Na unijnym forum trwają prace nad rewizją rozporządzenia w sprawie rozwoju sieci TEN-T. Częścią tych zmian jest utworzenie nowego europejskiego korytarza transportowego łączącego trzy morza – Bałtyckie, Czarne i Egejskie. Z Polskiej perspektywy, istotną częścią będzie międzynarodowy korytarz drogowy – w dalszej perspektywie również kolejowy – Via Carpatia przebiegający wzdłuż obecnej wschodniej granicy Unii Europejskiej.
Utworzenie korytarza transportowego Morze Bałtyckie – Morze Czarne/Morze Egejskie umożliwi prowadzenie efektywnego transportu na osi północ – południe Europy, wzdłuż wschodniej granicy Unii Europejskiej. Dla południowo-wschodniej Polski oraz dla wschodniej Słowacji nowy szlak będzie również dodatkowym impulsem rozwojowym.
Podczas odbywającego się we wrześniu ub. roku XXXI Forum Ekonomicznego w Karpaczu, przedstawiciel Komisji Europejskiej potwierdził propozycję rewizji Transeuropejskiej Sieci Transportowej TEN-T i uzupełnienia jej o korytarz Morze Bałtyckie – Morze Czarne/Morze Egejskie. Pablo Fabregas Martinez zwrócił uwagę na fakt, że we wschodniej części Unii Europejskiej brakuje połączeń północ-południe, a propozycja Komisji dot. utworzenia nowego korytarza północ – południe jest odpowiedzią na to zapotrzebowanie.
Komisja Europejska przedstawiła propozycję, zgodnie z którą nowa sieć transportowa ma być rozwijana etapami. Pierwszy etap dotyczy sieci bazowej, która powinna zostać ukończona do 2030 roku, rozszerzona sieć bazowa – do 2040 roku, a sieć kompleksowa – do 2050 roku. Duży nacisk położono na multimodalność i rozwój infrastruktury kolejowej nowego szlaku oraz lepsze połączenie Ukrainy i Mołdawii z krajami Unii. W tym celu zaproponowano ujednolicenie sieci TEN-T dzięki wykorzystaniu standardowego europejskiego rozstawu torów. W grudniu 2022 roku Rada Unii Europejskiej przyjęła projekt o wpisaniu nowego korytarza do Transeuropejskiej Sieci Transportowej TEN-T.
Warto zauważyć, że nowy korytarz nie w pełni pokrywa się z tym, co proponowała Polska – aby w całości szedł śladem Via Carpatia. Decyzją unijnych instytucji, nowy szlak będzie przechodził przez Warszawę, Lublin i Rzeszów w kierunku Słowacji i Węgier, następnie przez Rumunię i stamtąd będzie się kierował bardziej na południe i wschód, w kierunku Bułgarii i Grecji. W Polsce więc będzie częściowo przesunięty na zachód i dopiero od Warszawy będzie w pełni pokrywał się z Via Carpatia. Co istotne, szlak nie będzie szedł z Kłajpedy, ale z Gdańska i obejmował będzie drogi, jak i koleje.
Przedstawiciele krajów członkowskich UE już od dawna wskazują, że połączenia w obecnym kształcie są niewystarczające, a ich szybka rozbudowa jest kluczowa nie tylko dla rozwoju gospodarczego. Rewizja sieci TEN-T ma przede wszystkim zwiększyć odporność całego systemu transportowego Unii Europejskiej, na różnego rodzaju anomalie, do których zaliczyć można czasowe blokady głównych szlaków – choćby z powodu strajków, wojny lub epidemii, a więc przyczyn, które w ostatnich latach niestety nie są obce również w Europie. Nowe szlaki w obrębie sieci TEN-T do przewozu towarów z północy na południe, z południa na północ czy ze wschodu na zachód i z powrotem mają być alternatywą oraz mają zapewnić odpowiednią przepustowość dla przewozu towarów.
Nowe połączenia mają również zapewnić bezpieczeństwo militarne krajów Wspólnoty. W obliczu zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę koncepcja utworzenia nowego korytarza transportowego nabiera kolejnego uzasadnienia. Wojna pokazała, jak istotne jest posiadanie alternatywnych szklaków transportu towarów, co posiada znaczenie także z punktu widzenia mobilności wojsk czy sprzętu wojskowego. Sieć TEN-T jest bowiem nie tylko dla towarów, ale powinna i służy także celom wojskowym.
Z polskiej perspektywy konieczne jest przyspieszenie realizacji projektu Via Carpatia. Obecny harmonogram budowy przewiduje jego ukończenie na przełomie 2025 i 2026 roku. Mniej optymistycznie wygląda to po stronie słowackiej, szczególnie na odcinku od granicy z Polską do Preszowa. W tym przypadku nie są jeszcze znane daty realizacji tych inwestycji, konieczne jest zatem podjęcie działań, które mogłyby skutecznie przyspieszyć proces decyzyjny oraz inwestycyjny po stronie słowackiej.
Polska część korytarza ma szansę stać się nowoczesnym i wydajnym łącznikiem między Europą Północną i Południową. Via Carpatia na terenie Polski będzie miała około 700 km długości, z czego w eksploatacji jest już blisko 260 km tej trasy, a w realizacji prawie 280 km. Na nowy szlak z uwagą spoglądają także kraje bałtyckie – Litwa, Łotwa i Estonia, dla których oznaczać będzie realną integrację transportową z Unią Europejską.
Tymczasem, w środę 29 marca br. ministrowie transportu z 23 państw z Europy, Azji i Ameryki spotkali się w Babicy na Podkarpaciu na dwudniowej konferencji pn. „Łącząc Ukrainę z Europą i światem – odbudowa i rozwój zrównoważonej infrastruktury transportowej i wydajnych łańcuchów dostaw". Uczestnicy wydarzenia rozmawiali m.in. o tym, jak zbudować korytarze transportowe – drogowe i kolejowe, które będą łączyły Ukrainę z Unią Europejską. Tutaj po raz kolejny wskazano na konieczność wybudowania szlaków kolejowych w układzie wschód-zachód i północ-południe, takich jak Rail Baltica i Rail Carpatia. W ocenie polskiego ministra transportu Andrzeja Adamczyka – szlaki te w połączeniu z budowaną trasą Via Carpatia w pełni będą zabezpieczały „sprawność komunikacyjną” Ukrainy.
Transeuropejska sieć transportowa (TEN-T) do 2050 roku ma zapewnić zrównoważoną, skoordynowaną i niezakłóconą łączność w całej Unii Europejskiej. Ma zagwarantować transport, który jest również wydajny, bezpieczny i inteligentny, który korzysta z osiągnięć technologii cyfrowej i uwzględnia przeciwdziałanie zmianie klimatu.
Powstanie sieć transportowa, która ma być pozbawiona fizycznych przerw, wąskich gardeł i brakujących połączeń. To z kolei przełoży się na sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego, spójność gospodarczą i terytorialną oraz większe bezpieczeństwo Wspólnoty. W skład TEN-T wchodzą szlaki drogowe, kolejowe, lotnicze i morskie, które są kluczowe z punktu widzenia rozwoju Unii Europejskiej, oraz punktowe elementy infrastruktury w postaci portów morskich, lotniczych i śródlądowych oraz terminali drogowo-kolejowych.
OPR. LEW
USD
EUR
CHF
GBP