UWAGA: karalność za przestępstwa karnoskarbowe bez przedawnienia? - projekt przepisów

W związku z obecną sytuacją w Polsce spowodowaną pandemią wirusa SARS-CoV2 oraz wprowadzonym przez polski rząd stanem zagrożenia epidemiologicznego, ustawodawca planuje, aby Urzędy Skarbowe będą miały więcej czasu na ściganie „przestępców skarbowych” z tytułu niezapłaconych podatków. Proponowane przez rządzących zmiany spowodują, iż upływ terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie będzie miał już znaczenia.

Projektowane zmiany przedawnienia karalności czynu oraz przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa karne skarbowe mają mieć zastosowanie również do czynów popełnionych przed wejściem w życie zmian (!!!), co stoi w oczywistej sprzeczności z fundamentalną zasadą dot. działania prawa tj. zakazem retroaktywności prawa- lex retro non agit (prawo nie działa wstecz).

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia

Przygotowana przez polski rząd nowelizacja kodeksu karnego oraz niektórych innych ustaw przewiduje, iż w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 1842) po art. 15zzr dodaje się art. 15zzr11, który stanowi, iż w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu wirusa COVID-19 oraz w terminie 6 miesięcy po dniu ich odwołania, nie biegnie karalność czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe.

Projekt nowelizacji przepisów przewiduje również, że do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie ustawy oraz kar orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosowane będą przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą, chyba że termin przedawnienia już upłynął.

Projekt zmian ww. ustawy 13 stycznia br. został skierowany do I czytania na posiedzeniu Sejmu, a w przypadku jego uchwalenia zmiany obowiązywać mają już po 14 dniach od ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (sic!).

Uzasadnienie zmian według rządu, a opinia społeczna

Kluczowym argumentem uzasadniającym wprowadzenie ww. zmian do porządku prawnego, ma być fakt, iż zwyczajowo przyjmuje się zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie, że przedawnienie karalności m.in zobowiązania podatkowego, nie jest prawem podatnika, czy nawet ekspektatywą tego prawa. Instytucja ta stanowi raczej instrument polityki kryminalnej.

Tym samym, polski ustawodawca, ma prawo zmodyfikować i dostosowywać zakres zespołu tych norm prawnych do aktualnej szczególnej sytuacji społecznej, którą z pewnością jest stan epidemii lub zagrożenia epidemicznego.

Naszym zdaniem, wprowadzone zmiany przez poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, nie mają nic wspólnego z walką ze skutkami epidemii. Rządzący próbują w zawoalowany sposób dodać do porządku prawnego zmiany niemające nic wspólnego z walką z epidemią, a mają jedynie na celu stawianie interesów penalnych i fiskalnych państwa ponad podstawowymi prawami podatników.

W praktyce projektodawca usuwa tym przepisem instytucję przedawnienia karalności i wykonywania kar w tym, przedawnienia karalności zobowiązań podatkowych. Nie ma bowiem żadnych maksymalnych terminów ustawowych dotyczących trwania stanu epidemicznego albo epidemii. W praktyce bowiem „zagrożenie” związane z pandemią COVID-19, może realnie lub wirtualnie utrzymywać się przez następne kilka lat.

Krytycy proponowanych zmian, wskazują również, iż brak jest uzasadnionych podstaw do zawieszenia na czas nieokreślony biegu terminu przedawnienia, który jest jednym z fundamentów demokratycznego państwa prawa, z uwagi na fakt, iż urzędy skarbowe, prokuratury, sądu pomimo obecnej sytuacji w kraju nadal działają.

Ponadto w ocenie opinii społecznej, proponowane zmiany są szczególnie niebezpieczne w zakresie postępowań karnoskarbowych, gdzie często profiskalne działania fiskusa doprowadzają do upadku przedsiębiorstw albo znacznego pogorszenia ich sytuacji rynkowej jak również nadwyręża sytuację osobistą i majątkową podatników.

Kilka uwag systemowych

Poza wyżej wskazanymi stanowiskami i uwagami warto również zwrócić uwagę na bardzo ważną kwestię, które w naszej ocenie nie wybrzmiała wystarczająco zdecydowanie, otóż należy zwrócić uwagę na całkowitą i zarazem faktyczną bezkarność urzędników skarbowych w Polsce.

Skoro ustawodawca planuje wprowadzić tak daleko idące zmiany w prawie, które w istocie godzą w podstawowe prawa i wolności obywatela, powinien te zmiany skorelować z faktyczną oraz wymierną w praktyce odpowiedzialnością urzędników państwowych za ich błędy i nadużycia.

Co więcej, warto zauważyć, iż bardzo wiele praktyk urzędniczych w Polsce w istocie narusza przepisy prawa podatkowego, konstytucję RP i przepisy unijne. Z tych profiskalnych i zarazem nieprawnych praktyk od pewnego czasu próbuje się bezzasadnie wywodzić odpowiedzialność karnoskarbową niektórych grup podatników (np. marynarzy).

Warto również zwrócić uwagę, iż kształt niektórych przepisów karnoskarbowych jest całkowicie oderwany od zamiaru podatnika naruszenia przepisów podatkowych.

Projektowane przepisy, jeśli wejdą w życie w obecnym kształcie, mogą faktycznie uderzyć w każdego podatnika w Polsce, który niekoniecznie powinien być kwalifikowany jako „przestępca skarbowy”. Niemniej jednak biorąc pod uwagę skrajne rozbieżności interpretacyjne, wątpliwe praktyki urzędnicze oraz labilność linii interpretacyjnych w Polsce, które nie opierają się na polskim prawie tylko tzw. „prawie urzędniczym” może dojść do sytuacji, w której polski podatnik będzie funkcjonował w jeszcze bardziej nieprzyjaznym i skrajnie profiskalnym systemie podatkowym, w którym to podatnik będzie musiał poddać się dobrowolnie każe i bezzasadnie płacić grzywny, aby móc w ogóle jakoś funkcjonować na polskim rynku. Niestety można odnieść wrażenie, że właśnie takie są faktycznie pobudki planowanych zmian w prawie w ww. zakresie.

Uwagi wymaga również fakt, iż wbrew zapewnieniom rządowym bardzo szerokie grono przedsiębiorców (szczególnie mikro przedsiębiorców) i podatników (np. marynarzy) w ogóle nie otrzymało pomocy finansowej w związku z pandemią Covid-19 lub pomoc ta był wręcz symboliczna biorąc pod uwagę, z jakimi problemami borykają się obywatele w dobie pandemii Covid-19.

Podsumowanie

Podsumowując projekt nowelizacji kodeksu karnego oraz niektórych innych ustaw, w zakresie zmian dotyczących zawieszenia biegu przedawnienia karalności, w tym zobowiązań podatkowych i wykonywania kar spotkał się z krytyką ekspertów i opinii publicznej.

W naszej ocenie krytyka ta jest w pełni uzasadniona, gdyż proponowane zmiany zbyt dalece ingerują w podstawowe zasady prawa wynikające z demokratycznego państwa prawa i gwarantujące minimum bezpieczeństwa podatnikom (obywatelom). Przedstawiona propozycja zmian zmierza do tego, aby dać organom państwa powołanym do kontroli przestrzegania prawa, w tym Urzędom Skarbowym, możliwość prawnie chronionej bezczynności w okresie stanu epidemicznego lub stanu epidemii.

Tym samym podatnikom odbiera się ich instrumenty do obrony przed organami, które nadużywają prawa w celu realizacji profiskalnej polityki państwa a organom daje się kolejne narzędzie do przedłużania postępowań podatkowych, karnoskarbowych oraz do ścigania podatników, przy zachowaniu całkowitej bezkarności urzędniczej.