Coraz częściej klienci posiadający rachunki w polskich instytucjach finansowych otrzymują do wypełnienia oświadczenia mające na celu zweryfikowanie czy są oni obywatelami lub rezydentami podatkowymi Stanów Zjednoczonych. Co więcej, chcąc podpisać nową umowę o prowadzenie rachunku, należy liczyć się z koniecznością udzielenia podobnych informacji. Ww. obowiązki są konsekwencją amerykańskiej ustawy FATCA oraz Umowy zawartej przez Polskę ze Stanami Zjednoczonymi w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA.
Czym jest FATCA?
W dniu 28 marca 2010 roku Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił ustawę o ujawnianiu informacji o rachunkach zagranicznych dla celów podatkowych, zwaną w skrócie FATCA (ang. Foreign Account Tax Compliance Act).
Celem ustawy jest zobowiązanie zagranicznych instytucji finansowych do przekazywania organom podatkowym USA danych o saldach rachunków oraz informacji o ich właścicielach będących podatnikami Stanów Zjednoczonych Ameryki. Regulacja ta jest wyrazem walki USA z unikaniem opodatkowania przez amerykańskich rezydentów podatkowych.
Okoliczność, iż FATCA wywiera wpływ również w Polsce jest wynikiem polsko – amerykańskiego porozumienia. W dniu 7 października 2014 roku w Warszawie zostały podpisane Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA oraz towarzyszące jej Uzgodnienia Końcowe. Umowa zobowiązuje strony do pozyskiwania informacji dotyczących rachunków raportowanych oraz do wzajemnej wymiany tych informacji. Zasady wykonywania na terytorium Polski zobowiązań wynikających z Umowy zostały sprecyzowane w ustawie obowiązującej od dnia 1 grudnia 2015 roku.
Ustawa ta określa obowiązki polskich instytucji finansowych w zakresie identyfikowania amerykańskich rachunków i przekazywania o nich informacji, tryb weryfikacji wypełniania przez raportujące polskie instytucje finansowe obowiązków w zakresie identyfikowania rachunków oraz obowiązki organu właściwego w zakresie wymiany informacji o amerykańskich rachunkach raportowanych.
Podkreślenia wymaga, że jeśli osoba lub instytucja będzie otrzymywać z USA transfer środków pieniężnych na rachunek w instytucji, która nie realizuje postanowień FATCA, musi liczyć się z poniesieniem 30% podatku pobieranego u źródła przez płatników znajdujących się w USA.
Co to oznacza w praktyce?
Na mocy ww. regulacji, instytucje finansowe mają obowiązek stosowania procedur sprawdzających określonych w Załączniku I do polsko – amerykańskiej Umowy w celu zweryfikowania czy prowadzone przez nie rachunki należą do podmiotów będących amerykańskimi rezydentami podatkowymi.
Wyjaśnienia wymaga okoliczność, o jakich rachunkach instytucje finansowe będą przekazywały informacje Stanom Zjednoczonym. Umowa wskazuje, iż wymiana informacji ze strony polskiej dotyczy amerykańskich rachunków raportowanych, tj. rachunków posiadany przez jedną lub więcej szczególnych osób amerykańskich lub przez podmiot niebędący podmiotem amerykańskim, w którym jedna lub większa liczba osób kontrolujących są szczególnymi osobami amerykańskimi.
W świetle Umowy szczególna osoba amerykańska oznacza osobę amerykańską, inną niż: (i) spółka kapitałowa, której akcje są przedmiotem obrotu na jednym lub większej liczbie uznanych rynków papierów wartościowych; (ii) jakakolwiek spółka kapitałowa, która jest członkiem tej samej grupy stowarzyszonej, jak określenie to zdefiniowano w części 1471(e)(2) Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych, co spółka opisana w punkcie (i) powyżej; (iii) Stany Zjednoczone lub jakakolwiek ich agencja lub instytucja; (iv) jakikolwiek stan Stanów Zjednoczonych lub Terytorium Stanów Zjednoczonych, ich jednostka podziału terytorialnego, agencja lub instytucja; (v) jakakolwiek organizacja zwolniona z opodatkowania zgodnie z częścią 501(a) lub indywidualny plan emerytalny, określony w części 7701(a)(37) Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych; (vi) jakikolwiek bank, jak zdefiniowano w części 581 Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych; (vii) jakikolwiek fundusz inwestycyjny nieruchomości (REIT), jak określenie to zdefiniowano w części 856 Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych; (viii) jakakolwiek regulowana spółka inwestycyjna, jak określenie to zdefiniowano w części 851 Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych lub jakikolwiek podmiot zarejestrowany w Komisji Papierów Wartościowych zgodnie z Ustawą o Spółkach Inwestycyjnych z 1940 r. (15 U.S.C. 80a-64); (ix) jakikolwiek wspólny fundusz typu trust, jak określenie to zdefiniowano w części 584(a) Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych; (x) jakikolwiek trust zwolniony z opodatkowania zgodnie z częścią 664(c) Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych lub określony w części 4947(a)(1) Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych; (xi) podmiot handlujący papierami wartościowymi, surowcami lub instrumentami pochodnymi (włączając kontrakty na sumy nominalne, kontrakty typu futures, forwards lub opcje), zarejestrowany jako podmiot prowadzący tego typu działalność zgodnie z prawem Stanów Zjednoczonych lub jakiegokolwiek stanu; (xii) broker, jak określenie to zdefiniowano w części 6045(c) Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych lub (xiii) jakikolwiek trust zwolniony z opodatkowania zgodnie z postanowieniami opisanymi w części 403(b) lub 457(g) Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych.
Za osobę amerykańską uznaje się natomiast obywatela lub osobę przebywającą na stałe w Stanach Zjednoczonych, spółkę osobową lub kapitałową utworzoną w Stanach Zjednoczonych lub na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych lub któregokolwiek ze stanów oraz trust, jeżeli: (i) sąd w Stanach Zjednoczonych miałby prawo, zgodnie ze stosownymi przepisami, do wydawania poleceń lub orzeczeń dotyczących wszystkich kwestii związanych z zarządzaniem trustem, oraz (ii) jedna lub więcej osób amerykańskich ma prawo do kontrolowania wszystkich istotnych decyzji trustu lub kontrolowania majątku osoby zmarłej, która była obywatelem lub przebywała na stałe w Stanach Zjednoczonych. Postanowienia litery ee) powinny być interpretowane zgodnie z Kodeksem Skarbowym Stanów Zjednoczonych.
W związku z powyższym, na polskich instytucjach finansowych ciąży obowiązek wymiany informacji dotyczących rachunków obywateli amerykańskich lub amerykańskich rezydentów podatkowych. Co ważne, instytucja finansowa powinna poddać procedurze sprawdzającej każdego klienta. Sposób tej procedury różni się jednak w zależności od tego czy rachunek należy do klienta indywidualnego, czy korporacyjnego oraz od daty podpisania umowy rachunku.
Rachunki osób fizycznych, założone przed 1 lipca 2014 roku, polsko – amerykańska umowa dzieli na trzy kategorie: niepodlegające weryfikacji, identyfikacji oraz raportowania; rachunki o niższej wartości oraz rachunki o wysokiej wartości. Należy przy tym wskazać, iż rachunkami niepodlegającymi weryfikacji, identyfikacji oraz raportowania są rachunki, których saldo lub wartość na dzień 30 czerwca 2014 r. nie przekroczyła 50000 USD, a także pieniężne umowy ubezpieczenia, których wartość pieniężna, określona na dzień 30 czerwca 2014 r., nie przekroczyła 250000 USD. Rachunki o niższej wartości podlegają sprawdzeniu poprzez elektroniczne przeszukanie baz danych pod kątem zweryfikowania rezydencji amerykańskiej, natomiast rachunki o wysokiej wartości podlegają rozszerzonej procedurze sprawdzającej.
Każda osoba, która między 1 lipca 2014 roku, a 1 grudnia 2015 r. założyła na terytorium Polski rachunek bankowy, lokatę lub konto oszczędnościowe powinna złożyć na piśmie oświadczenie skierowane do banku, czy posiada jakiekolwiek związki lub relacje ze Stanami Zjednoczonymi. Brak złożenia takiego oświadczenia, może skutkować blokadą środków na koncie, natomiast oświadczenie nieprawdy podlega odpowiedzialności karnej. Od 1 grudnia 2015 roku formularze bankowe dotyczące umów o prowadzenie rachunku bankowego powinny zawierać informacje dotyczące relacji ze Stanami Zjednoczonymi.
W konsekwencji klienci instytucji finansowych otrzymują do uzupełnienia i podpisania oświadczenia zawierające informacje czy posiadają obywatelstwo amerykańskie oraz czy są amerykańskimi rezydentami podatkowymi.
O ile kwestia obywatelstwa wydaje się być jasna, a tyle kwestia posiadania amerykańskiej rezydencji podatkowej coraz powstania po stronie podatnika obowiązku podatkowego w Stanach Zjednoczonych budzi wśród podatników wątpliwości.
Należy zatem wskazać, iż osoba fizyczna uznana jest za amerykańskiego rezydenta podatkowego, kiedy spełnia co najmniej jeden z poniższych warunków:
1. jest obywatelem USA (włączając w to osobę fizyczną, która urodziła się w USA, ale nie przebywa w USA – tzw. nabycie obywatelstwa USA przez urodzenie w USA),
2. zgodnie z prawem USA jest stałym rezydentem w USA (ang.: is a Lawful Permanent Resident of the United States),
3. zgodnie z prawem imigracyjnym USA otrzymała prawo stałej rezydencji w USA podczas wjazdu do USA lub w innych okolicznościach (tzw. „zielona karta"),
4. spełnia test długości pobytu w USA – tzn.:
a. przebywa w USA przez co najmniej 31 dni w ciągu bieżącego roku i jednocześnie,
b. liczba dni, w których przebywała ona na terenie Stanów Zjednoczonych w ciągu bieżącego roku i 2 poprzednich lat kalendarzowych wynosi co najmniej 183 dni. Ustalając wspomnianą liczbę dni pobytu należy zastosować następującą zasadę: do liczby dni przebywania w USA w bieżącym roku należy dodać jedną trzecią liczbę dni przebywania w USA w poprzednim roku kalendarzowym i jedną szóstą liczbę dni przebywania w USA w roku kalendarzowym poprzedzającym rok poprzedni (tzn. sprzed 2 lat).
5. Niezależnie od powyższego, za podatnika USA uznawana jest także osoba fizyczna, której miejsce zamieszkania dla celów podatkowych zgodnie z umową między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o unikaniu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu podpisanej w Waszyngtonie dnia 8 października 1974 r. istnieje w USA.
FATCA jako sposób wymiany informacji podatkowych między Polską, a USA?
Polsko – amerykańska Umowa w sprawie FATCA zawiera tzw. klauzulę wzajemności w przekazywaniu informacji. Strona Amerykańska powinna zatem wprowadzić odpowiednie przepisy pozwalające na wymianę informacji posiadanych przez amerykańskie instytucje finansowe na temat polskich rezydentów.
W przypadku Stanów Zjednoczonych, w odniesieniu do każdego polskiego rachunku raportowanego w każdej z raportujących amerykańskich instytucji finansowych przekazywane powinny być następujące dane: nazwisko, adres oraz polski NIP jakiejkolwiek osoby będącej rezydentem polskim, będącej posiadaczem rachunku numer rachunku (lub jego funkcjonalny odpowiednik w przypadku braku takiego numeru); nazwa oraz numer identyfikacyjny raportującej amerykańskiej instytucji finansowej; wartość brutto odsetek wpłaconych na rachunek depozytowy; wartość brutto dywidend pochodzących ze źródeł w Stanach Zjednoczonych, wypłaconych lub uznanych na poczet rachunku, oraz wartość brutto innego rodzaju dochodów pochodzących ze źródeł w Stanach Zjednoczonych wypłaconych lub uznanych na poczet rachunku, o ile podlegają raportowaniu zgodnie z częścią 3 podtytułu A lub częścią 61 podtytułu F Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych.
Nie można jednak pominąć, iż już Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana w Waszyngtonie dnia 8 października 1974 roku (nadal obowiązująca) w art. 23 przewidziała wzajemną wymianę informacji niezbędnych dla realizacji postanowień umowy lub dla zapobiegania nadużyciom albo dla kierowania wykonywaniem podstawowych przepisów dotyczących podatków.
Powody do obaw dla marynarzy?
Wejście w życie Umowy o FATCA nie zmienia sytuacji podatkowej polskich marynarzy. Nadal bowiem obowiązuje korzystna Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisanej w Waszyngtonie dnia 8 października 1974 r. Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania w art. 16 ust. 3 przewiduje, iż bez względu na postanowienia ustępu 2 wynagrodzenia otrzymywane z tytułu wykonywanej pracy lub usług osobistych jako pracownik na statku lub samolocie eksploatowanym w transporcie międzynarodowym przez osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w jednym z Umawiających się Państw będą zwolnione od opodatkowania przez drugie Umawiające się Państwo, jeżeli taka osoba fizyczna jest członkiem regularnej załogi statku lub samolotu. Wynagrodzenie za pracę na statku morskim eksploatowanym przez armatora będącego spółką, której siedziba znajduje się na terytorium Stanów Zjednoczonych jest zatem zwolnione od opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce. Zwolnienie takiego dochodu w Polsce i brak obowiązku deklarowania w Polsce kwot uzyskanych z tytułu pracy na statku morskim eksploatowanym w transporcie międzynarodowym przez przedsiębiorstwo amerykańskie, nie oznacza jednak, iż polski marynarz traci status polskiego rezydenta podatkowego. Kluczowym dla ustalenia istnienia obowiązku podatkowego, jest stwierdzenie czy podatnik posiada miejsce zamieszkania w Polsce. Powyższe ustala się w oparciu o przepisy art. 3 ust. 1a updof, zgodnie z którym za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Poprzez pojęcie „ośrodek interesów życiowych” rozumieć należy, centrum interesów osobistych lub gospodarczych podatnika. Ośrodkiem interesów będzie ten kraj, z którym osoba ma ściślejsze powiązania osobiste lub ekonomiczne. W tym celu należy uwzględnić stosunki rodzinne i towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczną, kulturalną i wszelką inną, miejsce działalności gospodarczej i miejsce, z którego osoba zarządza swoim majątkiem.
Zatem nawet jeśli marynarz jest zwolniony od opodatkowania swoich dochodów w Polsce, ale przebywał w Polsce ponad 183 dni, lub w Polsce znajduje się jego centrum interesów życiowych – jest w świetle przepisów – pozostaje polskim rezydentem podatkowym.
Wnioski
Podsumowując należy wskazać, iż postanowienia Umowy dotyczącej FATCA nakładające na polskie i amerykańskie instytucje finansowe obowiązki przekazywania informacji dotyczących rachunków klientów, stanowią nowy instrument ułatwiający walkę Stanów Zjednoczonych i Polski z unikaniem opodatkowania oraz ukrywaniem środków na zagranicznych rachunkach.
Marynarze mający bezpieczną sytuację podatkową nie mają powodów do obaw, bowiem Umowa nie zmienia ich sytuacji podatkowej. Niemniej jednak Kancelaria zaleca osobom pozostającym w relacjach ze Stanami Zjednoczonymi (np. posiadającymi tam rachunki bankowe, czy posiadającymi amerykańskie obywatelstwo) weryfikację swojej sytuacji podatkowej zarówno w Polsce, jak i w USA.
USD
EUR
CHF
GBP