Koronawirus a ubezpieczenie zdrowotne marynarza w Polsce

W pierwszej fazie zachorowań koronawirusem (Covid-19) Ministerstwo Zdrowia potwierdziło tylko, że „Każda osoba, nawet nieubezpieczona, w przypadku podejrzenia zakażenia Covid-19 będzie nieodpłatnie diagnozowana”. Następnie NFZ przyznało, że osoby nieubezpieczone będą objęte nieodpłatnym leczeniem w przypadku zakażenia Covid-19.

Powyższe informacje są jak najbardziej pozytywne dla nieubezpieczonych marynarzy w NFZ, ale w naszej ocenie nie wyczerpują w pełni problemu.

W poniższym artykule zaprezentujemy sytuację ubezpieczeniową marynarzy, którzy pozostali w Polsce z uwagi na problemy z podmianami spowodowane pandemią Covid-19. Rekomendujemy również marynarzom sprawdzenie ich ewentualnych prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych, gdyż w wielu przypadkach mają one bardzo wąski zakres.

Kilka uwag praktycznych

Marynarz, który nie posiada ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ lub innym państwie UE będzie „nieodpłatnie leczony” w Polsce z Covid-19, ale nie będzie mógł (przynajmniej na tym etapie) nieodpłatnie korzystać z leczenia powikłań po koronawirusie, co może okazać się dużo bardziej problematyczną i kosztowną terapią niż samo wyleczenie z Covid-19 np. uszkodzenia wątroby, uszkodzenia oskrzeli, uszkodzenia płuc.

Sprawa wymaga oczywiście dalszych działań polskiego rządu, ale na tym etapie sytuacja jest taka jak opisana powyżej i może niestety nie ulec zmianie na korzyść nieubezpieczonego marynarza.

Marynarz musi również pamiętać, że w efekcie ewentualnych powikłań po Covid-19 może okazać się, że jest niezdolny do pracy na morzu. Niestety w większości przypadków ubezpieczenie armatorskie nie będzie obejmowało wypłaty odszkodowania ani innych świadczeń w takiej sytuacji dla marynarza.

Pamiętajmy, że wielu polskich marynarzy pozostających na burcie statków zarejestrowanych pod banderami spoza Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, z uwagi na „zablokowanie” podmian, nie jest objętych żadnym ubezpieczeniem społecznym, chyba że takowe posiadają z uwagi na podjęte przez nich samodzielne działania np. dobrowolne opłacanie składek NFZ.

Należy podkreślić, że w wielu przypadkach zagraniczni armatorzy, pomimo ciążących na nich obowiązkach, nie opłacają również składek na ubezpieczenie społeczne polskich marynarzy zatrudnionych na statkach eksploatowanych pod banderami Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Niestety w takiej sytuacji, jeśli powyższy obowiązek się pojawił, to polscy marynarze w wielu przypadkach muszą finalnie sami opłacić ww. zaległe składki wraz z odsetkami, gdyż armator ma status tylko płatnika.

Pamiętajmy, że zagraniczne ubezpieczenia zdrowotne działają tylko przez jakiś po ustaniu płatności składek i zaprzestaniu pracy w danym państwie UE. Marynarz, który otrzymuje wynagrodzenie tylko na burcie i tylko na burcie armator płaci za niego składki na ubezpieczenie społeczne w zagranicznym systemie zabezpieczenia społecznego musi się liczyć z tym, że dość szybko jego ubezpieczenie w tym systemie wygaśnie. Trzeba o tym pamiętać w kontekście zawieszenia większości lotów międzynarodowych, ustaleń UE z 17 marca 2020 roku, która na 30 dni zamyka granicę zewnętrzne oraz faktu, że większość państw członkowskich w dużej mierze zamyka swoje granice dla obcokrajowców, żeby opanować pandemię Covid-19.

Pamiętajmy, że trudno określić jak długo utrzyma się obecna sytuacja i kiedy faktycznie obniży się ryzyko zakażenia Covid-19.

Zgłoszenie marynarza w ZUS do ubezpieczenia małżonki

Sytuacja dotyczy zarówno małżonka, który prowadzi działalność gospodarczą jak i tego, który jest zatrudniony np. na umowie o pracę. W praktyce oznacza to że marynarz będzie mógł korzystać z ubezpieczenia zdrowotnego zatrudnionej żony lub żony, która jest przedsiębiorcą.

Co ważne cała operacja „dopisania” marynarza do ubezpieczenia żony jest darmowa i nie zwiększa wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne żony.

Zgodnie z przepisami, jesteśmy zobowiązani dopisać do naszego ubezpieczenia zdrowotnego każdego członka rodziny, który nie odprowadza składek na ubezpieczenie zdrowotne i nie ma prawa do tego rodzaju ubezpieczenia z żadnego innego tytułu.

Zgłoszenie marynarza jako bezrobotny

Zgłoszenie marynarza jako bezrobotnego do Powiatowego Urzędu Pracy jest jedną z możliwych form objęcia marynarza ubezpieczeniem zdrowotnym. Z uwagi na działania rządów państw UE zmierzające do walki z pandemią Covind-19, które niestety doprowadziły do „uziemienia” wielu polskich marynarzy w domu, marynarz może zaskakująco szybko spełnić warunki do uznania go w polskim systemie za bezrobotnego. Powyższe szczególnie dotyczy tych marynarzy, którzy nie posiadają stałych kontraktów z armatorem.

Bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, co ważne zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy lub innej pracy zarobkowej. Bezrobotnym jest również osoba niepełnosprawna, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy.

Zgodnie z przepisami ustawa z dnia 20 kwietnie 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.2008.69.415), aby uzyskać status bezrobotnego należy spełnić dodatkowe warunki. Poniżej wybrane:
a) Ukończenie 18 lat, lecz nieosiągnięcie wieku emerytalnego,
b) Brak prawa do m.in. emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
c) Nieprowadzenie działalności gospodarczej,
d) Brak przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej,
e) Bezrobotnym może być osoba, która nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej o powierzchni przekraczającej 2 ha,
f) Bezrobotnym może być osoba nieucząca się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych.

Dobrowolne ubezpieczenie marynarza w NFZ

Aktualnie obowiązujące przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, umożliwiają osobom będącym obywatelami polskimi wykonującymi pracę za granicą w podmiotach zagranicznych zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych na zasadach dobrowolności. Stosownie do art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowymi. Ustawodawca daje możliwość przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i samodzielnego opłacania składek na te ubezpieczenia.

Do ubezpieczeń dobrowolnych może przystąpić każda osoba (w tym marynarz), która nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Oczywiście taka forma wiąże się z comiesięcznymi kosztami dla rodziny marynarskiej, co w obecnej sytuacji, dla niektórych, może okazać się zbyt dużym obciążeniem finansowym.

Założenie działalności gospodarczej przez marynarza, a ubezpieczenie w NFZ

Założenie działalności gospodarczej przez marynarza jest kolejną z dróg do objęcia ubezpieczeniem społecznym w Polsce, ale nie ukrywajmy że najdroższą z wszystkich wyżej opisanych form.
Powyższe ma tylko wtedy sens jeśli marynarz faktycznie planuje zarobkować w zakresie nowo założonej działalności gospodarczej, co w obecnej dobie może okazać się fikcją.

W przypadku wyboru tej drogi przypominamy, że najkorzystniej dla marynarza jest wybrać opodatkowanie liniowe (19% PIT) lub ryczałtowe dochodów generowanych w zakresie ww. działalności gospodarczej, gdyż w takiej sytuacji dochody z działalności gospodarczej marynarza będą łączyły się podatkowo z jego dochodami z pracy na morzu.

Wnioski

Jak z powyższych rozważań wynika, polscy marynarze muszą w dużej mierze sami zadbać o ubezpieczenie zdrowotne w systemie zabezpieczenia społecznego, co w dobie pandemii Covid-19 ma szczególne znaczenie.

Można mieć tylko nadzieję, że polski ustawodawca podejmie stosowne kroki, i że finalnie NFZ obejmie również nieubezpieczonych obywateli leczeniem w zakresie powikłań po Covid-19, a nie tylko samego leczenia z Covid-19.