Polisolokaty w obrocie prawnym

Polisolokaty, czyli ubezpieczenia na życie z funduszami kapitałowymi są czasami kuszącą alternatywą dla osób poszukujących ubezpieczenia na życie dla siebie lub członków swojej rodziny. Silną zachętą jest rzekomy możliwy do osiągnięcia ponadprzeciętny wzrost wartości inwestycji w składki. Przy analizie oferty inwestycji w tym modelu należy wziąć pod uwagę źródło takich haseł pojawiających się w informacjach handlowych obecnych na rynku zakładów ubezpieczeń. Zwykle wynika to z przyjętej struktury tego produktu, która może w różnym stopniu spełniać funkcję ubezpieczenia na życie i inwestycji kapitałowej.Co dokładniej należy brać pod uwagę chcąc wybrać ofertę o najlepiej dopasowanym balansie tych dwóch funkcji ubezpieczenia na życie z funduszami kapitałowymi? 

Czym są polisolokaty? 

Polisolokaty to, ubezpieczenia na życie z funduszami kapitałowymi (dalej: ubezpieczenia UFK) są to ubezpieczenia na życie, gdzie najczęściej zdarzeniami objętymi obowiązkiem wypłaty ubezpieczenia jest śmierć ubezpieczonego lub dożycie przez ubezpieczonego określonego wieku. Świadczenie może zostać wypłacone na rzecz wskazanych osób. Jednak w przypadku ubezpieczeń UFK ochrona ubezpieczeniowa często ulega istotnemu ograniczeniu ze względu na eksponowany, inwestycyjny element tej umowy.

Ubezpieczenia UFK dają możliwość inwestowania za pośrednictwem firmy ubezpieczeniowej, regularnie płaconych składek w fundusze obracające określonymi instrumentami np. papierami wartościowymi, obligacjami. Niesie to określone zalety. Tytułem przykładu, dostajemy możliwość inwestowania w fundusze nabywające określone instrumenty finansowe notowane na giełdach bez konieczności samodzielnego organizowania zakupu tych instrumentów. W zamian za organizację powyższego ubezpieczyciel pobiera najczęściej opłatę administracyjną oraz opłatę za zarządzanie posiadanymi jednostkami uczestnictwa. Jaka część składek stanowi przedmiot inwestycji to zależy od konkretnego produktu ubezpieczeniowego i jego struktury.

Dzięki temu zyskujemy, zgodnie z ofertą, szansę na osiągnięcie dobrych wyników finansowych naszej inwestycji. Jednak duże wyeksponowanie składek na inwestycje w fundusze kapitałowe, szczególnie obracające dynamicznymi instrumentami finansowymi np. akcjami, instrumentami pochodnymi, oznacza zwiększony udział ryzyka inwestycyjnego. W tym miejscu często także zdarza się, że przed zawarciem umowy konsument nie zostaje dostatecznie poinformowany o rzeczywistym ryzyku inwestycyjnym wynikającym z umowy oraz ukrytych kosztach takiej umowy. Niestety szansa na ponadprzeciętny zwrot inwestycji niesie ze sobą także ryzyko straty. Już same opłaty za prowadzenia czynności związanych z nabywaniem jednostek uczestnictwa są z reguły stosunkowo wysokie. 

Problemy z polisolokatami w obrocie prawnym

Ubezpieczenia UFK istnieją na naszym rynku już od kilkunastu lat. Wydaje się, że regulacje wspólnotowe oraz krajowe dążące do zwiększenia ochrony interesów konsumentów m.in. w relacjach z firmami ubezpieczeniowymi dają efekt zrównoważenia interesów ubezpieczyciela i ubezpieczającego w ramach tego rodzaju umów ubezpieczenia. Mimo to istnieją w obrocie umowy, które posiadają ogólnie ujmując bardzo niesprawiedliwe postanowienia, narzucone wolą jednej strony (z reguły tą stroną jest ubezpieczyciel). W niektórych przypadkach postanowienia te stają się podstawą do zniwelowania zysków z inwestycji, a niekiedy powodować mogą utratę znacznej części wpłaconych środków przez konsumenta.

Problemy z ubezpieczeniami UFK mogą być związane w szczególności z pewnymi zaniechaniami po stronie osoby oferującej produkt, co do prawidłowego poinformowania o jego cechach. Na przestrzeni ostatnich lat wielu konsumentów/inwestorów nie zostało prawidłowo powiadomionych o rzeczywistych kosztach związanych z prowadzeniem rachunków jednostek uczestnictwa przez firmę ubezpieczeniową. Niewiele osób zdawało sobie sprawę z tego, jak bardzo zmienne bywają realia rynków finansowych, w które miały zainwestować swoje składki.

Ponadto rzeczywista ochrona ubezpieczeniowa często bywa iluzoryczna. Rzeczywista ochrona ubezpieczeniowa dotyczy najczęściej jedynie przypadku śmierci ubezpieczonego. W takich przypadkach można mówić o gwarancji wypłaty określonego kapitału. W przypadku dożycia określonego wieku gwarancje kapitału są rzadkie.

Ubezpieczenia UFK zawierane są często na długie okresy czasu, powyżej 10 lat. Umowy ubezpieczenia przewidywały niekiedy bardzo dotkliwe opłaty za wcześniejsze zakończenie umowy. Występujące opłaty za likwidację jednostek uczestnictwa sięgały niekiedy 100% wpłaconego kapitału. Najczęściej wysokość opłaty likwidacyjnej pozostawała na bardzo wysokim, kilkudziesięciu procentowym poziomie do ostatnich lat trwania umowy, aby zniechęcać do wcześniejszego zakończenia inwestycji. Zastrzeganie bardzo wysokich opłat spotkało się z krytycznym stanowiskiem sądów w sprawach dotyczących zwrotu środków z inwestycji. Ostatecznie w przypadku umów ubezpieczenia UFK możliwość pobierania opłat likwidacyjnych została ograniczona do 4% wartości środków zgromadzonych funduszach kapitałowych zgodnie z art. 26 ust. 3 i 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.

Oprócz powyższego należy także wskazać na często niezrozumiałe i dyskusyjne sposoby ustalania wyceny wartości polisy ubezpieczeniowej, pozwalające na zbyt dużą swobodę ubezpieczyciela, co do sposobu dokonania wyceny rachunku jednostek uczestnictwa przed dokonaniem wypłaty środków z ubezpieczenia w związku ze zdarzeniem ubezpieczeniowym lub rozwiązaniem umowy.

Postanowienia umów uprawniają niekiedy ubezpieczyciela do samodzielnego zamykania jednostek uczestnictwa w określonych umową przypadkach. Uwagę konsumenta powinny zwrócić przypadki, kiedy możliwe jest skorzystanie przez ubezpieczyciela z tego uprawnienia. Zwłaszcza jeżeli z dokonaniem likwidacji wiąże się uprawnienie do pobrania opłaty za dokonane tych czynności.

Podsumowanie

Mimo, że doszło do ograniczenia swobody firm ubezpieczeniowych, co do obciążania konsumentów różnego rodzaju wygórowanymi opłatami to nadal w obrocie występują umowy, które niesprawiedliwie traktują konsumentów, w szczególności zamrażając na wiele lat środki finansowe pod groźbą naliczenia wysokich opłat likwidacyjnych przy rozwiązaniu umowy. Postanowienia takie mogą okazać się niedozwolonymi postanowieniami, co do zasady jeżeli ich treść jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (art. 3851 §1 k.c.).

Należy pamiętać, że roszczenia dotyczące zapłaty tej części wykupu, która została zatrzymana w oparciu o niedozwolone postanowienie umowne przedawniają się z upływem lat 6. Roszczenia konsumenta, których termin przedawnienia rozpoczął bieg przed nowelizacją art. 118 k.c. z dnia 9 lipca 2018 r. mają nadal 10 letni termin przedawnienia. Jeżeli dotyczy wyłącznie funkcji inwestycyjnej umowy. Termin 3 letni, wynikający z przepisów szczególnych o umowie ubezpieczenia będzie dotyczył roszczeń wchodzących w zakres funkcji ubezpieczeniowej umowy.

W przypadku wątpliwości, co do sposobu naliczenia lub pobrania określonych opłat przez ubezpieczyciela lub wątpliwości, co do innych postanowień umowy ubezpieczenia  na życie z funduszami kapitałowymi warto zwrócić się o opinię do profesjonalnego pełnomocnicka przed podjęciem ewentualnych dalszych kroków prawnych.