Likwidacja ulgi abolicyjnej w pytaniach i odpowiedziach

Z uwagi na fakt, iż ostatnie doniesienia dotyczącej planowanej likwidacji ulgi abolicyjnej wzbudziły z oczywistych względów duże emocje, otrzymaliśmy bardzo wiele zapytań wymagających w mojej ocenie wyjaśnienia i pewnego usystematyzowania.

Niestety w środowisku osób pracujących zagranicą krąży wiele błędnych informacji, które generują zbędne emocje, gdyż najzwyczajniej wprowadzają one w błąd.
Poniżej postaramy się uporządkować pewne podstawowe kwestie.

Na czym polega likwidacja ulgi abolicyjnej?

W najprostszym rozwiązaniu legislacyjnym likwidacja ulgi abolicyjnej będzie sprowadzała się do likwidacji albo ograniczenia artykułu 27 g ustawy o PIT, który reguluje ww. ulgę. Wbrew błędnym twierdzeniom, nie jest wymagana zmiana jakichkolwiek umów międzynarodowych.

Czy jest już projekt przepisów dot. likwidacji ulgi abolicyjnej?

Projektu likwidacji ulgi abolicyjnej jeszcze nie ma, ale jest zapowiedź takiego projektu. Zapowiedź ta znajduje się w opublikowanym dnia 4 września 2020 roku wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiła się informacja o przygotowywanym przez Ministerstwo Finansów projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (projekt nr UD 126).

Pomimo licznych monitów do Rady Ministrów oraz Ministerstwa Finansów, taki projekt nie został jeszcze oficjalnie opublikowany.

Kiedy ulga abolicyjna zostanie zlikwidowana i czy likwidacja ulgi będzie działać wstecz?

Nie wiadomo, kiedy i czy w ogóle zostanie faktycznie zlikwidowana ulga abolicyjna, gdyż po pierwsze na tym etapie nie ma oficjalnego projektu, a po drugie istnieje możliwość, iż MF odstąpi do planu likwidacji ulgi abolicyjnej. Myślę, że dużo zależy od oporu społecznego w tej kwestii.

Warto z całą mocą podkreślić, że likwidacja ulgi abolicyjnej nie będzie mogła działać wstecz, tak więc jeśli ulga abolicyjna zostałaby zlikwidowana w 2021 roku to w roku 2020 podatnik, który jest objęty ulgą abolicyjną będzie miała prawo z niej skorzystać rozliczając ją w zeznaniu rocznym za rok 2020 do 30 kwietnia 2021 roku.

Kogo tak naprawdę dotknie ewentualna likwidacja ulgi abolicyjnej? Z całą mocą należy podkreślić, że likwidacja ulgi abolicyjnej dotknie tylko tych podatników, którzy wykonują pracę najemną w danym państwie objętym metodą proporcjonalnego zaliczenia, ale przy zachowaniu polskiej rezydencji podatkowej.

Z powyższego wynika, że ta ewentualna zmiana prawa podatkowego nie będzie dotyczyć tych Polaków, którzy wyemigrowali zagranicę i zmienili rezydencję podatkową na zagraniczną.

Co więcej, ww. ewentualna zmiana przepisów nie obejmie tych polskich rezydentów, którzy w związku z uzyskiwaniem zagranicznych dochodów objęci są korzystną metodą wyłączenia z progresją lub są wyłącznie opodatkowani zagranicą.

Warto podkreślić, iż mowa tu o bardzo szerokim gronie polskich rezydentów podatkowych np. pracownicy stoczniowi, pracownicy pracujący na farmach wiatrowych, pracownicy pracujących na instalacja offshore, marynarze, piloci, wojskowi etc.

Dlaczego likwidacja ulgi abolicyjnej będzie stanowiła dyskryminację pewnej grupy podatników?

Jak już wskazałem powyżej likwidacja ulgi abolicyjnej bardzo mocno uderzy w polskich rezydentów zarabiających za granicą, gdyż w efekcie ww. zmiany podatnicy ci będą zmuszeni dopłacić w Polsce znacznie wyższy podatek niż dotychczas (przykładowo w Wielkiej Brytanii kwota wolna od podatku to ok. 62.000 pln-zależy do kursów walut, a w Polsce to 8.000 pln i w miarę wzrostu zarobków, kwota wolna od podatku w Polsce się zmniejsza, a co za tym idzie niższa jest też kwota zmniejszająca podatek).

Należy pamiętać, że w 2007 roku wprowadzono ulgę abolicyjną, aby zrównać sytuację polskich rezydentów pracujących zagranicą objętych niekorzystną metodą proporcjonalnego zaliczenia z podatnikami objętymi korzystną metodą wyłączenia z progresją. W ówczesnym czasie argumentowano, iż taki stan rzeczy tworzy nieuzasadnione zróżnicowanie podatników zarabiających za granicą pod względem skutków podatkowych w odniesieniu do tych samych lub zbliżonych dochodów zagranicznych. W mojej ocenie, nie należy porównywać sytuacji ww. podatników pracujących zagranicą do sytuacji podatników pracujących w Polsce, gdyż nie o to chodziło i nie chodzi w konstrukcji normatywnej ulgi abolicyjnej.

Uważam, że likwidacja ulgi abolicyjnej w obecnej dobie będzie przejawem dyskryminacji określonej grupy podatników, co z kolei wprost godzić będzie w podstawowe zasady wynikające z Europejskiej Karty Praw Człowieka oraz traktatu TUE, które powinny być w Polsce stosowane wprost.

Jako skrajnie niekorzystne i niezgodne z zasadami państwa prawa byłoby wprowadzanie tak poważnych zmian w prawie podatkowym, która dotyczy tak szerokiego grona polskich obywateli już na początku roku 2021. Najgorsze w tej sytuacji jest to, że podatnik jest utrzymywany w niepewności, gdyż na dzień dzisiejszy nie ma nawet zrębu projektu zmiany przepisów, jest tylko bardzo sygnalizacyjna informacja, która kreuje tylko zbędny zamęt w środowisku osób pracujących zagranicą.

Wystarczy przebywać zagranicą powyżej 183 dni, aby zmienić rezydencję podatkową?

Zmiana rezydencji podatkowej wcale nie jest tak prosta jak to się może wydawać. Wiele systemów w UE zlikwidowało tzw. wirtualne rezydencje podatkowe, co oczywiście nie znaczy, iż polski podatnik pozostał bez opcji.

Warto jednak nadmienić, iż jedną z zasadniczych przesłanek stanowiących podstawę do uznania, że faktycznie doszło do zmiany rezydencji podatkowej jest przeniesienie tzw. ośrodka interesów życiowych do innego państwa. W praktyce, to właśnie przed wszystkim tę przesłankę badają organy podatkowe w Polsce w postępowaniach w przedmiocie zmiany rezydencji podatkowej. Oczywiście w ustawie o PIT funkcjonuje niezależna przesłanka przebywania zagranicą powyżej 183 dni, ale jest ona korygowana postanowieniami licznych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, gdzie kluczowe znaczenie ma właśnie „ośrodek interesów życiowych” podatnika.

Uwagi wymaga fakt, że w polskim systemie prawnym umowy międzynarodowe, w tym umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Konwencja MLI mają prymat nad przepisami krajowymi. Ostatnio pojawiły się nieuzasadnione twierdzenia, że jest rzekomo inaczej. Nic bardziej błędnego.

Powyższe wynika z Konstytucji RP, gdzie uregulowano, że umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą Sejmu zajmują następne po Konstytucji RP miejsce w hierarchii aktów prawnych. Przez wzgląd na powyższe uznać należy, iż aktami niższego rzędu wobec ratyfikowanych umów międzynarodowych są ustawy.

Po co mi ulga abolicyjna, skoro jest zwolnienie z PIT dla marynarzy?

Na kanwie wielu dyskusji związanych z ewentualną likwidacją ulgi abolicyjnej pojawiły się głosy, że przecież marynarze mogą korzystać ze zwolnienia z PIT dla marynarzy. Po pierwsze wskazać należy, iż ulga abolicyjna dotyczy dużo szerszego grona podatników (pracownicy lądowi, piloci etc) i dużo szerszego grona marynarzy niż ww. zwolnienie. Po drugie, w mojej ocenie zwolnienie z PIT ma w istocie charakter fasadowy, gdyż jest przepisem, który nie daje podatnikom faktycznych i „bezpiecznych” korzyści podatkowych. Po trzecie, zwolnienie z PIT ma bardzo zawężające przesłanki i wręcz irracjonalne wymogi, aby z niego skorzystać (np. w dalszym ciągu nie ma urzędowego wzoru zaświadczenia dla marynarza, które ma determinować jego potencjalne zwolnienie z PIT w Polsce).

Czy możemy już panikować?

Na tym etapie sugerowałbym obserwować sytuację i śledzić proces legislacyjny. Z drugiej strony podatnicy, którzy sprzeciwiają się likwidacji ulgi abolicyjnej zamiast panikować powinni zacząć działać m.in. poprzez zajęcie stanowiska i wyrażenie swojego obywatelskiego sprzeciwu wobec zapowiedzianych zmian w prawie podatkowym.

Szczęśliwie pojawiły się już inicjatywy w tym zakresie. Związku zawodowe mają zorganizować protest w Warszawie, a w Internecie krąży petycja w zakresie sprzeciwu w przedmiocie planowanej likwidacji ulgi abolicyjnej: https://www.petycjeonline.com/srzeciw_likwidacji_ulgi_abolicyjnej

Co planuje zrobić Kancelaria w związku z planowaną likwidacją ulgi abolicyjnej?

Poza oczywistymi kwestia dot. przygotowania odpowiednich rozwiązań prawnych dla Klientów w związku z projektowaną likwidacją ulgi abolicyjnej, planujemy w najbliższych tygodniach wnieść petycję do Parlamentu Europejskiego w sprawie wadliwego stosowania przepisów dot. ulgi abolicyjnej w odniesieniu do marynarzy i zarazem wskażemy, iż w Polsce planuje się zlikwidować tę ulgę, co godzić będzie w podstawowe zasady prawa europejskiego. Mamy nadzieję, że Komisja Europejska zwróci uwagę na ten jakże ważki temat w efekcie wniesienia ww. petycji przez Zespół Kancelarii i podejmie stosowne działania.

Pozostałe pomysły są w fazie dopracowywania, ale będziemy o nich informowali niebawem.