowych do 4450 MW w 2023 r., aby osiągnąć holenderski cel w zakresie energii odnawialnej na poziomie 16% w 2023 r.

W związku z tym całkowita dodatkowa moc 3450 MW musi zostać zbudowana i ostatecznie uruchomiona do 2023 roku. W tym celu państwo holenderskie opracowało nowe ramy prawne dotyczące etapowych przetargów na dotacje i pozwolenia na wiatr. Proces ten jest ściśle kontrolowany przez rząd holenderski, ustalając parametry m.in.: tempo, w jakim proponowane nowe moce będą rozwijane; maksymalna przepustowość parków wiatrowych; planowanie i zagospodarowanie przestrzenne; i podłączenie do sieci.

Po szeroko zakrojonych konsultacjach z wieloma zainteresowanymi stronami rząd przedstawił plany w „Mapie obszarów morskiej energetyki wiatrowej”. Określa między innymi, gdzie i kiedy powstaną nowe farmy wiatrowe. W ten sposób mapa drogowa zapewnia jasność wszystkim zainteresowanym stronom i gwarantuje pewność deweloperom farm wiatrowych.

W latach 2020-2023 w Strefie Farm Wiatrowych Borssele zostaną zbudowane dwie kolejne farmy wiatrowe, każda o minimalnej mocy 0,7 GW, a kolejne trzy farmy wiatrowe zaplanowano 18,5 km od wybrzeży prowincji Holandia Południowa i Holandia Północna. Następnie w latach 2024-2030 powstaną farmy wiatrowe daleko na morzu na zachodzie i północy Holandii w częściach stref morskich farm wiatrowych Hollandse Kust (zuid), Ten Noorden van de Waddeneilanden i IJmuiden Ver.

Holenderski system przetargowy

Nowe ramy prawne dotyczące rozwoju morskiej energetyki wiatrowej rozróżniają przetarg z dotacją i przetarg bez dotacji.

Przetarg z dotacją

W przetargu z dotacją zarówno dotacja, jak i pozwolenie wiatrowe są przyznawane temu, kto zaoferował najniższą kwotę przetargu. Program zachęt do zrównoważonej energii (lub SDE+) stanowi podstawę przetargów na offshore z dotacją. SDE+ oferuje dotację operacyjną (premium feed-in-tariff) na energię odnawialną. Kompensuje różnicę między kosztami produkcji energii odnawialnej („kwota bazowa”) oraz koszt energii kopalnej („kwota korekty”). W związku z tym wysokość wkładu SDE+ zależy od kwoty korekty, a zatem od zmian ceny energii.

Decyzja o dotacji SDE+ odzwierciedla maksymalną dotację w całym okresie dopłaty (dla morskiej energetyki wiatrowej okres 15 lat). To maksimum jest określane na podstawie wskazanej mocy i maksymalnej liczby godzin pełnego obciążenia morskiej farmy wiatrowej. Ostateczne płatności subsydiów są obliczane corocznie na podstawie rzeczywistej ilości wyprodukowanej energii i rzeczywistej ceny energii. Jeżeli maksymalna produkcja kwalifikująca się do dotacji w danym roku nie została wykorzystana, pozostałe moce produkcyjne kwalifikujące się do dotacji mogą zostać wykorzystane w kolejnym roku. Poza 15-letnim okresem dotowania można przeznaczyć kolejny cały rok na osiągnięcie pozostałej niewykorzystanej produkcji kwalifikującej się do dopłaty, w efekcie wydłużając okres dotacji łącznie do 16 lat (bankowość terminowa).

Z drugiej strony, jeśli produkcja w danym roku przekroczy maksymalną produkcję kwalifikującą się do dotacji w tym roku, nadwyżka produkcji może zostać wykorzystana w kolejnym roku, jeśli produkcja jest niższa niż oczekiwana w późniejszym roku, pod warunkiem, że ta forma bankowości jest ograniczone do nie więcej niż 25% rocznej produkcji kwalifikującej się do dotacji (bankowość wsteczne).

Dla każdego przetargu na MFW z dotacją wydawane jest specjalne rozporządzenie ministerialne, zawierające dalsze (w dużej mierze specyficzne dla lokalizacji) zasady przetargu dla odpowiednich lokalizacji. Obejmuje to między innymi: termin przetargu, termin rozpoczęcia działania, maksymalną kwotę przetargu i bazową cenę energii elektrycznej, minimalną i maksymalną moc parku wiatrowego oraz kryteria kwalifikowalności przetargu, oraz kryteria rankingu ofert.

Proces ubiegania się o dotację SDE+ jest powiązany z procedurą ubiegania się o „pozwolenia wiatrowe” poprzez ustawę o morskiej energetyce wiatrowej, która zawiera kluczowe wymagania w odniesieniu do pozwoleń wiatrowych:

- regulacja do tej ustawy zbiega się z procedurą dotacyjną SDE+. Minister podejmie decyzje w sprawie wniosków o pozwolenie równocześnie z wnioskami o dotację SDE+;
- wnioskodawcy ubiegający się o „pozwolenie wiatrowe” będą musieli spełnić obowiązujące wymagania dotyczące dotacji;
- w przypadku złożenia większej liczby kwalifikujących się wniosków o pozwolenie, Minister wyda „pozwolenie wiatrowe” stronie, której dotacja zostanie przyznana.

Zgodnie z ustawą o morskiej energetyce wiatrowej okres, na który wydawane jest pozwolenie wiatrowe, nie może przekraczać 30 lat.

Istotnym faktem, dla podmiotów starających się zarówno o dotację SDE+ jak i „pozwolenie wiatrowe”, są kryteria, które wnioski te muszą spełniać. W przypadku, gdy aplikacje nie spełniają poniższych wymagań, pozostają one pozostawione bez rozpatrzenia. Wymagania kwalifikacyjne dla wniosków o dotację SDE+ i „pozwolenie wiatrowe” przedstawiają się następująco:

- wykonalność finansowa - aby ustalić, czy budowa i eksploatacja MFW spełnia ten wymóg, kapitał własny wnioskodawcy musi wynosić co najmniej 10% całkowitej inwestycji przewidzianej na MFW. Jeżeli majątek własny wnioskodawcy wynosi mniej niż 20% inwestycji wymaganej dla farmy wiatrowej, wnioskodawca jest zobowiązany dostarczyć list intencyjny od finansującego w związku z finansowaniem pozostałej części 20%;
- wykonalność ekonomiczna - w celu ustalenia, czy wnioskodawca spełnia ten wymóg, musi przedłożyć rachunek zysków i strat, określając przewidywane koszty inwestycji, koszty i korzyści projektu oraz przewidywany zwrot w okresie dofinansowania. Ponadto wniosek musi zawierać kalkulację produkcji energii wiatrowej przez renomowaną niezależną organizację, w tym specyfikacje techniczne MFW oraz wartość P50 dla rocznej produkcji energii elektrycznej. Godziny pełnego obciążenia na podstawie wartości netto P50 stanowią maksymalną liczbę godzin pełnego obciążenia, które są wykorzystywane do określenia rocznej liczby kWh kwalifikującej się do dotacji;
- rozpoczęcie budowy - wniosek musi zawierać harmonogram określający szereg kamieni milowych (w tym daty rozpoczęcia budowy, eksploatacji i okres dotacji), wykazujący, że możliwe jest rozpoczęcie budowy w ciągu czterech lat od dnia, w którym „pozwolenie wiatrowe” stało się ostateczne;
- osiągalność i wykonalność techniczna - plan projektu wnioskodawcy powinien być „osiągalny” i „wykonalny technicznie”. Uważa się, że gwarancje bankowe wymagane od zwycięskiego oferenta w ramach umowy wdrożeniowej z państwem holenderskim zapewniają istotny komfort, że odbiorca dotacji spełnia te warunki;
- zgodność z decyzją lokalizacyjną - wniosek musi być zgodny z tzw. „decyzją lokalizacyjną”, która jest nowym instrumentem, opracowanym specjalnie dla przetargów na morską energetykę wiatrową.

Dotacja jest przyznawana pod dwoma warunkami zawieszającymi:

- zwycięski wnioskodawca zawrze umowę wykonawczą z państwem holenderskim w formie załączonej do regulaminu przetargowego, w ciągu dwóch tygodni od daty przyznania dotacji; i
- gwarancja bankowa na kwotę 10 mln EUR przez bank mający siedzibę na terenie UE, w formie stanowiącej załącznik do umowy wdrożeniowej, zostanie udzielona wnioskodawcy w terminie 4 tygodni od daty przyznania dotacji.

Głównym celem tych warunków jest zapewnienie państwu holenderskiemu pewności, że MFW zacznie działać na czas. Jeżeli zwycięski wnioskodawca nie spełni tych warunków w wyznaczonym terminie, dotacja zostanie przyznana kolejnemu w rankingu wnioskodawcy.

Przetarg bez dotacji

Ustawa o morskiej energetyce wiatrowej przewiduje nie tylko przetarg na pozwolenie wiatrowe z dotacją, ale również na przetarg na pozwolenie wiatrowe bez dotacji. Ten bez dotacyjny program przetargowy został zastosowany po raz pierwszy w grudniu 2017 r. w odniesieniu do MFW Hollandse Kust (Zuid). Na potrzeby niniejszego przetargu schemat przetargowy określony w tej ustawie został opracowany w zarządzeniu ministerialnym: Postanowienie o dopuszczeniu morskiej energetyki wiatrowej dla lokalizacji I i II Hollandse Kust (Zuid) (nid. Regeling vergunningverlening windenergie op zee kavels I en II Hollandse Kust (Zuid)). Niniejsze rozporządzenie ministerialne miało na celu zapewnienie tymczasowych środków ułatwiających złożenie oferty bez dotacji, umożliwiając jednocześnie przeprowadzenie przetargu w 2017 r. zgodnie z przewidywanym harmonogramem. Wnioski o „pozwolenie wiatrowe” bez dotacji muszą spełniać te same kryteria, które obowiązują w przypadku przetargu z dotacją. Aplikacje, które nie spełniają tych wymagań, zostaną pozostawione bez rozpatrzenia. Wspomniane rozporządzenie ministerialne zawiera dodatkowe wymagania w stosunku do tych kryteriów aplikacyjnych.

W porównaniu z programem przetargowym z dotacją, program przetargowy bezdotacyjny ma bardziej rygorystyczne wymogi wykonalności finansowej. Chcąc spełnić ten wymóg w trybie przetargu bez dotacyjnego, kapitał własny wnioskodawcy powinien wynosić co najmniej 20% całkowitej inwestycji farmy wiatrowej (podczas gdy w trybie przetargu z dotacją jest to 10%).
Jeżeli strona ubiega się o „pozwolenie wiatrowe” proporcja aktywów własnych zostanie obliczona z uwzględnieniem całkowitych kosztów inwestycji dla MFW. W przypadku, gdy wnioskodawcą jest podmiot będący wspólnym przedsięwzięciem wielu przedsiębiorców, poziom aktywów własnych uczestników wspólnego przedsięwzięcia i ich spółki macierzystej (lub spółek) może być uwzględniony w celu określenia poziomu własnych aktywów. Jeżeli wnioskodawca jest spółką joint venture lub spółką komandytową, można uwzględnić majątek wspólników joint venture i ich spółki (lub spółek) dominującej. Należy jednak zauważyć, że majątek stron innych niż wnioskodawca może być uwzględniony tylko za pisemną zgodą takich stron. Ponieważ poleganie na aktywach innych stron w celu spełnienia wymogu wykonalności finansowej nie oznacza, że strony te gwarantują wypełnienie zobowiązań wnioskodawcy, pojęciu spółki dominującej nadaje się szeroką interpretację w kontekście wymogu wykonalności finansowej.

Planowanie przestrzenne holenderskich MFW

Jednym z kluczowych elementów ram prawnych dotyczących morskiej energetyki wiatrowej jest centralna rola rządu holenderskiego w planowaniu i wyznaczaniu obszarów, na których zlokalizowane zostają MFW. Odbywa się to poprzez wyznaczanie wyznaczonych obszarów dla morskiej energetyki wiatrowej, a następnie przyjmowanie (na tych obszarach) tzw. decyzji lokalizacyjnych pod budowę morskich farm wiatrowych.

W Krajowym Planie Wodnym, który znajduje swoją podstawę prawną w ustawie wodnej i zawiera politykę wodną i związane z nią planowanie przestrzenne dla Holandii – holenderscy ministrowie gospodarki oraz infrastruktury i środowiska przeznaczyli cztery obszary pod morskie parki wiatrowe. Rozwój morskich farm wiatrowych będzie ograniczony do tych obszarów; pozwolenia na wiatr nie będą przyznawane dla obszarów poza tymi wyznaczonymi obszarami.

Na wskazanych powyżej terenach MFW mogą być budowane wyłącznie na lokalizacjach wyznaczonych przez Ministra Gospodarki w tzw. decyzji lokalizacyjnej (nid. kavelbesluit). Decyzja lokalizacyjna jest instrumentem, który ma swoją podstawę prawną w ustawie o morskiej energetyce wiatrowej, która weszła w życie 1 lipca 2015 r.

Zgodnie z tą ustawą Minister Gospodarki w decyzji o lokalizacji uwzględni:
- wypełnianie społecznych funkcji morza, w tym efektywne wykorzystanie morza;
- konsekwencje decyzji dotyczącej lokalizacji dla stron trzecich (mogą dotyczyć m.in. szlaków żeglugowych oraz wydobycia ropy i gazu);
- interesy środowiskowe, w tym interesy ekologiczne;
- koszty budowy MFW na odpowiednim terenie;
- interes posiadania wydajnego połączenia z siecią;

W każdym przypadku decyzja dotycząca lokalizacji powinna zawierać warunki dotyczące:
- prawa i interesy osób trzecich w odniesieniu do odpowiedniej lokalizacji MFW;
- ochrona środowiska;
- zachowanie obszarów Natura 2000 i środki kompensacyjne na podstawie ustawy o ochronie przyrody;
- zapewnienie zwolnień na mocy ustawy o florze i faunie;
- interes efektywnego wykorzystania terenu przez morską farmę wiatrową;
- okres obowiązywania ‘pozwolenia wiatrowego”;
- koszty poniesione na przygotowanie decyzji o lokalizacji, w tym przeprowadzenie odpowiednich badań i wymagane zabezpieczenie likwidacji MFW.

Ponadto decyzja lokalizacyjna powinna zawierać opis:
- środków mających na celu zmniejszenie lub złagodzenie skutków rozwoju i eksploatacji morskiej farmy wiatrowej;
- tymczasowe środki rozwoju MFW;
- wymiar terenu zajętego przez MFW wraz z jego współrzędnymi geograficznymi oraz trasą kablową;
- wyniki badań meteorologicznych i oceanograficznych, badania gleby, badania gleby pod kątem ekologicznym jak również badania archeologiczne.

Chcąc uwzględnić wyżej wymienione interesy i środki w decyzji dotyczącej lokalizacji, państwo holenderskie przeprowadza liczne badania. Wyniki tychże badań zostają opublikowane w decyzji o lokalizacji morskiej farmy wiatrowej. Bardzo ważnym aspektem tej procedury jest zatem fakt, iż wnioskodawcy ubiegający się o pozwolenie nie muszą dokonywać indywidualnej oceny tych aspektów. Koszty związane z przeprowadzaniem tychże badań ponoszone są przez skarb państwa, a co za tym idzie odciążają one stronę, która wygra przetarg na pozwolenie na budowę MFW pod holenderskim porządkiem prawnym.

Warunki decyzji o lokalizacji są w dużej mierze uzależnione od lokalizacji. Przyjęte do tej pory decyzje lokalizacyjne zawierają szereg szczegółowych warunków wstępnych dla morskiej farmy wiatrowej, takich jak: minimalna powierzchnia wirnika poszczególnych turbin i łączna powierzchnia wirnika wszystkich turbin wiatrowych łącznie, maksymalna liczba turbin, które mogą być zainstalowane, minimalną i maksymalną moc poszczególnych turbin wiatrowych, minimalną odległość między turbinami, minimalną wysokość wierzchołka i maksymalną wysokość oraz dozwolone fundamenty turbiny (inne fundamenty mogą być dozwolone na podstawie oceny oddziaływania na środowisko). Środki łagodzące, które zostały uwzględnione w obecnych decyzjach dotyczących lokalizacji obejmują na przykład: środki mające na celu ograniczenie kolizji ptaków z turbinami wiatrowymi; wymogi dotyczące redukcji hałasu w celu uniknięcia zakłócenia siedlisk morświnów, fok i ryb; oraz obrót łopat turbiny poza wiatr w przypadku migracji dużych ptaków. Inne środki łagodzące mogą obejmować redukcję hałasu podczas wbijania pali w celu ochrony morświnów i fok, a także środki ochrony nietoperzy. Zgodnie z aktualnie publikowanymi decyzjami lokalizacyjnymi posiadacz pozwolenia jest zobowiązany do podjęcia widocznych wysiłków w celu zaprojektowania i budowy MFW w taki sposób, aby aktywnie wzmacniał ekosystem morski i przyczyniał się do lokalnej i regionalnej gospodarki oraz do współpracy w zakresie program monitoringu i oceny środowiska Ministra Gospodarki.

Ustawa o energii elektrycznej z 1998 r. i rozporządzenie ministerialne dotyczące wynagradzania sieci elektroenergetycznej na morzu określają system odpowiedzialności mający zastosowanie w przypadku opóźnienia w zakończeniu budowy sieci morskiej lub niedostępności sieci morskiej. Zgodnie z tym reżimem odpowiedzialności MFW może otrzymać rekompensatę za odroczone przychody SDE+, odroczone lub utracone przychody ze sprzedaży energii elektrycznej oraz szkody wynikowe (w tym m.in. koszty działań łagodzących, wynajmu dodatkowego sprzętu i personelu np. do wykonywania prac na w późniejszym terminie – ale z wyłączeniem kosztów finansowania, które uznaje się za uwzględnione w przychodach odroczonych). 

Local content dla holenderskich MFW

Podczas przygotowywania i wdrażania planów dotyczących morskiej energetyki wiatrowej rząd holenderski w możliwie najpełniejszy sposób uwzględnia inne interesy offshore i onshore.

Dużo obszarów na Morzu Północnym jest już wykorzystywane, na przykład przez żeglugę, rybołówstwo oraz wydobycie ropy i gazu. Znajdują się tu również obszary wydobycia piasku, poligony ministerstwa obrony narodowej i rezerwaty przyrody.

W niektórych lokalizacjach morze jest zbyt głębokie, aby możliwe było posadowienie turbin wiatrowych. Im większa odległość od wybrzeża, tym dłuższe i droższe będzie okablowanie i konserwacja. Powyższe czynniki sprawiają, że ustalenie ostatecznej lokalizacji turbin wiatrowych jest bardzo trudne.

Istotnymi parametrami, mającymi istotny wpływ na ostateczną decyzję o lokalizacji MFW, są między innymi przystępność cenowa i wydajność energetyczna, a także wpływ na przyrodę i inne interesy, o których mowa powyżej. Rząd centralny z zadowoleniem przyjmuje opinie i wkład interesariuszy i innych zainteresowanych stron w proces rozwoju farm wiatrowych. To samo dotyczy również procedur instalacji przyłączy sieci morskiej. Dokładna lokalizacja połączenia lądowego, zarówno na morzu, jak i na lądzie, jest również szeroko omawiana z lokalnymi stronami podczas warsztatów lub wieczorów informacyjnych. Ponadto każdy może zgłosić opinię na temat ostatecznych decyzji. Społeczeństwo może wnieść swoje pomysły, włączyć się do dyskusji lub uczestniczyć w różnych etapach podejmowania decyzji dotyczących morskiej energetyki wiatrowej.

Nowe morskie farmy wiatrowe zostaną podłączone do morskiej sieci, która ma być rozwijana i obsługiwana przez holenderskiego operatora systemu przesyłowego TenneT TSO, który został wyznaczony na operatora morskiego systemu przesyłowego.

Dla każdego z przetargów na morską energetykę wiatrową TenneT zbuduje platformę na morzu. Każda platforma połączy dwie morskie farmy wiatrowe do krajowego lądowego systemu przesyłowego dwoma kablami 220kV, każdy o gwarantowanej mocy 350 MW. Moc przekraczająca 350 MW nie będzie gwarantowana przez TenneT. Zgodnie z Regulaminem Przetargów będzie jednak dozwolone przekroczenie tej mocy do 380 MW. Turbiny wiatrowe zostaną połączone z platformą TenneT za pomocą kabli 66kV, dzięki czemu holenderskie morskie parki wiatrowe będą pierwszymi na świecie, które będą połączone napięciem 66kV zamiast 33kV.

W celu zaplanowania inwestycji w sieć morską rząd holenderski uznał za pożądane przedstawienie wytycznych w formie ram rozwoju. Ramy te określają projekt i budowę sieci morskiej oraz opisują jej główne wymagania funkcjonalne i techniczne. Określa obowiązki TenneT jako operatora morskiego systemu przesyłowego, określa kolejność rozwoju lokalizacji oraz ustala harmonogram uruchomienia przyłączenia dla lokalizacji, co ilustruje poniższa tabela.

Na podstawie ram rozwoju, TenneT opracowuje dwuletni plan inwestycyjny określający przewidywane inwestycje, cele wydajnościowe, terminy i plany rozbudowy mocy. Plan inwestycyjny musi zostać zatwierdzony przez holenderski Urząd ds. Konsumentów i Rynków („ACM”). TenneT będzie z zasady rekompensowany kosztami sieci morskiej poprzez regulowane taryfy przesyłowe. Chcąc jednak uniknąć znacznego wzrostu taryf przesyłowych, TenneT otrzymuje dotację bezpośrednią jako rekompensatę kosztów poniesionych na rozwój sieci morskiej.

Podsumowanie

Przyglądając się uważnie inwestycjom związanym z morską energetyką wiatrową w Królestwie Niderlandów, daje się zauważyć, iż rynek offshore w Holandii nie jest zagadnieniem o tak bogatej historii, jak ma to miejsce chociażby w przypadku Danii. Jednakże jest to sektor gospodarczy, notujący w tym kraju bardzo dynamiczny rozwój.

Holenderscy przedsiębiorcy zauważyli, że dzięki dużemu rynkowi krajowemu firmy offshore i energetyki wiatrowej mogą dalej rozwijać swoje kompetencje, co również wzmacnia ich pozycję na rynku międzynarodowym. Już teraz udziałem holenderskich firm jest około 25% całego europejskiego rynku morskiej energetyki wiatrowej.

Mając na uwadze powyższe zarówno Holandia, jak i wcześniej opisywana Dania, mogą być zarówno dla polskich podmiotów zaangażowanych w rozwój polskiej morskiej energetyki wiatrowej, jak i polskiego ustawodawcy źródłem gotowych rozwiązań prawnych i trybów postępowania przy rozwoju krajowego rynku offshore przy równoczesnym efektywnym zabezpieczeniu polskiego local content.