Postępowanie restrukturyzacyjne jako ostatnia deska ratunku?

Wydarzenia ostatnich miesięcy znacząco wpłynęły na sytuację finansową wielu przedsiębiorców branży morskiej. Coraz więcej osób – czy to prowadzących działalność gospodarczą, czy też spółek prawa handlowego napotyka na problem niewypłacalności, pomimo podejmowanych przez państwo działań mających na celu zapobieżenie skutkom epidemii.

Niekiedy ostatnią deską ratunku może okazać się postępowanie restrukturyzacyjne, które z założenia ma na celu utrzymanie bytu prawnego przedsiębiorstwa przy jednoczesnej restrukturyzacji zadłużenia wraz z zabezpieczeniem roszczeń wierzycieli.

1. Dla kogo restrukturyzacja?

Zgodnie z ustawą z dnia 15 maja 2015 roku Prawo restrukturyzacyjne postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością.

Odnośnie rozumienia pojęcia „dłużnika niewypłacalnego” ustawa odsyła do ustawy Prawo upadłościowe. Przypomnijmy, że Prawo upadłościowe wskazuje, że dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Ustawodawca wprowadził także pewne domniemania faktyczne niewypłacalności, które jednak mogą w konkretnym przypadku okazać się możliwe do obalenia.

Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące. Domniemywa się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.

Przez „dłużnika zagrożonego niewypłacalnością” należy natomiast rozumieć dłużnika, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny. Słusznie wskazuje się w doktrynie, iż sytuacja taka może obejmować dłużnika będącego w kryzysie finansowym, doświadczającego problemów w niektórych obszarach działania firmy.

2. Restrukturyzacja, a upadłość

Jak wskazano powyżej, postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego. Należy jednak pamiętać, iż w przypadku niewypłacalności przedsiębiorca ma obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jak stanowi Prawo upadłościowe, dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Samo wystąpienie z wnioskiem restrukturyzacyjnym nie zwalnia dłużnika z obowiązku złożenia wniosku o upadłość, jeżeli wystąpiły ku temu przesłanki.

Należy wskazać, iż zasadą jest, że wniosek restrukturyzacyjny ma pierwszeństwo proceduralne przy rozpoznawaniu przed wnioskiem o ogłoszenie upadłości. W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny. Co do zasady, sąd upadłościowy wstrzymuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego.

3. Tarcza antykryzysowa, a postępowanie restrukturyzacyjne

Tzw. Tarcza 2.0, czyli ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 roku o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozpowszechnianiem się wirusa SARS – CoV – 2 wprowadza szczególne rozwiązania dla przedsiębiorców z problemami z płynnością finansową. Ww. ustawa umieściła sprawy o rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego i prowadzone po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego w katalogu spraw pilnych.

Co więcej, zostało określone, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii bieg terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie biegnie, a rozpoczęty – ulega przerwaniu. Ma to jednak zastosowanie jedynie do sytuacji, kiedy podstawa do ogłoszenia upadłości powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID – 19. Zgodnie z ww. ustawą, jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości dłużnika powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19, bieg terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 21 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu. Po tym okresie termin ten biegnie na nowo. Jeżeli stan niewypłacalności powstał w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 domniemywa się, że zaistniał z powodu COVID-19. Ponadto, jeżeli termin na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości ustalany jest z uwzględnieniem postanowień ust. 1 (czyli z uwzględnieniem wskazanych powyżej okoliczności) i wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie złożony przez dłużnika w tym terminie, a brak jest wcześniejszego wniosku o ogłoszenie upadłości, określone przepisami ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe terminy, dla których obliczania znaczenie ma dzień zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wydłuża się o liczbę dni pomiędzy dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a ostatnim dniem, w którym wniosek ten winien być złożony stosownie do art. 21 ust. 1, lub odpowiednio art. 21 ust. 2a, ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe, bez uwzględniania postanowień ust. 1 niniejszego artykułu.

Należy także podkreślić, iż przepisów tzw. Tarczy 2.0 nie stosuje się do przedsiębiorców, wobec których ogłoszono upadłość oraz przedsiębiorców, wobec których otwarte zostało postępowanie restrukturyzacyjne. W przypadku przedsiębiorców, względem których złożono wnioski w postępowaniach, o których mowa w zdaniu pierwszym, do czasu prawomocnego rozpatrzenia procedura udzielenia wsparcia określona w ustawie ulega zawieszeniu. Oznacza to ograniczenie możliwości skorzystania ze wsparcia. W uzasadnieniu do ww. ustawy wskazano, że „chodzi zatem o to, by pomoc kierowana była wyłącznie do tych przedsiębiorców, którzy na skutek wprowadzonych ograniczeń związanych z COVID-19 znaleźli się w trudnej sytuacji finansowe, aczkolwiek nie spełnili jeszcze przesłanek upadłościowych lub restrukturyzacyjnych, o których mowa w odrębnych przepisach.”

4. Cel postępowania restrukturyzacyjnego

Zgodnie z ustawą Prawo restrukturyzacyjne, celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Postępowanie restrukturyzacyjne ma zatem pozwolić dłużnikowi na kontynuowanie prowadzenia działalność i uniknięcie ogłoszenia upadłości.

Postępowanie restrukturyzacyjne powinno także zabezpieczać prawa wierzycieli. Sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli. Zgodnie z poglądami doktryny, przez pokrzywdzenie wierzycieli należy rozumieć niższy poziom zaspokojenia, jakiego wierzyciele mogliby oczekiwać w postępowaniu restrukturyzacyjnym w porównaniu z alternatywnymi drogami prawnymi, zwłaszcza upadłością. Ponadto, sąd odmawia otwarcia postępowania układowego lub sanacyjnego również, jeżeli nie została uprawdopodobniona zdolność dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.

5. Procedura

Należy wskazać, iż restrukturyzację przeprowadza się w następujących postępowaniach restrukturyzacyjnych:
1) postępowaniu o zatwierdzenie układu;
2) przyspieszonym postępowaniu układowym;
3) postępowaniu układowym;
4) postępowaniu sanacyjnym.

Postępowanie o zatwierdzenie układu umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu i może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Przyspieszone postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie i może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności i może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie sanacyjne umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Działaniami sanacyjnymi są czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.

To, czy zostanie zawarty układ zależy od wierzycieli. Propozycje układowe określające sposób restrukturyzacji zobowiązań dłużnika, co do zasady składa sam dłużnik. Może je złożyć również rada wierzycieli, nadzorca sądowy albo zarządca albo wierzyciel lub wierzyciele mający łącznie więcej niż 30 % sumy wierzytelności.

Jako propozycje układowe mogą pojawić się w szczególności:
1) odroczenie terminu wykonania;
2) rozłożenie spłaty na raty;
3) zmniejszenie wysokości;
4) konwersja wierzytelności na udziały lub akcje;
5) zmiana, zamiana lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.
Nie można zatem zapominać, że to nie tylko dłużnik bierze udział w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Także wierzyciele są stroną tego postępowania i przysługują im określone prawa, zależne od konkretnego postępowania restrukturyzacyjnego.

6. Wnioski

Postępowanie restrukturyzacyjne może stać się szansą uniknięcia ogłoszenia upadłości przez dłużnika.

Kancelaria zachęca jednak przedsiębiorców do bieżącego weryfikowania sytuacji finansowej, bowiem niejednokrotnie wczesna reakcja na początkowe problemy z płynnością finansową poprzez podjęcie negocjacji i porozumień z wierzycielami może finalnie doprowadzić do polepszenia sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i uniknięcia bardziej radykalnych rozwiązań opisanych powyżej.

Z drugiej jednak strony pandemia Covid-19 pokazała, iż niektóre czynnik zewnętrzne, które są całkowicie niezależne od przedsiębiorcy, mogą tak znacząco wpłynąć na funkcjonowanie biznesu, że postępowanie restrukturyzacyjne może okazać się jedynym ratunkiem dla przedsiębiorstwa.