Rozliczenia marynarzy: „zasada 183 dni” w 2020 roku, a opodatkowanie marynarza w Polsce

Z uwagi na fakt, iż ostatnio do Kancelarii napływają coraz to bardziej zaskakujące informacje od marynarzy, którzy wyrażają obawę, że brak „przepracowania co najmniej 183 dni na statku w 2020 roku” jest równoważny z opodatkowaniem w Polsce, w poniższej publikacji wyjaśnię jak to faktycznie wygląda z perspektywy regulacji podatkowych.

Żaden marynarz posiadający polską rezydencję podatkową wykonujący pracę u armatora z faktycznym zarządem w korzystnym podatkowo dla marynarzy państwie (metoda wyłączenia z progresją lub pełne wyłączenie), nie musi wykazywać przed polskim urzędem skarbowym, że przepracował co najmniej 183 dni na statku w roku podatkowym 2020 w celu uniknięcia opodatkowania w Polsce.

Po raz kolejny podkreślam, że jeżeli z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania wynika, że dochody polskiego marynarzy z pracy na statku są opodatkowane w państwie faktycznego zarządu przedsiębiorstwa to „zasada 183 dni” pracy na statku w roku podatkowym nie znajduje w takiej sytuacji zastosowania jeśli chodzi o ustalenie sytuacji podatkowej polskiego marynarza w Polsce np. Dania, Niemcy, Malta, Cypr, Szwecja etc.

W 2020 roku polski marynarz musi legitymować się stosowanymi dokumentami potwierdzającymi fakt pracy na statku eksploatowanym w transporcie międzynarodowym przez przedsiębiorstwo z faktycznym zarządem w danym państwie, co ma dla niego kluczowe znaczenie w kontekście ewentualnych kontaktów z organami podatkowymi w Polsce.
Poniżej dwie sytuacje, w których „zasada 183 dni” ma faktycznie znaczenie dla polskich marynarzy.

„Zasada 183 dni”, a rezydencja podatkowa w Polsce

Ustawa o PIT określa przesłanki, które powodują uznanie, że dany marynarz ma miejsce zamieszkania (rezydencję podatkową) w Polsce. W myśl przepisu art. 3 ust 1a ustawy o PIT, za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), lub
2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Obie powyższe przesłanki skutkujące ustaleniem rezydencji podatkowej w Polsce mają charakter rozłączny. Wystarczające jest spełnienie choćby jednej z nich, aby uznać, że podatnik ma miejsce zamieszkania w Polsce.

Zgodnie z punktem 1 powyższego przepisu miejsce zamieszkania w Polsce ma osoba, która w Polsce ma centrum interesów życiowych. Pojęcie „centrum interesów życiowych” od dawna funkcjonuje w doktrynie cywilistycznej jako kryterium rozstrzygające o miejscu zamieszkania, a to właśnie na podstawie przepisów prawa cywilnego dotychczas określano miejsce zamieszkania. Pojęcie centrum interesów życiowych jest dość ogólne, a jego zakres znaczeniowy jest nieostry, w związku z czym, przy określaniu miejsca zamieszkania (w Polsce) należy odnosić się do dorobku doktryny prawa cywilnego, która wypracowała dyrektywy określania centrum interesów życiowych danej osoby.

Również sądy administracyjne i Ministerstwo Finansów wielokrotnie wyrażały swoje stanowisko jak należy rozumieć centrum (ośrodek) interesów życiowych w kontekście określenia lub zmiany rezydencji podatkowej podatnika.

Druga przesłanka będąca podstawą do ustalenia rezydencji podatkowej marynarza w Polsce jest związana z długością jego pobytu w Polsce. Miejsce zamieszkania w Polsce będzie miała zatem osoba, która przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w danym roku podatkowego. Chodzi tutaj o łączną liczbę dni pobytu w Polsce liczoną w danym roku kalendarzowym (a nie w okresie dowolnych kolejnych 12 miesięcy). Przepis ten nie wymaga, aby okres ten był ciągły. Ww. 183 dni mogą stanowi sumę dni podczas kilku pobytów w Polsce w danym roku podatkowym. W tym miejscu podkreślić trzeba, że powyższe przepisy stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, które stosuje się w pierwszej kolejności z uwagi na hierarchę źródeł prawa.

Kwestię rezydencji podatkowej regulują także umowy międzynarodowe. W przypadku powstania konfliktu rezydencji lub innych problemów w jej określeniu, istnieją metody, wskazane w umowach międzynarodowych, aby je rozwiązać.

Metody te zakładają, że w celu ustalenia rezydencji podatkowej należy zastosować pewne następujące po sobie kryteria, tj.:

• stałego miejsca zamieszkania,
• ściślejszych powiązań osobistych i gospodarczych (ośrodek interesów życiowych),
• zwykłego przebywania,
• obywatelstwa. Warto pamiętać, że w przypadku marynarzy i „zasady 183 dni” , na kanwie powyższych przepisów, możemy mówić tylko w kontekście ustalenia rezydencji podatkowej marynarzy lub zmiany ich rezydencji podatkowej. Oczywiście powyższa zasada będzie korygowana umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, które ustalają określone przesłanki, czy podatnika można uznać za rezydenta państwa strony danej umowy.

Co bardzo ważne, umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania należy stosować w pierwszej kolejności, a dopiero w razie braku regulacji w tym akcie prawnym, należy odnieść się do przepisów ustawy o PIT. W przypadku braku umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania w Polsce, w ww. zakresach, znajdują zastosowanie przytoczone powyżej regulacje ustawy o PIT.

Zwolnienie marynarzy z PIT w Polsce, a wykonywanie pracy na statku przez okres co najmniej 183 dni w roku podatkowym 2020

Marynarz chcący skorzystać z obowiązującego od dnia 01.01.2020 roku w Polsce zwolnienia z PIT dla marynarzy musi spełnić m.in. przesłankę wykonywania pracy na statku przez okres co najmniej 183 dni w roku podatkowym. Uwagi wymaga fakt, iż nie jest to jedyna przesłanka do spełniania dla marynarza planującego skorzystanie z ww. zwolnienia.

Jak wielokrotnie wskazywałem przesłanek tych jest bardzo wiele i mają one niestety dla marynarzy charakter zawężający.

Przepisy o zwolnieniu z PIT dla marynarzy stosuje się dopiero wtedy, gdy z danej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, którą zawarła Polska, wynika opodatkowanie marynarza w Polsce (m.in. Holandia, Kanada, Chile) lub gdy w ogóle takowej umowy Polska nie zawarła i mamy do czynienia np. z państwem określanymi mianem raju podatkowego np. Monaco.

Dla porządku wskazać należy, iż z art. 11 ordynacji podatkowej rokiem podatkowym w Polsce jest rok kalendarzowy, czyli okres od 1 stycznia do 31 grudnia i to właśnie w tym okresie polski marynarz chcący skorzystać ze zwolnienia z PIT musi wykazać przed urzędem skarbowym spełnienie ww. przesłanki 183 dni pracy na statku.

Na podstawie art. 21 ust. 35 b ustawy o PIT do wskazanego okresu 183 dni poza okresem faktycznego wykonywania pracy na statku zalicza się okres;

1. podróży do miejsca rozpoczęcia pracy na statku, liczony wraz z dniem rozpoczęcia podróży z miejsca zamieszkania lub innego miejsca wskazanego w marynarskiej umowie o pracę, o której mowa w art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu, do dnia rozpoczęcia pracy na statku, a w przypadku statków obsługiwanych przez kolejno wymieniające się załogi statku lub część załogi statku – 1 dzień przy każdorazowej zmianie załogi;
2. podróży z miejsca zakończenia pracy na statku, liczony wraz z dniem zakończenia pracy na statku, do dnia zakończenia podróży w miejscu zamieszkania lub innym miejscu wskazanym w marynarskiej umowie o pracę, o której mowa w art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu, a w przypadku statków obsługiwanych przez kolejno wymieniające się załogi statku lub część załogi statku – 1 dzień przy każdorazowej zmianie załogi;
3. repatriacji i oczekiwania na repatriację w rozumieniu ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu – w przypadku, gdy na podstawie przepisów dotyczących kosztów ponoszenia repatriacji armator jest obowiązany do ponoszenia tych kosztów;
4. pobierania zasiłku chorobowego lub zasiłku macierzyńskiego oraz okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy lub choroby, które miały miejsce w okresie zatrudnienia na statku, określone w zaświadczeniach lekarskich;
5. szkolenia lub przeszkolenia w jednostkach edukacyjnych, prowadzących szkolenia zgodnie z wymogami Międzynarodowej konwencji o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht, 1978, sporządzonej w Londynie dnia 7 lipca 1978 r. (Dz. U. z 1984 r. poz. 201 i 202, z 1999 r. poz. 286, z 2013 r. poz. 1092, z 2018 poz. 1866 i 2088 oraz z 2019 r. poz. 103);
6. szkolenia lub przeszkolenia innego niż wskazane w pkt 5, na które marynarz został skierowany przez armatora, a obowiązek odbycia tego szkolenia lub przeszkolenia wynika z odrębnych przepisów;
7. urlopu wypoczynkowego lub okolicznościowego, jeżeli marynarska umowa o pracę, o której mowa w art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu, przewiduje jego uzyskanie;
8. wolnego od pracy pobytu na lądzie, udzielonego na podstawie przepisów dotyczących czasu pracy marynarzy, bezpośrednio po czasie pracy na statku obsługiwanym przez kolejno wymieniające się załogi statku lub część załogi statku;
9. urlopu wyrównawczego, o którym mowa w art. 56 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu.

Powyższy przepis obowiązuje w Polsce niecałe 2 miesiące, tak więc trudno określić jaka będzie praktyka jego stosowania w najbliższych latach przez aparat skarbowy w Polsce.
Niemniej jednak zgodnie z aktualną praktyką organów podatkowych w innych sprawach dotyczących marynarzy można postawić tezę, że organy podatkowe będą próbowały podważać spełnienie ww. przesłanki przez marynarza chcącego skorzystać ze zwolnienia z PIT w danym roku podatkowym.

Podsumowanie

Reasumując, jak z powyższego wynika „zasada 183 dni” dla większości marynarzy w dalszym ciągu będzie miała znaczenie marginalne. Biorąc pod uwagę praktykę obrotu prawnego, zasada ta w roku 2020 będzie dotyczyć przede wszystkim tych nielicznych marynarzy, którzy będą próbowali skorzystać ze zwolnienia z PIT dla marynarzy.

Dla pozostałych marynarzy w dalszym ciągu, w roku 2020, najważniejsze pozostaje udowodnienie przed organem podatkowym, iż wykonują pracę najemną na statku eksploatowanym w transporcie międzynarodowym przez armatora z faktycznym zarządem w danym państwie.

Zespół Kancelarii obsługuje marynarzy na terenie całej Polski w zakresie reprezentacji marynarzy przed organami podatkowymi, w zakresie rozliczeń podatkowych oraz w wielu innych sprawach. W razie pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu.