500+ w rodzinie marynarskiej – na pierwsze i kolejne dziecko

Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci normuje warunki nabywania prawa do świadczenia wychowawczego oraz zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia. Ustawodawca jako zasadę przyjął, że prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje obywatelom polskim, a także pewnej kategorii cudzoziemców. Z uwagi na powyższe finansowe wsparcie ze strony państwa jest dedykowane także rodzinom polskich marynarzy.

Celem wprowadzenia programu, jak podkreślano na etapie opracowywania ustawy było pokrycie wydatków związanych z wychowaniem dziecka i zaspokojenie jego potrzeb życiowych. Program wsparcia finansowego polskich rodzin funkcjonuje od 2016 r., jednakże aktualnie dokonano w ustawie zmian, stąd też od 01 lipca 2019 r. program działa w nieco zmienionej formule. W odniesieniu do rodzin marynarzy – jako beneficjentów świadczenia 500 plus należy zwrócić uwagę na dwa aspekty tj. opodatkowanie dochodów ze statku oraz konieczność podania we wniosku miejsca przebywania marynarza.

Uprawnienie do świadczenia 500+

Zasadą jest, iż świadczenie wychowawcze przysługuje:
1) matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 2a, albo
2) opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu opiekuna faktycznego, albo
3) opiekunowi prawnemu dziecka, albo
4) dyrektorowi domu pomocy społecznej (w pierwotnej wersji programu świadczenie nie przysługiwało dzieciom umieszczonym w placówkach opiekuńczo wychowawczych).

Od 01 lipca 2019 r. świadczenie wychowawcze przysługuje do dnia ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Objęcie programem wszystkich dzieci jest najważniejszą z wprowadzonych zmian. Ustawa przed nowelizacją zakładała bowiem, wpłatę świadczenia na drugie i kolejne dziecko. Na pierwsze dziecko świadczenie było wypłacane wyłącznie po spełnieniu określonych kryteriów dochodowych. Ustalenie progów dochodowych związanych z przyznaniem świadczenia 500 plus powodowało, iż wiele rodzin marynarzy było pozbawionych możliwości otrzymania finansowego wsparcia. Aktualnie kryterium dochodowe zostało całkowicie zniesione. Wprowadzone zmiany powodują, iż niezależnie od wysokości uzyskiwanych dochodów marynarze mogą składać wnioski o przyznanie świadczenia wychowawczego. Z uwagi na zmianę ustawy polegającą na przyznaniu świadczenia na pierwsze dziecko, niezależnie od dochodu, do wniosku w sprawie świadczenia nie ma konieczności dołączania zaświadczeń lub oświadczeń dotyczących wysokości dochodów.

Procedura ustalenia prawa do świadczenia 500+

Prawo do świadczenia wychowawczego zgodnie z ustawą jest ustalane jest na okres od dnia 1 czerwca do dnia 31 maja roku następnego, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu, o którym mowa w ust. 1, nie wcześniej niż od dnia odpowiednio urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką, przysposobienia dziecka lub umieszczenia dziecka w domu pomocy społecznej. Jeżeli w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką lub przysposobienia dziecka, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego, prawo to ustala się od miesiąca odpowiednio urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką lub przysposobienia dziecka do końca okresu, o którym mowa w ust. 1. W przypadku złożenia wniosku po tym terminie, prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami. Ustawa w znowelizowanym brzmieniu wydłuża o 3 miesiące termin do złożenia wniosku o wypłatę świadczenia, zakładając jednocześnie uprawnienie rodzica do otrzymania wyrównania. Przepisy w poprzednim kształcie umożliwiały przyznanie świadczenia wyłącznie od miesiąca, w którym złożono wniosek.

Ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz jego wypłata następują odpowiednio na wniosek matki, ojca, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka albo dyrektora domu pomocy społecznej. Wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze, a w przypadku, gdy o świadczenie wychowawcze ubiega się dyrektor domu pomocy społecznej - właściwym ze względu na miejsce położenia tego domu pomocy społecznej.

Procedura składania wniosków o świadczenie 500+ w 2019 roku

W 2019 roku rodziny marynarzy mogą składać w dwóch formach: w wersji papierowej – od 1 sierpnia 2019 r., a w wersji elektronicznej – od 1 lipca 2019 r. Złożenie wniosku do końca września 2019, będzie gwarantowało wypłatę świadczenia z wyrównaniem, począwszy od lipca. Organ właściwy ma aktualnie 3 miesiące na wydanie decyzji w sprawie wypłaty świadczenia. A zatem złożenie wniosku w okresie

- lipiec-sierpień 2019 roku oznacza, że świadczenie, z wyrównaniem od lipca, zostanie wypłacone najpóźniej do dnia 31 października 2019 roku,
- we wrześniu 2019 roku oznacza, że świadczenie, z wyrównaniem od lipca, zostanie wypłacone najpóźniej do dnia 30 listopada 2019 roku,
- w październiku 2019 roku oznacza, że świadczenie, z wyrównaniem jedynie od października, zostanie wypłacone najpóźniej do dnia 31 grudnia 2019 roku,
- w listopadzie 2019 roku oznacza, że świadczenie, z wyrównaniem jedynie od listopada, zostanie wypłacone najpóźniej do dnia 31 stycznia 2020 roku.

Rodziny marynarzy, które mają obecnie przyznane świadczenie wychowawcze na drugie i kolejne dzieci do 30 września 2019 roku, składają od 1 lipca 2019 roku jeden wspólny wniosek o ustalenie prawa do świadczenia na wszystkie dzieci. Ministerstwo wyjaśniło bowiem, iż "W ten sposób otrzymają od 1 lipca prawo do świadczenia na pierwsze dziecko (na które obecnie nie pobierają 500 plus), natomiast od 1 października br. na pozostałe dzieci (na które świadczenia są już przyznane do 30 września 2019 roku)".

Świadczenie 500+ w praktyce

Wyjaśnić należy, iż sama procedura złożenia wniosku oraz przedłożenia określonych dokumentów nie budzi wątpliwości. W praktyce, kwestią nastręczającą rodzinom marynarzy wielu problemów jest obowiązek podania we wniosku informacji dotyczących miejsca pobytu wnioskodawcy lub członków jego rodziny, w tym współmałżonka lub drugiego rodzica dziecka/dzieci. Powyższe wynika z faktu, iż świadczenie wychowawcze 500+ podlega koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 1 pkt 4 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci świadczenie wychowawcze nie przysługuje, jeżeli „członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia wychowawczego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej”. W przypadku marynarzy zastosowanie znajdą przepisy ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zgodnie z którymi dla określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa „praca najemna lub praca na własny rachunek wykonywana normalnie na pokładzie statku na morzu pod banderą Państwa Członkowskiego uważana jest za pracę wykonywaną w tym Państwie Członkowskim. Jednakże osoba zatrudniona na pokładzie statku pod banderą Państwa Członkowskiego, a otrzymująca wynagrodzenie za taką pracę od przedsiębiorstwa lub osoby, których siedziba lub miejsce prowadzenia działalności są w innym Państwie Członkowskim, podlega ustawodawstwu tego ostatniego Państwa Członkowskiego, jeżeli zamieszkuje w tym Państwie. Do celów stosowania wspomnianego ustawodawstwa, przedsiębiorstwo lub osoba wypłacająca wynagrodzenie uważana jest za pracodawcę” (art. 11 ust. 4 rozporządzenia, o którym mowa powyżej). Zasadą jest podleganie ubezpieczeniom społecznym według prawa bandery statku, na którym marynarz wykonuje pracę.

Należy wskazać, iż podanie miejsca przebywania marynarza ma na celu sprawdzenie, czy danej osobie nie przysługuje na dziecko świadczenie o podobnym charakterze w innym państwie. Co więcej należy podkreślić, że w przypadku, gdy wnioskodawca lub członek rodziny wnioskodawcy przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, organ właściwy przekazuje wniosek wraz z dokumentami wojewodzie. W takiej sytuacji zadaniem wojewody będzie ustalenie czy w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Następnie, jeśli w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego - wojewoda ustala prawo do świadczenia wychowawczego, jeśli natomiast przepisy te nie mają zastosowania - przekazuje sprawę organowi właściwemu w celu ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego tj. wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze.

Pamiętać należy, iż informacje przedstawione we wniosku składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia."

Dostarczenie decyzji za pośrednictwem poczty elektronicznej

Nowelizacja ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci zakłada, iż od 1 lipca 2019 r. informacja o przyznaniu świadczenia zostanie przekazana rodzinie marynarza drogą elektroniczną na wskazany adres e-mail. Nieodebranie informacji o przyznaniu świadczenia wychowawczego nie wstrzyma wypłaty tego świadczenia. Przepisy obowiązujące do 30 czerwca 2019 r. nakładały na organ obowiązek wydaniem decyzji administracyjnej i skierowania jej do wnioskodawcy listem poleconym. Aktualnie brak obowiązku wydania w każdej sprawie decyzji administracyjnej powinien skrócić okres rozpoznania sprawy i przyspieszyć otrzymanie świadczenia.

Skutki podatkowe świadczenia 500+ dla marynarzy

Należy również wskazać, iż złożenie wniosku o świadczenie wychowawcze 500+ nie będzie miało dla rodziny marynarza negatywnych konsekwencji podatkowych. Z założenia pomoc z programu 500+ i świadczenia wychowawczego, nie podlega opodatkowaniu. Kwota ta została zwolniona z opodatkowania. Oznacza to w praktyce, że nie ma konieczności uwzględnienia samej kwoty z świadczenia 500+ w indywidualnym zeznaniu rocznym PIT. W miejscu wskazywania źródeł dochodów, podatnik ma prawo pominąć dochody ze świadczeń wychowawczych 500+.