Podatki marynarskie: Norwegia, a Konwencja MLI

Na samym wstępie należy zaznaczyć, iż Konwencja MLI nie zmieni sytuacji Polaków mieszkających zagranicą (zagraniczne rezydencje podatkowe) jeżeli chodzi o rozliczenia z Polską, ale może w niektórych przypadkach zmienić sytuację „rozliczeniową” Polaków, którzy zamieszkują w Polsce (polska rezydencja podatkowa) uzyskując zarazem dochody zagraniczne. Jednym z minusów zmian wprowadzonych ww. Konwencją będzie obowiązek rozliczania w Polsce przez marynarza z polską rezydencją podatkową niektórych dochodów zagranicznych, gdy dotychczas takowego obowiązku nie było m.in. z tytułu pracy na rzecz armatorów z faktycznym zarządem w Wielkiej Brytanii,  w Nowej  Zelandii, w Irlandii, w Grecji etc. Trzeba pamiętać, iż obecnie obowiązująca w polskich przepisach ulga abolicyjna zeruje podatkowo dochody zagraniczne, do których znajduje zastosowanie (brak zapłat podatku w Polsce), ale tylko w przypadku, gdy polski rezydent nie uzyska w roku podatkowym dodatkowych dochodów objętych metodą wyłączenia z progresją. W takim przypadku może pojawić się niewielki podatek do zapłaty w Polsce.

 W czerwcu 2017 roku 68 Państw podpisało Konwencję MLI, która w bardzo dużym stopniu wpłynie na sytuację podatkową wielu polskich marynarzy, w poniższej publikacji przedstawimy jak ww. Konwencja wpłynie na status podatkowych polskich marynarzy pracujących na rzecz norweskich armatorów (m.in. również w przypadku pracy pod banderą NOR lub w sektorze norweskim) . 

Sygnatariusze Konwencji MLI mogli wybrać, które z już obowiązujących umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których są stroną, zmodyfikować oraz w jaki sposób zostanie to dokonane. Państwa sygnatariusze, przy zmianie metody unikania podwójnego opodatkowania dokonywały wyboru opcji A, B oraz C. Opcja C zakłada wprowadzenie metody proporcjonalnego odliczenia w każdej umowie, w której dotychczas stosowano metodę wyłączenia z progresją.

Polska zgłosiła do zmiany 78 umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, gdzie jako zmianę metody unikania podwójnego opodatkowania wskazała na opcję C. 

Obecnie żadne państwo nie dokonało ratyfikacji Konwencji, w związku z czym nie można określić dokładnego terminu wejścia w życie i obowiązywania poszczególnych przepisów. 

Norwegia  – proporcjonalne zaliczenie w jakim przypadku?

Od roku 2014 nowa umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania podpisana z Norwegią wprowadziła metodę proporcjonalnego zaliczenia w przypadku wykonywania pracy najemnej na statku eksploatowanym w komunikacji międzynarodowej przez podmiot z faktycznym zarządem w Norwegii w konfiguracji z banderą NIS (Norweski Międzynarodowy Rejestr Statków) albo inną zagraniczną banderą. 

Z obowiązku opodatkowania w Polsce dochodów osiąganych z pracy na statkach zarządzanych przez norweskich armatorów zwolnieni byli (dochody nie podlegały opodatkowaniu w Polsce z uwagi na brak obowiązku podatkowego w Polsce) marynarze zatrudnieni na statkach podnoszących banderę NOR (Norweski Zwyczajny Rejestr Statków) oraz na statkach operujących na wodach terytorialnych Norwegii / Norweskim Szelfie Kontynentalnym (NCS) oraz rybacy, podlegający opodatkowaniu wyłącznie w Norwegii. 

Zgodnie z prognozowaną zmianą metoda proporcjonalnego zaliczenia, jako jedna z metod unikania podwójnego opodatkowania ma mieć zastosowanie, także w odniesieniu do dochodów osiąganych w ww. przypadkach.

Aktualnie w zakresie deklarowanej zmiany po stronie Polski widnieje status „to be confirmed”, natomiast po stronie Norwegii status „provisional”. Lista zgłoszona przez Polskę zawiera opcję C w zakresie zastosowania metody proporcjonalnego zaliczenia w zakresie art. 22 ust 1 litera a (gdzie wcześniej obowiązywała metoda wyłączenia z progresją) oraz litera d (odnosząca się do zmian wprowadzonych nową umową obowiązującą od roku 2014). Natomiast opcja C wybrana przez Norwegię nie będzie miała zastosowania w zakresie opodatkowania dochodów norweskich rezydentów podatkowych. 

Zgodnie z art. 14 ust. 3 umowy wynagrodzenie uzyskane w związku z wykonywaniem pracy najemnej na pokładzie statku morskiego eksploatowanego w transporcie międzynarodowym przez przedsiębiorstwo Umawiającego się Państwa, może być opodatkowane w tym Państwie.

Natomiast zgodnie z art. 22 ust 1 W przypadku Polski, podwójnego opodatkowania unika się w następujący sposób:

(a) Jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce osiąga dochód, który zgodnie z postanowieniami niniejszej Konwencji może być opodatkowany w Norwegii, Polska zwolni taki dochód z opodatkowania, z zastrzeżeniem postanowień punktu b) niniejszego ustępu; - w tym zakresie zostanie wprowadzona metoda proporcjonalnego zaliczenia

d) Bez względu na postanowienia litery a), unikanie podwójnego opodatkowania następuje poprzez zastosowanie odliczenia, o którym mowa w literze b) niniejszego ustępu, jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce uzyskuje dochód, który zgodnie z postanowieniami niniejszej Konwencji może być opodatkowany w Norwegii, jednakże zgodnie z prawem wewnętrznym Norwegii, dochód ten jest zwolniony z podatku – w tym zakresie zostanie utrzymana obowiązująca już metoda proporcjonalnego zaliczenia. 

Powstanie obowiązku podatkowego w Polsce 

Obowiązek podatkowy w Polsce powstaje w przypadku uzyskania przez polskiego rezydenta podatkowego dochodów z pracy na statku eksploatowanym w transporcie międzynarodowym przez przedsiębiorstwo z faktycznym zarządem między innymi w Norwegii, Singapurze, Arabii Saudyjskiej, Katarze, Egipcie, Australii, Brazylii oraz innych państwach, gdzie zastosowanie znajduje metoda proporcjonalnego odliczenia – po wejściu w życie i obowiązywaniu przepisów MLI w obecnym kształcie, także w każdym przypadku zatrudnienia dla norweskiego armatora. 

W tym miejscu należy wskazać, że przepisy podatkowe obowiązujące w Norwegii są obecnie w  modyfikowane. Zmianie ulegają okoliczności (przesłanki), które spowodują powstanie obowiązku podatkowego w Norwegii np. opodatkowanie dochodów rybaka. 

Powyższe oznacza, iż metoda proporcjonalnego zaliczenia będzie miała zastosowanie do polskich rezydentów podatkowych zatrunionych na statkach zarządzanych przez podmiot Norweski, które:

1. podnoszą banderę NIS (zasada obowiazująca od 2014 roku);
2. podnoszą banderę inną zagraniczną (zasada obowiązująca od 2014 roku);
3. podnoszą banderę NOR (novum);
4. eksploatowane są na wodach terytorialnych Norwegii / Norweskiego Szelfu Kontynentalnego (NCS) (novum);
5. mają status statków rybackich (novum).

Fakt zastosowania metody proporcjonalnego odliczenia i jednocześnie brak umieszczenia danego państwa na liście rajów podatkowych uprawnia każdego marynarza do zastosowania tzw. ulgi abolicyjnej przewidzianej w art. 27g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z uwagi na powyższe z chwilą wejścia w życie i obowiązywania Konwencji MLI (według prognoz OECD, pierwsze zmiany nastąpią już na początku 2018 roku), Norwegia w całości będzie „dodana” do listy Państw objętych ulgą abolicyjną w Polsce.

Wykonywanie pracy w ww. modelu zatrudnienia wiązać się będzie z koniecznością comiesięcznego uiszczenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz z koniecznością rozliczenia danego roku w zeznaniu rocznym. Jeżeli podatnik nie będzie chciał opłacać zaliczek z na poczet PIT, z uwagi na fakt zastosowania tzw. ulgi abolicyjnej, będzie miał możliwość złożenia wniosku o ograniczenie poboru zaliczek na podatek na podstawie art. 2 § 2a ustawy Ordynacja podatkowa.

Jeżeli podatek w ww. konfiguracji zostanie pobrany w Norwegii, marynarz będzie miał prawo do jego potrącenia w zeznaniu podatkowym składanym Polsce. 

Wniosek o ograniczenie poboru zaliczek w przypadku Norwegii ?

Tak jak miało to miejsce w latach 2014-2017 marynarze zatrudnieni na statkach podnoszących banderę NIS albo inną zagraniczną będą zobowiązani do złożenia wniosku o ograniczenie poboru zaliczek na podatek na dotychczasowych zasadach. 

Jeżeli nowe regulacje podatkowe dotyczące Norwegii zaczną obowiązywać w pozostałych konfiguracjach, jedną z najważniejszych kwestii dla marynarza z polską rezydencją podatkową będzie ustalenie terminu złożenia ww. wniosku o ograniczenie poboru zaliczek. Wniosek należy złożyć przed terminem płatności pierwszej zaliczki na podatek, a mianowicie:

1. albo do 20 kolejnego miesiąca po uzyskaniu przychodu (przelewu);
2. albo do 20 kolejnego miesiąca po powrocie do kraju.

Opcje pierwszą znajdzie zastosowanie, gdy w momencie wpływu pensji na rachunek bankowy marynarz będzie pozostawał w domu. Natomiast jeżeli w trakcie wypłaty pierwszej pensji marynarz będzie zamustrowany na statku termin płatności pierwszej zaliczki minie w terminie wskazanym w punkcie drugim. 

W zakresie dokumentów i uzasadnienia wniosku o ograniczenie poboru zaliczek na podatek w celu zabezpieczenia swojej sytuacji podatkowej rekomenduje się skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika posiadającego uprawnienia radcy prawnego lub doradcy podatkowego, gdyż liczne organy podatkowe w Polsce bezzasadnie utrudniają podatnikom uzyskanie pozytywnej decyzji w zakresie ograniczenia poboru zaliczek. 

Zeznanie roczne w Polsce w przypadku Norwegii?

Osoby, które były w poprzednich latach zobowiązane do składania zeznań podatkowych i złożyły wnioski o ograniczenie poboru zaliczek na podatek w latach ubiegłych składają zeznania podatkowe na dotychczasowych zasadach. 

Wejście w życie Konwencji MLI spowoduje konieczność złożenia deklaracji podatkowej w Polsce również w przypadku marynarzy zatrudnionych w pozostałych konfiguracjach. Zeznanie podatkowe, będzie trzeba złożyć do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym powstał obowiązek podatkowy (w przypadku nowych regulacji dotyczących Norwegii będzie to najwcześniej rok 2019). Warto podkreślić, iż również w sytuacji, gdy marynarz nie będzie uzyskiwał przychodów z innych źródeł. 

Marynarze, zatrudnieni na statkach zarządzanych przez przedsiębiorstwa z zarządem usytuowanym w Norwegii będą musieli pamiętać, o kilku kwestiach przy rozliczeniu rocznym:

1. Jeżeli marynarze uzyskają jedynie dochód związany z pracą dla ww. przedsiębiorstwa to kwota ulgi abolicyjnej przysługującej do odliczenia będzie równa kwocie wyliczonego podatku do zapłaty, co doprowadzi do „wyzerowania” zobowiązania podatkowego w Polsce – jak miało to miejsce dotychczas;
2. Natomiast w sytuacji, w której marynarz oprócz ww. dochodów uzyska dochód z pracy na statku eksploatowanym w transporcie międzynarodowym przez przedsiębiorstwo z faktycznym zarządem w Państwie gdzie zastosowanie znajduje metoda wyłączenia z progresją – dochód ten nie będzie podlegał opodatkowaniu w Polsce, ale będzie miał wpływ na wysokość stopy procentowej mającej zastosowanie do dochodu z Norwegii, co finalnie, po odliczeniu ulgi abolicyjnej, skutkuje zapłatą różnicy wyliczonego podatku w Polsce – tak jak mało to miejsce dotychczas;
3. Do analogicznej sytuacji wskazanej w pkt 2 może również dojść, gdy nowe przepisy dotyczące Norwegii wejdą w życie i zaczną obowiązywać np. w połowie roku podatkowego. W takiej sytuacje pierwsze półrocze dochodów z Norwegii będzie rozliczane w oparciu o metodę wyłączenia z progresją, a drugie w oparciu o metodę proporcjonalnego zaliczenia. 

Kwestia interpretacji i stosowania ulgi abolicyjnej przez organy podatkowe

W efekcie działań Kancelarii na przestrzeni ostatnich dwóch lat, organy uprawnione do wydawania interpretacji indywidualnych w sprawach podatkowych nie mają już wątpliwości w zakresie zastosowania ulgi abolicyjnej w przypadku zatrudnienia na statkach eksploatowanych przez podmioty z faktycznym zarządem m.in. w Norwegii, Singapurze, Arabii Saudyjskiej, Katarze, Australii i innych państw, gdzie zastosowanie znajduje metoda proporcjonalnego odliczenia. 

Co więcej, w dniu 31 października 2016 roku Minister Rozwoju i Finansów wydał interpretację ogólną nr DD10.8201.1.2016.GOJ w sprawie stosowania ulgi, o której mowa w art. 27 g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w stosunku do marynarzy mających miejsce zamieszkania w Polsce, uzyskujących dochody z tytułu pracy najemnej na pokładach statków morskich eksploatowanych w transporcie międzynarodowym w rozumieniu umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, w której to wskazał wprost, iż „marynarz mający miejsce zamieszkania w Polsce, uzyskujący dochód z tytułu pracy najemnej na pokładzie statku morskiego eksploatowanego w transporcie międzynarodowym, którego dochód, zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania może być opodatkowany w drugim państwie – lecz faktycznie nie jest z uwagi na szczególne rozwiązania prawa wewnętrznego – i do dochodu tego, zgodnie z właściwą umową ma zastosowanie metoda proporcjonalnego zaliczenia, jest uprawniony do rozliczenia się w Polsce na zasadach określonych w art. 27 ust. 9 i 9a ustawy, a w konsekwencji przysługuje mu prawo do skorzystania z ulgi, o której mowa w art., 27 g ustawy, na zasadach określonych w tym przepisie.

Podsumowanie

Marynarze z polską rezydencją podatkową wykonujący pracę najemną na statkach eksploatowanych przez przedsiębiorstwa z faktycznym zarządem w Norwegii – w każdej konfiguracji zatrudnienia – muszą liczyć się z tym, iż w najbliższej przyszłości będą zmuszeni do ujawnienia swoich dochodów w Polsce i rozliczenia ich w oparciu o metodę proporcjonalnego zaliczenia. Jeżeli przepisy ustawy o PIT nie ulegną w międzyczasie zmianie ww. marynarzom będzie przysługiwało prawo do ulgi abolicyjnej. 

W tym miejscu należy ponownie wskazać, iż sytuacja prawna osób dotychczas rozliczających się z dochodów osiągniętych na statkach zarządzanych przez norweskich armatorów nie uległa  nie ulegnie zmianie – nadal zastosowanie znajduje metoda proporcjonalnego odliczenia oraz prawo do skorzystania z ulgi abolicyjnej. 

Należy pamiętać, iż zgodnie art. 34 Konwencji MLI, Konwencja wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca po upływie trzech miesięcy kalendarzowych od daty złożenia dokumentu ratyfikacyjnego (lub dokumentu przyjęcia lub wyrażenia zgody) przez 5 z kolei państwo. Nie mniej jednak w odniesieniu do konkretnej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania MLI zacznie ona obowiązywać po tym, jak obie strony danej umowy podpiszą MLI oraz dokonają ratyfikacji i innych procedur wymaganych przez prawo wewnętrzne państw przystępujących do Konwencji. Istnieje jeszcze możliwość, iż zakończenie procedur ratyfikacyjnych pomiędzy Polską, a Norwegią ulegnie wydłużeniu – jednakże ma to zastosowanie tylko w przypadkach, w których marynarze nie mieli uprzednio obowiązku wykazywania swoich dochodów w Polsce.  

Z uwagi na powyższe, wszystkim marynarzom zatrudnionym w ww. modelu rekomendujemy analizę sytuacji podatkowej lat 2011-2017 oraz bieżące śledzenie statusu ratyfikacji ww. zmian pomiędzy Polską, a Norwegią.