Powrót polskich marynarzy do RP a obowiązkowa kwarantanna

Z uwagi na obowiązujący od dnia 20 marca 2020 r. na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 wprowadzony został szereg obowiązków dotyczących m.in. kwarantanny osób przekraczających granicę państwową.

Zgodnie z § 2 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. poz 491 ze zm., dalej jako rozporządzenie) osoba przekraczająca granicę państwową, w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ma obowiązek odbycia kwarantanny. Kwarantanna trwa 14 dni, licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy.

Od przywołanego obowiązku wprowadzono kilka wyjątków, które enumeratywnie wskazano w § 2 ust. 6 rozporządzenia. Obowiązek odbycia kwarantanny nie znajduje między innymi zastosowania w przypadku przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej w ramach wykonywania czynności zawodowych przez załogę statku w rozumieniu przepisów o bezpieczeństwie morskim.

Dokonując interpretacji przepisów rozporządzenia należy uwzględnić komunikat Komisji Europejskiej z dnia 23 marca 2020 r. 1, dotyczący implementacji wytycznych unijnych zatytułowanych „Green Lanes under the Guidelines for border management measures to protect health and ensure the availability of goods and essential services” 2. Zgodnie z komunikatem, państwa członkowskie powinny podjąć działania w celu zapewnienia swobodnego przepływu wszystkich pracowników w Unii Europejskiej zaangażowanych w transport międzynarodowy we wszystkich rodzajach transportu, takich jak kierowcy, marynarze, piloci, inspektorzy wagonów, pracownicy obsługi technicznej itp.

Co więcej, państwa członkowskie powinny odstąpić od obowiązkowej kwarantanny pracowników transportu niewykazujących objawów zakażenia. W omawianym dokumencie marynarze zostali wprost wskazani jako grupa pracowników, wobec których przekraczanie granic powinno pozostać swobodne. Przywołane wytyczne Komisji Europejskiej zostały bowiem wprowadzone celem zapewnienia swobodnego przemieszczania się pracowników transportu, w tym także marynarzy. Jak powszechnie wiadomo, większość polskich marynarzy pracuje u zagranicznych armatorów, których statki z reguły nie zawijają do polskich portów. Celowym i w pełni uzasadnionym jest zatem, umożliwienie tym marynarzom swobodnego powrotu do domu na warunkach nie gorszych niż te, które przysługują kierowcom pojazdów w transporcie międzynarodowym.

Komunikat Komisji Europejskiej posługuje się pojęciem czynnego zawodowo pracownika transportu międzynarodowego. Jest to osoba, która posiada uznawany międzynarodowo certyfikat potwierdzający kompetencje zawodowe. W przypadku marynarzy jest to dyplom lub świadectwo morskie. Zgodnie zatem z komunikatem, już samo posiadanie takiego dokumentu powinno być wystarczające do uznania marynarza za czynnego pracownika transportu.

W konsekwencji marynarz powinien zostać zwolniony z obowiązku kwarantanny, bez znaczenia w jaki sposób przekracza on granicę (czy schodzi ze statku w polskim porcie czy powraca z zagranicy pojazdem drogowym lub samolotem). Na uwagę zasługuje także art. 7 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu (t.j. Dz. U. z 2019, poz. 1889 ze zm., dalej jako ustawa o pracy na morzu), zgodnie z którym książeczka żeglarska jest dokumentem osobistym marynarza, poświadczającym jego tożsamość, dokumentującym przebieg zatrudnienia na statkach oraz uprawniającym do przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej – a zatem w opinii autorów marynarz, który chciałby przekroczyć granicę lądową państwa powinien wykazać się zarówno dyplomem lub świadectwem, jak również odpowiednim wpisem w książeczce żeglarskiej potwierdzającym jego zatrudnienie na statku.

Treść przywołanego komunikatu powinna stanowić cenną wskazówkę interpretacyjną przepisów rozporządzenia albo wręcz przyczynek do wprowadzenia zmian w prawie wewnętrznym.

Odnosząc się do treści obowiązującego rozporządzenia, podkreślić należy, że zwolnienie marynarzy z odbycia obowiązkowej kwarantanny znajduje zastosowanie, gdy przekroczenie granicy następuje w ramach wykonywania czynności zawodowych. Nie dokonano natomiast doprecyzowania, czym są czynności zawodowe.

W opinii autorów przyjąć należy w przypadku marynarzy kontraktowych, że dokonywanie czynności zawodowych jest tożsame z okresem zatrudnienia marynarza, a zatem rozpoczyna się w momencie opuszczenia jego miejsca zamieszkania, a kończy się w momencie zakończenia jego repatriacji, czyli jego powrotu do domu. Na potwierdzenie wskazanej tezy przywołać należy art. 31 ust. 3 ustawy o pracy na morzy, zgodnie z którym czas repatriacji (a nawet czas oczekiwania na repatriację) zalicza się do okresu zatrudnienia marynarza. Racjonalnym wydaje się zatem przyjęcie, że przekroczenie granicy RP następujące w ramach podróży ze statku do domu mieści się w ramach czynności zawodowych, a do czasu zakończenia repatriacji marynarzy uznać należy za członków załogi w tranzycie.

Dodatkowo, zawarte w rozporządzeniu sformułowanie „w ramach” także może budzić wątpliwości interpretacyjne. W rezultacie, nawet gdyby przyjąć, błędne według autorów, utożsamianie zakończenia kontraktu z zejściem ze statku, to i tak podróż do domu mogłaby zostać uznana za wykonywaną w ramach czynności zawodowych. Nie można bowiem postawić znaku równości między zwrotem „w ramach” a zwrotem „w trakcie”. Należałoby w tym przypadku przyjąć jednak, że taka podróż powinna nastąpić możliwie jak najszybciej pozejściu ze statku. Przekroczenie granicy RP w trakcie podróży marynarza ze statku do domu, która następuje bezpośrednio i niezwłocznie po zejściu ze statku można by wówczas uznać za mieszczące się w ramach czynności zawodowych.

Zwrócić uwagę należy także na medialne doniesienia dotyczące zwolnienia z obowiązku odbycia kwarantanny polskiej załogi statku SM Kaszuby, który cumował w Holandii. Wysoce zastanawiające jest zatem różnicowanie sytuacji polskich marynarzy schodzących ze statku w porcie zagranicznym w zależności od podmiotu zatrudniającego tych marynarzy.

Na zakończenie postulować należy jak najszybsze wydanie przepisów doprecyzowujących analizowaną regulację prawną, które powinny uwzględniać wskazówki zawarte w przywołanym komunikacie Komisji Europejskiej albo wręcz dokonać zmiany przepisów rozporządzenia, tak aby wskazówki te zostały uwzględnione. Póki jednak przepisy doprecyzowujące nie zostaną wydane (albo rozporządzenie nie zostanie zmienione) nie powinno się stosować interpretacji, która byłaby dla polskich marynarzy opuszczających statek poza terytorium RP krzywdząca. Praktyka, zgodnie z którą polscy marynarze wracający do kraju są obowiązkowo kierowani na kwarantannę, choć poparta względami natury pozaprawnej, z prawnego punktu widzenia jest w ocenie autorów nieprawidłowa.

dr Adrianna Ogonowska – prawnik; adiunkt w Instytucie Nauk Prawnych Uniwersytetu Szczecińskiego, ekspert w zakresie prowadzenia szkoleń oraz autorka publikacji z zakresu prawa ochrony środowiska i prawa morskiego

mgr inż. kpt. ż. w. Łukasz Jakub Grodź – praktyk, zainteresowany systemami zarządzania bezpieczeństwem oraz prawem morskim