Morska Energetyka Wiatrowa, a brak odpowiednich regulacji prawnych w Polsce

Instalacje morskich farm wiatrowych posiada aktualnie 11 europejskich państw. Wśród nich za lidera rozwoju morskiej energetyki wiatrowej uznaje się Wielką Brytanię, w której moc zainstalowana przekroczyła 8 GW, podczas gdy do roku 2030 planuje się osiągnięcie na poziomie 30 GW. Wśród państw pozyskujących energię z farm wiatrowych usytuowanych na morzu kolejne miejsca zajmują Niemcy, Dania, Belgia, Holandia.

W zeszłym roku w Danii energia pozyskiwana z odnawialnych źródeł energii, a konkretnie z farm wiatrowych (zarówno z morskich, jak i lądowych) pokrywała 41% krajowego zapotrzebowania energetycznego, co stanowi najwyższy poziom wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych w całej Europie. Jak wynika z najnowszych doniesień Ministerstwo Energii Danii za cel postawiło sobie zbudowanie sztucznej wyspy, wokół której mają znaleźć się morskie farmy wiatrowe o łącznej mocy 10 GW co stanowi średnie zużycie 10 mln europejskich gospodarstw domowych.

POLSKA NA TLE INNYCH PAŃSTW

W Polsce Krajowy System Elektroenergetyczny, którego sumaryczna moc zainstalowana przekroczyła 41 GW, w ponad 70% jest oparty na elektrowniach opalanych węglem.

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat można zaobserwować dynamiczny rozwój energetyki opartej na źródłach odnawialnych, co znakomicie wpisuje się w politykę klimatyczną Unii Europejskiej, jak i światowe trendy ekologiczne.

Opierając się na danych opublikowanych przez Urząd Regulacji Energetyki pod koniec ubiegłego roku moc zainstalowanych farm wiatrowych w Polsce wynosiła blisko 5,9 GW, co stanowi ponad 14% mocy wytwórczych skupionych w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym.

Podkreślenia wymaga, że aktualnie cała wytworzona moc pochodząca z siły i napędu wiatru została wytworzony przez farmy wiatrowe znajdujące się na lądzie, ale już za kilka lat do wiatraków usytuowanych na lądzie mają dołączyć morskie farmy wiatrowe położone na Bałtyku.

W ciągu ostatnich lat widać spore poruszenie wokół morskich farm wiatrowych, które mają powstać na obszarze Morza Bałtyckiego. Budowa morskich farm wiatrowych w Polsce ma przynieść korzyści w wielu obszarach aktywności – ekonomicznej (rozwój technologiczny, stymulacja dla rozwoju gospodarki czy zmniejszenie zapotrzebowania na import energii elektrycznej), środowiskowej (ograniczenie emisji szkodliwych substancji), jak i społecznej (obniżka cen prądu, wsparcie rynku pracy oraz lokalnej przedsiębiorczości – symulacje ekspertów wskazują, że zainstalowanie morskich farm wiatrowych o mocy 6 GW ma stworzyć ponad 70 tysięcy miejsc pracy na terenie całego kraju).

Za kluczowe aspekty realizacji projektu morskich farm wiatrowych na polskim Morzu Bałtyckim Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej wskazuje:

a. Zagwarantowanie morskim farmom wiatrowym miejsca w planie zagospodarowania przestrzennego Morza Bałtyckiego;
b. Przygotowanie i rozwijanie infrastruktury portowej oraz naziemnej, która ma zapewnić dostęp do energii z morskich farm wiatrowych;
c. Opracowanie dedykowanego systemu wsparcia dla inwestorów morskich farm wiatrowych – najlepiej o randze ustawowe.

Pierwsze polskie morskie farmy wiatrowe mają rozpocząć produkcję energii około 2025 roku.

AKTUALNY STAN PRAWNY

Aktualnie kwestie związane z morskimi farmami wiatrowymi uregulowane są w sposób niedostateczny, chaotyczny oraz należy ich szukać w wielu aktach prawnych.

Dedykowaną ustawą dla energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych jest ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Przed rokiem 2015, w którym to weszła ww. ustawa, rynek energii odnawialnej uregulowany był ustawą z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. Natomiast od 2015 r. regulowany jest właśnie ustawą o odnawialnych źródłach energii, przy pomocniczym zastosowaniu Prawa energetycznego.

Niemniej jednak ustawa o odnawialnych źródłach energii nie reguluje kwestii związanych z morskimi farmami wiatrowymi w sposób kompleksowy oraz generalny.

Potencjalny podmiot zainteresowany tworzeniem morskich farm wiatrowych obowiązanych jest sięgnąć do wielu aktów prawnych oraz uzyskać wiele decyzji administracyjnych celem uzyskania finalnego pozwolenia na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich, pełniącego funkcję decyzji lokalizacyjnej dla morskiej farmy wiatrowej.

Jako jeden z etapów przygotowania projektu inwestycyjnego w związku z budową morskiej farmy wiatrowej można wskazać wybór lokalizacji i uzyskanie prawa do wykorzystania wybranego obszaru morskiego do realizacji projektu. Kwestie związane z procesem wyboru lokalizacji dla przedsięwzięć realizowanych na obszarach morskich określa ustawa z dnia 21 marca 1991 o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Zgodnie z art. 23 powyżej wskazanej ustawy decyzją administracyjna, która potwierdza możliwość wykorzystania danego obszaru morskiego do realizacji i eksploatacji morskiej farmy wiatrowej, jest pozwolenie na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich.

Niemniej jednak sięgnięcie do wyżej wymienionych ustaw jest niewystarczające, a kwestie związane z realizacją morskich farm wiatrowych znajdują się również w:

• Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska,
• Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
• Ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
• Ustawie z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczania morza przez statki,
• Ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne,
• Ustawie z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim,
• Ustawie z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski,
• Ustawie z dnia 19 lutego 2004 r. o rybołówstwie.

Powyższa lista aktów prawnych, nie jest listą w pełni wyczerpaną i nie stanowi katalogu zamkniętego, natomiast doskonale prezentuje, to jak kwestie związane z morskimi farmami wiatrowymi są rozsiane w polskim porządku prawnym.

NIEZBĘDNE ZMIANY W POLSKIM PRAWIE

W sierpniu 2019 r. Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni działając w imieniu Dyrektora Urzędu Morskiego w Słupsku, Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie oraz własnym podał do publicznej wiadomości informację o wyłożeniu do publicznego wglądu Prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu planu zagospodarowania przestrzennego polskich obszarów morskich. Do dnia 27 września 2019 r. można było składać uwagi i wnioski do ustaleń prognozy.

Z listopadowych doniesień wynikało, iż ówczesne Ministerstwo Energii (aktualnie Ministerstwo Aktywów Państwowych) poinformowało o przygotowaniu projektu ustawy wspierającej rozwój energetyki wiatrowej w Polsce.

„Jest on wynikiem naszych intensywnych prac oraz konsultacji z wieloma partnerami m.in. przedstawicielami sektora i biznesu. Jestem przekonany, że proponowane regulacje w istotny sposób przyczynią się do powstania w przyszłości systemowo uformowanego sektora morskiej energetyki wiatrowej w Polsce” – podkreślał ówczesny minister energii Krzysztof Tchórzewski.

Zgodnie z tym wskazywano, jednocześnie Minister Energii wystąpił z wnioskiem o wpisanie przedmiotowego projektu do Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. – Jest to niezbędny krok do dalszych prac legislacyjnych, czyli uruchomienia procesu konsultacji publicznych i uzgodnień międzyresortowych. Mamy nadzieję, że uda nam się je uruchomić w ciągu 2 -3 tygodni – podkreślał sekretarz stanu w Ministerstwie Energii Krzysztof Kubów odpowiedzialny za obszar odnawialnych źródeł energii.

Dnia 11 grudnia 2019 r. w Ministerstwie Aktywów Państwowych odbyła się konferencja Areopag Energetyki Odnawialnej 2019 zorganizowana przez Stowarzyszenie na rzecz efektywności im. prof. Krzysztofa Żmijewskiego. Podczas konferencji eksperci debatowali o perspektywach wdrażania regulacji prawnych dotyczącej morskiej energetyki wiatrowej.

Z wypowiedzi dyrektora Departamentu Energii Odnawialnej i Rozproszonej w Ministerstwie Aktywów Państwowych wynika, że jeszcze w bieżącym roku można się spodziewać, iż projekt ustawy wspierającej rozwój morskiej energetyki wiatrowej trafi do konsultacji – „Chciałbym, żeby temat offshore przeszedł jak najszybciej do etapu konsultacji publicznych i mam nadzieję, że jeszcze w grudniu się to uda. Na to liczę i życzę państwu, żeby jeszcze przed świętami ten projekt mógł się ukazać, zostać przekazany do konsultacji” – powiedział dyrektor Departamentu Energii Odnawialnej i Rozproszonej w Ministerstwie Aktywów Państwowych Piotr Czopek.

Podczas konferencji Areopag Energetyki Odnawialnej 2019 dyrektor Departamentu Energii Odnawialnej i Rozproszonej w Ministerstwie Aktywów Państwowych Piotr Czopek wskazał również na konieczność kolejnej nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii – „Chcemy wprowadzić kolejne rozwiązania w zakresie energetyki rozproszonej i prosumenckiej, dalsze zmiany w obszarze klastrów energii, pewnie spółdzielni energetycznych prosumentów. Analizy już prowadzimy, a wynik poznają państwo na początku przyszłego roku.”

Podkreślenia wymaga, iż na dzień sporządzenia niniejszego artykułu na powszechnie dostępnych, rządowych witrynach internetowych zarówno Ministerstwa Aktywów Państwowych, jak i Rządowego Centrum Legislacji na próżno szukać projektu ustawy dedykowanej dla morskich farm wiatrowych, a tym samym na dzień dzisiejszy, niemożliwe jest wskazanie jakichkolwiek konkretów związanych z tym projektem.

PAKIET KLIMATYCZNO-ENERGETYCZNY DO ROKU 2020

Pakiet z 2020 r. jest wiążącym dla państw członkowskich zbiorem przepisów, które mają zagwarantować, że Unia Europejska osiągnie swoje cele zarówno w stosunku do klimatu, jak i energii do roku 2020.

W skład pakietu wchodzą następujące unijne akty prawne:

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych;

2. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych; 

3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euroatom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006;

4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE.

W pakiecie klimatycznym, zwanym potocznie 3x20, określono 3 najważniejsze cele:

1. Ograniczenie o 20 % emisji gazów cieplarnianych (w stosunku do poziomu z roku 1990),
2. Udział energii za źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii w Unii Europejskiej na poziomie 20%,
3. Zwiększenie o 20% efektywności energetycznej.

Podsumowanie

Słowem podsumowania należy wskazać, że dokonanie zmian przez polskiego ustawodawcę w zakresie regulacji dotyczących odnawialnych źródeł energii jest niezbędne. Kwestie związane z morskimi farmami wiatrowymi powinny zostać uregulowane w sposób przejrzysty oraz kompleksowy. Powyższe bezpośrednio przełoży się na wykorzystanie, wciąż niestety uśpionego polskiego potencjału morskich farm wiatrowych oraz jest szansą na odejście od energii pochodzącej z mniej ekologicznych, a bardziej szkodliwych dla środowiska źródeł energii, a tym samym stanowi szansę na realizację zobowiązań unijnych.