Międzynarodowa automatyczna wymiana informacji podatkowych

W ostatnich latach zarówno w Unii Europejskiej, jak i na całym świecie nadrzędnym celem stała się walka z oszustwami podatkowymi oraz uchylaniem się od opodatkowania o charakterze międzynarodowym. Niebagatelnego znaczenia w tej kwestii przybrała obustronna i wzajemna pomoc pomiędzy poszczególnymi i indywidualnymi administracjami podatkowymi w sektorze wymiany szeroko rozumianych informacji podatkowych.

W odpowiedzi na pojawiające się nowe wyzwania związane z tym zjawiskiem podjęte zostały działania ukierunkowane na stworzenie jednolitego i standardu wymiany informacji podatkowych, który stanowią efektywne narzędzie prawne i techniczne służące do walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania.

Akty prawne regulujące system automatycznej wymiany informacji

W odpowiedzi na negatywne oddziaływanie zjawisk takich jak unikanie opodatkowania na krajowe wpływy podatkowe oraz w odpowiedzi na niezwłoczną potrzebę intensyfikacji efektywności i operatywności poboru podatków, Komisja Europejska uznała za konieczne podjęcie działań ukierunkowanych na polepszanie efektywności walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania poprzez zdecydowane promowanie i upowszechnianie automatycznej wymiany informacji jako europejskiego i międzynarodowego standardu dla przejrzystości i wymiany informacji w sprawach podatkowych. Efektem prowadzonych na szczeblu unijnym prac została dyrektywa 2014/107/UE, której implementacja stanowi ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami.

Znaczenie automatycznej i rutynowej wymiany informacji jako jednego ze środków eliminujących oszustwa skarbowe w wymiarze transgranicznym zostało także uregulowane na szczeblu międzynarodowym. W tym kontekście należy wspomnieć, że wymiana informacji ze Stanami Zjednoczonymi aktualnie przebiega na podstawie umowy FATCA (z ang. Foreign Account Tax Compliance Act), podpisanej przez rządy Polski i Stanów Zjednoczonych 7 października 2014 roku, o czym w dalszej części artykułu.

Do obowiązku dostarczenia informacji podatkowych do administracji podatkowej zobligowane ostały także instytucje finansowe. W lipcu 2014 r. Rada OECD opublikowała pełen globalny standard (CRS), łącznie z jego pozostałymi elementami, tj. komentarzami do modelu umowy między właściwymi organami i do wspólnego standardu do wymiany informacji oraz procedurami informatycznymi na potrzeby wdrożenia globalnego standardu. Cały pakiet dotyczący CRS został zatwierdzony przez ministrów finansów i prezesów banków centralnych grupy G-20 we wrześniu 2014 r.

Międzynarodowy system automatycznej wymiany informacji podatkowych

Międzynarodowy system automatycznej wymiany informacji podatkowych jest oparty na uniwersalnym standardzie raportowania (ang. Common Reporting Standard, CRS) opracowanym w 2014 roku przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD). Implementacja prawna wymagała wprowadzenia krajowych podstaw prawnych, w Polsce ustawy z 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami, jak również zawarcia wielostronnej umowy międzynarodowej regulującej zasady wymiany.

Wymogi CRS obligują banki i inne instytucje finansowe, w tym firmy ubezpieczeniowe czy fundusze inwestycyjne, do potwierdzenia jurysdykcji rezydencji podatkowej swoich klientów, celem przekazania podstawowych informacji dotyczących ich rachunków do właściwych organów podatkowych. Nowe reguły są nie bez znaczenia także dla osób mobilnych spędzających część roku poza krajem, którzy nie stracili rezydencji podatkowej w Polsce jak np. marynarze.

Inną ważną cechą CRS jest jego szeroka aplikacja do różnych rodzajów aktywów. W tym wymiarze przedmiotem wymian są nie tylko rachunki finansowe osób fizycznych, ale również udziały w funduszach inwestycyjnych i fundacjach oraz aktywa kontrolowane poprzez trusty czy też polisy ubezpieczeniowe. W ten sposób CRS pomaga osiągnąć przejrzystość i transparencję wobec szerokiej gamy potencjalnych aktywów, co w praktyce utrudnia jego ominięcie poprzez stosowanie alternatywnych form kapitału.

Bez wątpienia już sama możliwość otrzymywania informacji na temat rachunków zagranicznych przez fiskusa w znacznym stopniu wpływa na zaniechanie tej formy unikania płacenia podatków w Polsce. Jednak wymiar sukcesu tej globalnej inicjatywy będzie również zależny od sposobu wykorzystania informacji wpływających z zagranicy, w tym ewentualnego ich użycia w ramach postępowań podatkowych.

Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami

Celem ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (Dz.U. z 2017 r., poz. 648) jest ograniczenie oszustw podatkowych oraz trudności w określaniu wysokości zobowiązań podatkowych, wynikających z wzrastającej liczby przeprowadzanych transakcji transgranicznych. Ustawa implementuje do polskiego porządku prawnego przepisy unijne oraz umożliwia wymianę informacji z innymi niż unijne państwami w oparciu o procedury Common Reporting Standard (CRS).

Ustawa służy realizacji 3 zasadniczych celów:

1. uporządkowaniu i uregulowaniu w jednym akcie prawnym zagadnień związanych z wymianą informacji podatkowych;
2. wprowadzeniu regulacji umożliwiających automatyczną wymianę informacji w dziedzinie opodatkowania z państwami innymi niż unijne w oparciu o procedury Common Reporting Standard (CRS), do czego Polska zobowiązała się w podpisanym w dniu 29 października 2014 r. „Wielostronnym porozumieniu właściwych władz w sprawie automatycznej wymiany informacji finansowych”);
3. implementacji do polskiego porządku prawnego przepisów prawa unijnego, tj.: dyrektywy Rady 2014/107/UE z dnia 9 grudnia 2014 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania, dyrektywy Rady (UE) 2015/2060 z dnia 10 listopada 2015 r. uchylającej dyrektywę 2003/48/WE w sprawie opodatkowania dochodów z oszczędności w formie wypłacanych odsetek, dyrektywy Rady (UE) 2015/2376 z dnia 8 grudnia 2015 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania oraz dyrektywy Rady (UE) 2016/881 z dnia 25 maja 2016 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania.

W myśl przepisów omawianej ustawy informacje podatkowe mogą być udostępniane właściwemu organowi, pod warunkiem że wykorzystywanie udostępnionych informacji podatkowych nastąpi zgodnie z zasadami określonymi w tych umowach.

Organy administracji publicznej oraz instytucje finansowe wymienione w art. 182 Ordynacji podatkowej na pisemne żądanie Ministra Finansów, szefa Krajowej Administracji Skarbowej lub jego upoważnionego przedstawiciela mają obowiązek udzielenia informacji podatkowych w razie wystąpienia właściwego organu w zakresie i na zasadach określonych w dziale II lub wynikających z ratyfikowanych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Wskazane wyżej żądanie oznacza się klauzulą „tajemnica skarbowa”, a jego przekazanie następuje w trybie przewidzianym dla dokumentów zawierających informacje niejawne. Właściwym organem w sprawach wymiany informacji podatkowych z innymi państwami jest szef Krajowej Administracji Skarbowej i w tym zakresie przysługują mu uprawnienia organu podatkowego.

Wymiana informacji podatkowych z państwami członkowskimi następuje na wniosek właściwego organu państwa członkowskiego lub z urzędu. Obecnie polskie Urzędy Skarbowe wzywają polskich podatników do składania wyjaśnień na kanwie informacji uzyskiwanych m.in. z: Danii, Norwegii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Cypru, Kanady, Szwecji, Singapur.

Umowy między Rządem RP a Rządem USA w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA

FATCA - Foreign Account Tax Compliance Act - jest amerykańską regulacją prawną o zgodności z przepisami podatkowymi dla kont zagranicznych, uchwaloną 28 marca 2010 r. przez Departament Skarbu Stanów Zjednoczonych oraz IRS (amerykański Urząd Skarbowy).Ten akt prawny zobowiązuje instytucje finansowe z krajów, które podpisały ze Stanami Zjednoczonymi, umowy międzynarodowe FATCA, w tym Polska, takie jak banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, instytucje powiernicze prowadzące rachunki dla amerykańskich podatników do przekazywania za pośrednictwem Ministerstwa Finansów, amerykańskim organom podatkowym informacji dotyczących tych rachunków.

Podstawowymi celami FATCA są:

1. zapobieganie wykorzystywaniu przez amerykańskich podatników rachunków zagranicznych w celu uniknięcia opodatkowania zysków od inwestycji;
2. umożliwienie amerykańskiemu Urzędowi Podatkowemu pozyskiwania informacji o zagranicznych inwestycjach amerykańskich rezydentów podatkowych;
3. ograniczenie możliwości unikania opodatkowania przez amerykańskich rezydentów podatkowych i w rezultacie zwiększenie dochodów budżetu.
Implementacja zapisów FATCA w Polsce rozpoczęła się od podpisania w dniu 7 października 2014 r. Umowy między Rządem RP a Rządem USA w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (Umowy międzynarodowej FATCA).

Podstawy prawne do realizacji wynikających z Umowy międzynarodowej FATCA określa przyjęta w dniu 9 października 2015r. Ustawa o wykonywaniu Umowy między Rządem RP a Rządem USA w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA.

Podsumowanie

Automatyczna wymiana informacji o rachunkach finansowych umożliwia krajowym administracjom podatkowym pozyskiwanie z instytucji finansowych określonych z góry informacji w stosunku do rachunków zidentyfikowanych przez nie jako prowadzone dla nierezydentów (rezydentów innych państw) lub podmiotów przez nie kontrolowanych - bez uprzedniego wniosku, w ustalonych z góry, regularnych odstępach czasu.

W efekcie tych rozwiązań polskie instytucje finansowe zobligowane są do identyfikowania, zbierania, przetwarzania i przekazywania do Krajowej Administracji Skarbowej informacji o rachunkach finansowych posiadanych przez nierezydentów. Uzyskane w tym trybie informacje będą w dalszej kolejności podlegały systematycznemu przekazywaniu państwu członkowskiemu właściwemu dla poszczególnych nierezydentów. Na zasadzie wzajemności polska administracja skarbowa otrzyma natomiast dane o rachunkach finansowych posiadanych przez polskich rezydentów poza granicami kraju.

Reasumując, wymiana informacji prowadzona z państwami członkowskimi stanowi kolejne skuteczne narzędzie do identyfikowania osób przebywających za granicą, które nie płacą podatków. Po uzyskaniu stosownych informacji organy podatkowe mają prawo do podejmowania odpowiednich działań zmierzające do opodatkowania takich osób. Tym samym marynarze, będący polskimi rezydentami podatkowymi, posiadający zagraniczne konta bankowe narażeni są na częstsze wezwania ze strony polskich organów podatkowych, chcących zweryfikować źródło pochodzenia środków pieniężnych na nich zakumulowanych.