UWAGA: Od 01.01.2019 roku - Japonia nowe zasady rozliczeń dla marynarzy (Konwencja MLI)

Z uwagi na niezbędną liczbę państw, które ratyfikowały Konwencję MLI weszła on w życie z dniem 01.07.2018 roku, ale tylko w Państwach, które dotychczas ją ratyfikowały. Na dzień publikacji tego artykułu 84 państwa podpisały ww. Konwencję, a 15 państw z nich ją ratyfikowało (Australia, Austria, Francja, Wyspa Man, Izrael, Japonia, Jersey, Litwa, Nowa Zelandia, Polska, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania). Kluczową kwestią do zastosowanie zmian wprowadzonych Konwencją MLI od początku 2019 roku było to, aby państwa zdążyły ją ratyfikować przed końcem września 2018 roku. 

Należy zwrócić uwagę, iż Japonia ratyfikowała ww. konwencję w dniu 26.09.2018 roku i tak jak w przypadku państw, które wcześniej ratyfikowały Konwencję MLI przepisy dotyczące kwestii rozliczeniowych Polski względem Japonii w przypadku dochodów polskich marynarzy z tytułu pracy na rzecz armatorów japońskich zaczną obowiązywać od 01.01.2019 roku.

Przypominamy, iż głównym celem Konwencji MLI (Multilateral Instrument to Modify Bilateral Tax Treaties) jest przeciwdziałanie obchodzeniu prawa podatkowego. W ramach prac podjętych przez grupę państw OECD oraz G20 ustalono, iż konieczne jest wprowadzanie takich mechanizmów, które pozwolą w znacznym stopniu ograniczyć uchylanie się od opodatkowania przez przedsiębiorców za pomocą nadużywania umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.  Pomimo, iż głównym celem tej Konwencji było ograniczenie nadużywania przepisów prawa podatkowego przez przedsiębiorców, faktyczny zakres zmian wprowadzonych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania ww. Konwencją wpłynie również znacząco na sytuację podatkową osób fizycznych wykonujących pracę zagranicą.

Japonia – od 01.01.2019 roku metoda proporcjonalnego zaliczenia

W przypadku Japonii wprowadzono od dnia 01.01.2019 roku zmianę metody unikania podwójnego opodatkowania z metody wyłączenia z progresją na mniej korzystną metodę proporcjonalnego zaliczenia. Wprowadzenie tej metody nastąpiło w oparciu o „milczące przyjęcie” Japonii, gdyż Japonia nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń do propozycji Polski w ww. zakresie.

Umowa zawarta między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Japonią o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana w Tokio dnia 20 lutego 1980 r. (Dz. U. z dnia 4 marca 1983 r.) w art. 15 ust.3 stanowi, iż wynagrodzenia z pracy najemnej, wykonywanej na pokładzie statku eksploatowanego w komunikacji międzynarodowej, mogą być opodatkowane w tym Umawiającym się Państwie, w którym mieści się efektywny zarząd przedsiębiorstwa.

Należy przy tym zwrócić uwagę, iż zgodnie z powyższą umową międzynarodową dochody uzyskane w krajach będących stroną umowy „mogą być” opodatkowane w drugim państwie, co nie oznacza możliwości wyboru, w którym państwie ma być rzeczony dochód opodatkowany. „Sformułowanie to oznacza natomiast, że drugie państwo ma prawo opodatkować taki dochód, jeżeli na podstawie przepisów tego państwa ten dochód podlega w tym państwie opodatkowaniu” (Post. Naczelnika Urzędu Skarbowego w Wejherowie z dnia 31/03/2005r. BI/415-0199/05 PB/PDW/415/215/05/DP). Ponieważ dochód z pracy najemnej wykonywanej na statkach morskich podlega w Japonii opodatkowaniu, może być on opodatkowany poza Polską (w sytuacji wykonywania pracy najemnej na statkach morskich u armatora/pracodawcy mającego siedzibę w Japonii).

W celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu należy zastosować metodę unikania podwójnego opodatkowania określoną w art. 23 ust. 1 lit. a) polsko - japońskiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (metoda wyłączenia z progresją). Zastosowanie metody wyłączenia z progresją w powyższej umowie tworzyło bardzo korzystną sytuację podatkową dla podatnika mającego miejsce zamieszkania w Polsce, gdy wykonuje on pracę najemną na statkach tylko u armatora/pracodawcy japońskiego w roku podatkowym, gdyż jest on zwolniony z opodatkowania w Polsce i nie musi składać zeznania podatkowego za ten rok podatkowy w Polsce

Powstanie obowiązku podatkowego w Polsce 

Obowiązek podatkowy w Polsce powstaje w przypadku uzyskania przez polskiego rezydenta podatkowego dochodów z pracy na statku eksploatowanym w transporcie międzynarodowym przez przedsiębiorstwo z faktycznym zarządem między innymi w Norwegii, Singapurze, Arabii Saudyjskiej, Katarze, Egipcie, Australii, Brazylii oraz innych państwach, gdzie zastosowanie znajduje metoda proporcjonalnego odliczenia – od 01.01.2019 roku także w przypadku Japonii. Fakt zastosowania metody proporcjonalnego odliczenia i jednocześnie brak umieszczenia danego państwa na liście rajów podatkowych uprawnia każdego marynarza do zastosowania tzw. ulgi abolicyjnej przewidzianej w art. 27g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 

Wykonywanie pracy przez marynarza w ww. modelu zatrudnienia wiązać się będzie z koniecznością comiesięcznego uiszczenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz z koniecznością rozliczenia danego roku w zeznaniu rocznym. Jeżeli podatnik nie będzie chciał opłacać zaliczek na poczet PIT w wysokości 18% jego dochodów, z uwagi na fakt zastosowania tzw. ulgi abolicyjnej, będzie miał możliwość złożenia wniosku o ograniczenie poboru zaliczek na podatek na podstawie art. 2 § 2a ustawy Ordynacja podatkowa.

W 2019 roku wniosek o ograniczenie poboru zaliczek w przypadku Japonii 

Od 01.01.2019 roku w odniesieniu do dochodów uzyskiwanych od japońskiego armatora, jedną z najważniejszych kwestii dla marynarza z polską rezydencją podatkową będzie ustalenie terminu złożenia ww. wniosku o ograniczenie poboru zaliczek. Wniosek należy złożyć przed terminem płatności pierwszej zaliczki na podatek, a mianowicie:

1. albo do 20 kolejnego miesiąca po uzyskaniu przychodu (przelewu);

2. albo do 20 kolejnego miesiąca po powrocie do kraju.

Opcje pierwszą znajdzie zastosowanie, gdy w momencie wpływu pensji na rachunek bankowy marynarz będzie pozostawał w domu. Natomiast jeżeli w trakcie wypłaty pierwszej pensji marynarz będzie zamustrowany na statku termin płatności pierwszej zaliczki minie w terminie wskazanym w punkcie drugim. 

W zakresie dokumentów i uzasadnienia wniosku o ograniczenie poboru zaliczek na podatek w celu zabezpieczenia swojej sytuacji podatkowej rekomenduje się skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika posiadającego uprawnienia radcy prawnego lub doradcy podatkowego, gdyż liczne organy podatkowe w Polsce bezzasadnie utrudniają podatnikom uzyskanie pozytywnej decyzji w zakresie ograniczenia poboru zaliczek. 

Zeznanie roczne w Polsce w przypadku Japonii 

Wejście w życie Konwencji MLI powoduje konieczność złożenia deklaracji podatkowej w Polsce. Zeznanie podatkowe, będzie trzeba złożyć do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym powstał obowiązek podatkowy (nowe regulacje dotycząc Japonii). Warto podkreślić, iż również w sytuacji, gdy marynarz nie będzie uzyskiwał przychodów z innych źródeł. 

Marynarze, zatrudnieni na statkach zarządzanych przez przedsiębiorstwa z zarządem usytuowanym w Japonii będą musieli pamiętać, o kilku kwestiach przy rozliczeniu rocznym:

1) Jeżeli marynarze uzyskają jedynie dochód związany z pracą dla ww. przedsiębiorstwa to kwota ulgi abolicyjnej przysługującej do odliczenia będzie równa kwocie wyliczonego podatku do zapłaty, co doprowadzi do „wyzerowania” zobowiązania podatkowego w Polsce.

2) Natomiast w sytuacji, w której marynarz oprócz ww. dochodów uzyska dochód z pracy na statku eksploatowanym w transporcie międzynarodowym przez przedsiębiorstwo z faktycznym zarządem w Państwie gdzie zastosowanie znajduje metoda wyłączenia z progresją – dochód ten nie będzie podlegał opodatkowaniu w Polsce, ale będzie miał wpływ na wysokość stopy procentowej mającej zastosowanie do dochodu z Japonii co finalnie, po odliczeniu ulgi abolicyjnej, skutkuje zapłatą różnicy wyliczonego podatku w Polsce.

Podsumowanie

Marynarze wykonujący pracę najemną na statkach eksploatowanych przez przedsiębiorstwa z faktycznym zarządem w Japonii muszą przygotować się do niekorzystnej dla nich zmiany, od dnia 01.01.2019 roku, metody unikania podwójnego opodatkowania tj. z metody wyłączenie z progresją na metodę proporcjonalnego zaliczenia. Jeżeli przepisy ustawy o PIT nie ulegną w międzyczasie zmianie ww. marynarzom pracującym u armatorów japońskich będzie przysługiwało w roku 2019 prawo do ulgi abolicyjnej. Należy pamiętać, iż ww. obowiązki dotyczą również osób, które mając polską rezydencję opłacają podatki w Japonii z tytułu pracy na rzecz armatora japońskiego.

Co więcej z uwagi na liczne wezwania podatników, którzy rozliczali się z ulgą abolicyjną w latach 2014-2017, co sygnalizowaliśmy we wcześniejszych artykułach, marynarze powinni inicjować wszystkie ww. działania w kontakcie z organami podatkowymi mając przygotowany stosowny zestaw dokumentów oraz właściwą argumentację wspierającą ich wnioski zawarte w pismach do Urzędów Skarbowych. Przypomnieć należy, iż sytuacja podatkowa każdego marynarza jest zindywidualizowana, dlatego też złożenie wniosku o ograniczenie poboru zaliczek powinno być poprzedzone stosowną analizą sytuacji podatkowej marynarza. 

Z uwagi na powyższe, wszystkim marynarzom zatrudnionym w ww. modelu rekomendujemy w roku 2018 analizę sytuacji podatkowej lat 2012-2018 oraz skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika w 2019 roku, gdy organy podatkowe zaczną weryfikować składane przez marynarzy dokumenty w kontekście postępowania w zakresie ograniczenia poboru zaliczek. Trudno określić jakie tendencje interpretacyjne pojawią się w tym zakresie w roku 2019.